Wpływ zabawy na rozwój dziecka

Zabawa będąca przejawem aktywności dziecka ma charakter złożony: składa się na nią wiele różnorodnych czynności i działań, uważana jest za jeden z głównych rodzajów działalności człowieka, odgrywających istotną rolę w różnych okresach jego życia, a przede wszystkim w dzieciństwie.
Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka wyjaśnia Sutton-Smith, słowami: ,,Zabawa pomaga dziecku poznać świat czterema podstawowymi metodami – poprzez naśladowanie, eksplorowanie, próbowanie i konstruowanie” (za: E. B. Hurlock, 1985).
Zabawa zajmuje tak znaczną część życia dziecka , że często nie dostrzegamy jej znaczenia . Odgrywa ona ogromną rolę w następujących płaszczyznach rozwoju:
- fizycznej : wspomaga rozwój mięśni i sprawności manualnej oraz umożliwia wyładowaniu energii , która- jeśli będzie zablokowana – wywoła napięcie i rozdrażnienie ,
-społecznej : uczy określonych form zachowania , współpracy , dzielenia się z innymi i przyjaźni ,bez których dziecko staje się samolubne i dominujące,
-poznawczej : uczy postrzegania kształtów , kolorów , rozmiarów i struktury przedmiotów .
W zabawie dziecko wyraża swe uczucia i pragnienia, daje upust swojej wyobraźni i fantazji, rozwija zdolności twórcze. Zabawa stanowi pewną formę więzi ze społeczeństwem. Podczas zabawy dziecko rozwija wszechstronnie swe możliwości, zdobywa nowe informacje, zyskuje dobre samopoczucie, przygotowuje się do pracy i wypoczynku. Oddzielenie poszczególnych momentów wychowawczych jest oczywiście niemożliwe, gdyż niemal wszystkie przeplatają się w każdej zabawie. Niemniej jednak zabawy posiadają charakterystyczne cechy, które w szczególny sposób wpływają na rozwój dziecka, dominują w określonej sferze funkcjonowania dziecka.
Zainteresowanie zabawami zespołowymi wzrasta z wiekiem dzieci i zależy od warunków w jakich dzieci się wychowują . Zabawa ma duże znaczenie dla rozwoju psychicznego i uspołecznienia dzieci . W trakcie zabawy kształtują się uczucia społeczne , dzieci przyswajają sobie normy , które następnie realizują we własnym postępowaniu . Każda z zabaw musi być w aspekcie pedagogicznym odpowiednio sterowana przez rodziców , nauczycieli w przedszkolu a potem w szkole .
Najważniejszą grupę zabaw obejmują zabawy o charakterze dydaktycznym, poznawczym oraz dotyczące ról społecznych . Zabawy w rolę rozwijają zdolności naśladowania , pomysłowość , wyobraźnię , umiejętność kojarzenia wiadomości i faktów , logicznego rozumowania , przerzucania się myślą od przeszłości do teraźniejszości i przyszłości stanowią wdzięczne pole do własnych , twórczych pomysłów dziecka . W zabawach tych wciela się jak gdyby w różne postacie – jest mamą ,tatą , lekarzem , policjantem czy żołnierzem . Przybrane role odtwarza wiernie lecz również wzbogaca i rozbudowuje według własnych pomysłów . Główną wartością zabaw dydaktycznych jest ich wpływ na rozwój wyobraźni odtwórczej, języka dziecka oraz umiejętności obserwowania kształtów (W. Okoń, 1985). Ukierunkowane na cele poznawcze zabawy służą gromadzeniu materiału o otaczającej dziecko rzeczywistości społecznej i przyrodniczej oraz utrwaleniu i operowaniu zdobytymi informacjami. Zabawy dydaktyczne kształcą umiejętność spostrzegania , zapamiętywania , wyciągania wniosków , zapoznają z pewnymi pojęciami- np. wielkością czy liczbą . Do tych zabaw służą dziecku różne loteryjki , układanki ,łamigłówki , książeczki do malowania i czytania . Domino i gry planszowe uczą myślenia , kojarzenia i spostrzegawczości ; rebusy i układanki rozwijają pamięć ; malowanie , wycinanie , lepienie pozwalają na kształcenie sprawności manualnej . Żadna godzina zabawy z dzieckiem , czy czytanie – nie jest czasem straconym . W zabawach o charakterze poznawczym dzieci wykonują zadania, do realizacji których potrzebna jest określona wiedza o rzeczach, zjawiskach, prawidłowościach otaczającej dzieci rzeczywistości. Zabawy i gry o charakterze poznawczym pełnią rolę wspomagającą w zakresie uświadomienia dzieciom istoty poznawczych rzeczy, zjawisk i prawidłowości oraz sensu dokonujących się na oczach dzieci – przemian . Przy pomocy zabaw aktywizują się różne funkcje poznawcze takie jak: odbiór i interpretacja danych zmysłowych, procesy myślenia, czyli tworzenia jednostek poznawczych w postaci schematów, obrazów umysłowych, symboli i pojęć oraz kształtowanie się operacji logicznych (rozumowania, wyjaśniania i oceny). Ukierunkowane na cele poznawcze zabawy służą gromadzeniu materiału poznawczego oraz utrwaleniu i operowaniu zdobytymi informacjami (W. Hemmerling, 1990). Doświadczenia zabawowe umożliwiają dziecku przygotowanie do funkcjonowania w społeczeństwie. Wśród rówieśników rozszerza się treść i zakres zabaw. Dziecko poznaje takie formy zachowania jakie wiążą się z bycia liderem, umiejętnością podporządkowania się. Rodzą się uczucia społeczne, dziecko uczy się przestrzegać reguł i norm społecznych. W zabawie dziecko wyraża siebie i rozładowuje napięcia emocjonalne. Stąd zabawa, szczególnie spontaniczna ma walory terapeutyczne. Prowadzi ona do względnej równowagi w zachowaniach dziecka ze światem zewnętrznym i tym samym powoduje zaspokajanie potrzeb i oczekiwań dziecka. Dlatego też zabawa jest jedną z podstawowych technik czy strategii pracy terapeutycznej z dzieckiem w wieku przedszkolnym.
Literatura: .
1.Jankowska H. (1985): Rozwój czynności poznawczych u dzieci, W-wa, PWN
2. Kwiatowska M. (red.) (1985): Podstawy pedagogiki przedszkolnej, W-wa, WSiP
3. Przetacznik – Gierowska M., Makiełło – Jarża G. (1985); Psychologia rozwojowa , W- wa, WSiP
4.Hemmerling W. (1990): Zabawy w nauczaniu początkowym, W-wa WSiP