Indywidualny (ramowy) program zajęć rewalidacyjno - wychowawczych dla uczennicy z głęboką niepełnosprawnością intelektualną

Program został opracowany na podstawie:
- rozporządzenia MEN z dn. 30.01.1997 w sprawie zasad organizowania zajęć rewalidacyjno- wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz.U.Nr14)
- wytycznych aktualnego orzeczenia Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej kwalifikującego dziecko do zajęć rewalidacyjno – wychowawczych (indywidualnych)
- dobrej znajomości potrzeb i możliwości uczennicy w zakresie poszczególnych sfer rozwoju

Uczennica jest objęta zajęciami rewalidacyjno- wychowawczymi od 2002 roku ze względu na stwierdzony u niej głęboki stopień niepełnosprawności intelektualnej z towarzyszącym Zespołem Westa i cechami autystycznymi. Jej rozwój jest dysharmonijny i bardzo powolny; najbardziej sprawne są funkcje ruchowe –samodzielnie siedzi, porusza się, zmienia pozycję ciała, choć czasami zdarzają się zachwiania równowagi oraz ruchy nieskoordynowane i niecelowe. Ze względu na ciągłe ataki padaczki oraz niewykształcone umiejętności samoobsługowe wymaga stałej opieki i asekuracji osób dorosłych. Dziewczynka nie mówi, słabo reaguje na komunikaty słowne, nie sygnalizuje czytelnie wszystkich swoich potrzeb. Jej koncentracja uwagi, aktywność zależy od samopoczucia, przyjmowanych leków, częstotliwości ataków padaczkowych.
Uczennica wymaga indywidualnych oddziaływań (często zmienianych, dostosowywanych odpowiednio do jej samopoczucia, możliwości, potrzeb, zainteresowań) opartych na rozporządzeniu MEN z dn. 30.01.1997 w sprawie zasad organizowania zajęć rewalidacyjno – wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz.U.Nr14) oraz dobrej znajomość aktualnego poziomu jej funkcjonowania.
W nowym roku szkolnym zajęcia z uczennicą ze względu na jej niewielkie postępy będą kontynuacją założeń programowych z poprzedniego roku (nieco rozszerzonych), których głównym celem będzie rozwijanie, podtrzymywanie zainteresowania otaczającym światem, dostarczanie poczucia radości, sprawstwa oraz włączanie we wszelkie formy aktywności a przez to oddziaływanie na inne zaburzone sfery.

Cele szczegółowe w zakresie usprawniania poszczególnych sfer:

I. Sfera psychiczna:

1. Rozwijanie i doskonalenie procesów poznawczych (uwagi, spostrzegania, pamięci) po-przez stymulację poszczególnych zmysłów
a) zmysł wzroku
- wzbudzanie zainteresowania bodźcami wzrokowymi: świetlnymi, kolorystycznymi o różnym natężeniu (od najmocniejszych do coraz słabszych)
- wydłużanie koncentracji wzrokowej na osobach, różnych przedmiotach, fotografiach, ilustracjach, wykonywanych ruchach, czynnościach itp.
- doskonalenie umiejętności wodzenia wzrokiem w różnych kierunkach (pionowo, poziomo, po linii krzywej) za poruszającymi się osobami, przedmiotami, kierowania wzroku na wskazane przez nauczyciela przedmioty, osoby oraz przenoszenia wzroku z jednego przedmiotu na inny
- rozwijanie pamięci wzrokowej (poszukiwanie przez dziecko ukrytych na jego oczach przedmiotów)
- koncentrowanie uwagi dziecka na przedmiotach, osobach znajdujących się w coraz dalszej odległości
b) zmysł słuchu
- dostarczanie nowych bodźców dźwiękowych o różnej wysokości, głośności, szybkości, płynności
- wzbudzanie zainteresowania nowymi dźwiękami otoczenia (o różnej barwie, natężeniu), mową ludzką oraz skupianie na nich uwagi
- wydłużanie koncentracji na bodźcach słuchowych
- doskonalenie umiejętności kierowania wzroku w stronę źródła dźwięku- poszukiwanie źródła dźwięku
- kształcenie pamięci słuchowej (rozpoznawanie dźwięków, prostych słów, nauka reagowania na proste polecenia)
- stymulowanie dziecka do wytwarzania dźwięków przy pomocy różnych przedmiotów, instrumentów , własnego głosu i wsłuchiwania się w nie
c) zmysł dotyku
- skupianie uwagi dziecka na nowych bodźcach dotykowych- materiałach, przedmiotach o różnej strukturze i fakturze
- zachęcanie uczennicy do poznawania otoczenia przy pomocy dotyku (wykorzystując różne części ciała)
- wydłużanie kontaktu dotykowego z różnymi materiałami i przedmiotami (zmniejszanie nadwrażliwości dotykowej)
- rozwijanie pamięci dotykowej (chętne dotykanie przyjemnych dla dziecka przedmiotów)
d) zmysł smaku, węchu
- uwrażliwianie zmysłu węchu, smaku za pomocą różnych bodźców smakowych, węchowych
- rozwijanie percepcji węchowej, smakowej (akceptacja bądź nie danego smaku lub zapachu poprzez odpowiednią reakcję)
- różnicowanie zapachów, smaków (przyjemny, nieprzyjemny) oraz ich zapamiętywanie

