Plastyka jako forma terapii nieśmiałości

„Przezwyciężając nieśmiałość, sławimy samo życie, okrywamy w sobie zdolność do kochania i energię życiową, której dawniej nie mieliśmy odwagi dostrzec. Takie odkrycie w nas samych, w naszych dzieciach, partnerach, przyjaciołach warte jest każdego wysiłku.”
P.G. Zimbardo

Wśród dzieci niemających problemów w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów społecznych, w szkole spotykamy także takie, którym nawiązywanie relacji z rówieśnikami sprawia wielką trudność. Dla nich aktywne uczestnictwo w zajęciach szkolnych staje się udręką. Barbara Harwas-Napierała pisze o nieśmiałości, że jest to poczucie bycia nie na miejscu i zahamowanie w obecności innych. Dzieci nieśmiałe posiadają zniekształcony obraz własnej osoby, oraz świata, zwykle mają obniżoną samoocenę, oraz niski poziom samoakceptacji. Osoby nieśmiałe wyróżniają się wręcz obsesyjną skłonnością do autoanalizy i oceny swoich myśli, oraz uczuć.
Dzieci nieśmiałych początkowo nie zauważa się, bo są spokojne i ciche. Dopiero potem obserwujemy, że trzymają się na uboczu, nie bawią z rówieśnikami. Często nazywa się je milczkami, odludkami, bywają również określane jako lękliwe i zahamowane. Dzieci nieśmiałe są często mało ruchliwe, ich reakcje wydają się zwolnione, niełatwo opanowują nowe zadania Nieśmiałości dziecięcej towarzyszą zazwyczaj objawy fizjologiczne, napięcie mięśniowe, w tym trudności mowy i oddychania, niezręczność ruchów, zakłócenia naczyniowe (bladnięcie i czerwienienie) oraz wydzielnicze (pocenie się i suchość w ustach).
Skąd bierze się nieśmiałość. Badania wykazały, iż u dzieci z syndromem zahamowań prawa półkula mózgowa jest bardziej rozwinięta niż lewa, czyli u podstaw nieśmiałości znajdujemy czynnik neurologiczny. Obok niego zbadano także, iż dzieci nieśmiałe zachowują się w taki sposób, jaki zaobserwowały u swoich rodziców. Często u źródeł nieśmiałości leżą nadmierne wymagania, nadopiekuńczość rodziców, a także brak akceptacji dziecka i niedostosowanie wymagań do wieku i możliwości.
Zatem w głównej mierze to od rodziców i opiekunów zależy czy dziecko stanie się nieśmiałym dorosłym. Rodzice powinni, więc wspierać mądrze dziecko, by uwierzyło w siebie i swe możliwości,oraz zaakceptować je takim, jakie jest. Częściej chwalić i nagradzać, nie dokuczać, nie poniżać, nie porównywać dziecka z rówieśnikami. Pozwolić natomiast uczyć się na własnych błędach stwarzając okazje i możliwości poznania nowych miejsc i sytuacji by nie czuły się w nich obce.
Odnośnie nauczycieli oddziaływanie pedagogiczno-wychowawcze powinno na początku dotyczyć podwyższenia samooceny dziecka, pokazania mu, że jego osiągnięcia mogą podobać się nie tylko dorosłym, ale i kolegom. Doskonałe efekty wyzwalania z nieśmiałości dają zajęcia twórcze tak zwana arteterapia. Szczególnie lubianą przez dzieci formą arteterapi, jest plastykoterapia. Ekspresja plastyczna umożliwia dzieciom uświadomienie sobie posiadanych pozytywnych zasobów i możliwości, co odbudowuje ich wiarę w siebie a tym samy podnosi samoocenę.
Ta najbardziej powszechna forma terapii obejmuje następujące techniki:
- malowanie pędzlem, jak i palcami, stopami
- rysowanie
- lepienie z gliny
- rzeźbienie
- wycinanki
- układanki
W zależności od potrzeb i problemu plastyka może spełniać rolę wielofunkcyjną:
- ukierunkowania na rozwiązanie problemu
- znalezienie powodów przyczyniających się do zahamowania samorozwoju
- pomaga odreagować i uwolnić złe emocje
- działa pobudzająco sensorycznie
- rozwija twórczo
-ukazuje wewnętrzny świat przeżyć, uczuć i problemów
- kreuje pozytywne myślenie
-rozwija manualność
- wyrównuje braki i ograniczenia psychologiczne
Przed rozpoczęciem zajęć terapii przez sztukę, należy wnikliwie przyjrzeć się dzieciom, ich zachowaniom. Jeżeli mają one problemy ze swoimi emocjami, nie potrafią ich okazywać, opowiadać o nich, nie odróżniają, nie nazywają emocji swoich i innych, reagują nieadekwatnie do sytuacji, jest to powód do zasugerowania zajęć terapii plastyką.
Cel terapeutyczny zakłada by za pomocą kontaktu z plastyką dziecko mogło harmonizować rozwój i funkcjonowanie własnej osobowości przezwyciężając osobiste specyficzne trudności
Dziecko podczas zajęć samo dobierze sobie właściwą,odpowiednią według niego technikę plastyczną. Aktywność plastyczna winna wyzwalać radość i poczucie spełnienia, dlatego techniki plastyczne zaproponowane powinny być z rozwagą.
Powstające dzieło jest ekspresją, uczuć, postaw, wartości autora. Pozwala zajrzeć w głąb dziecka, poznać jego myśli, pragnienia, marzenia, radości smutki.
Bardzo ważną zasadą jest by nie oceniać wytworów dziecka. Nie ma prac lepszych i gorszych. Ważny jest sam proces tworzenia, wszystko, co dziecko robi ma sens, jest ono ekspertem własnego dzieła. W trakcie takich działań dziecko może poznać, wyrazić i zrozumieć lepiej swoje odczucia. Może także odreagować napięcie emocjonalne. Autoekspresja przez twórczość plastyczną jest samorealizacją i zaspokajaniem potrzeb estetycznych, a także terapią i kompensacją pozwalającą na przekazania swoich problemów i przekonań,, wizji świata, marzeń i oczekiwań. Wpływa to na dobre samopoczucie i osłabienie wewnętrznych konfliktów.

Bibliografia:

1. Harwas-Napierała B., Nieśmiałość dziecka, Poznań, 1982
2. Jastrząb J.(red), Edukacja Terapeutyczna, Toruń, 2002
3. Kwiatkowska E., Arteterapia, Lublin, 1991
4. Szuman S., Sztuka dziecka, Warszawa, 1990
5. Rogge J., Mahler B., Jak wychowywać wyjątkowe dzieci, Kraków, 2005