2. Rozwijanie i doskonalenie komunikacji
a) pozawerbalnej w zakresie odbierania i wysyłania komunikatów
- wydłużanie kontaktu wzrokowego, dotykowego, emocjonalnego z uczennicą
- wzbudzanie zainteresowania dziecka zmieniającą się mimiką twarzy, wykonywanymi ruchami, gestami, zachęcanie do ich naśladowania
- rozwijanie umiejętności łączenia mimiki, gestów z określonymi sytuacjami, nauka ich rozumienia
- kształcenie umiejętności wskazywania (np. ręką, wzrokiem) interesujących dziecko przed-miotów
b) werbalnej w zakresie odbierania komunikatów:
mowy biernej
- wzbudzanie zainteresowania dziecka dźwiękami mowy ludzkiej – głoskami, sylabami, wy-razami dźwiękonaśladowczym, wymawianymi w różny sposób (cicho- głośno, wysoko - nisko, szybko – wolno, w sposób ciągły – przerywany, śpiewany itp.)
- skupianie uwagi uczennicy na pojedynczych wyrazach dobiegających z różnych stron i róż-nej odległości
- nauka rozumienia mowy potocznej poprzez :
o doskonalenie umiejętności każdorazowego reagowania na własne imię
o wskazywanie, nazywanie osób z najbliższego otoczenia
o wskazywanie, nazywanie części ciała
o doskonalenie umiejętności reagowania na proste polecenia początkowo wsparte gestem
o rozwijanie umiejętności reagowania na zakazy (słowo „nie”) i pochwały (słowo „tak”) wsparte gestem
o wskazywanie, nazywanie przedmiotów, zwierząt, roślin z najbliższego otoczenia
o komentowanie wykonywanych przez dziecko i nauczyciela ruchów, czynności
o słuchanie piosenek, wierszyków, krótkich opowiadań, czytanych książeczek wspartych ilustracjami
- rozwijanie umiejętności wskazywania (wzrokiem, ręką, podążaniem w kierunku) lubianych przez dziecko przedmiotów mowy czynnej
- usprawnianie aparatu oddechowego (próby oddychania tylko przez usta, nos, przez usta i nos, wzmacniania siły wdechu – wąchanie różnych zapachów, i siły wydechu - próby dmuchania na określony przedmiot, ukierunkowywania wydechu),
- usprawnianie aparatu artykulacyjnego (dotykanie, masowanie przełyku, podbródka, policz-ków, warg, języka przy pomocy dłoni, różnych przedmiotów oraz stymulowanie dziecka do poruszania nimi),
- usprawnianie aparatu głosowego – zachęcanie dziecka do bawienia się własnym głosem

3. Rozwijanie umiejętności w sferze emocjonalnej
- wydłużanie u dziecka czasu koncentracji uwagi na zmieniającej się modulacji głosu, wykonywanych gestach, ruchach mimicznych swoich i innych osób
- doskonalenie właściwych reakcji np. odpowiadanie uśmiechem na uśmiech
- rozwijanie wspólnego pola uwagi

4. Rozwijanie i doskonalenie umiejętności społecznych
- skupianie uwagi dziecka na własnym odbiciu lustrzanym i fotografiach – kształcenie świadomości własnego „ja” i odrębności od otoczenia
- koncentrowanie uwagi na innych osobach- ich odbiciu lustrzanym i fotografiach
- doskonalenie świadomości poszczególnych części ciała podczas dotykania, masowania, za-baw paluszkowych - poznawanie schematu ciała ludzkiego
- poznawanie pomieszczeń i sprzętów znajdujących się w domu, ich przeznaczenia oraz usytuowania względem nich (poprzez werbalizowanie czynności np. siadamy na krześle, zamykamy drzwi)
- utrwalanie gestów związanych z powitaniem i pożegnaniem
- ograniczanie i eliminowanie zachowań niepożądanych (jak wkładanie rąk do buzi)
- rozwijanie umiejętności naśladowania prostych ruchów i współdziałania z nauczycielem w trakcie zabaw
- ćwiczenie samodzielności podczas codziennych czynności
- wzbudzanie u dziecka zainteresowania rówieśnikami podczas wycieczek do szkoły, sali doświadczania świata, na basen

II. Sfera fizyczna
a)doskonalenie sprawności ruchowej w obrębie motoryki dużej
- wzmacnianie poszczególnych partii ciała, doskonalenie poczucia równowagi podczas ćwiczeń ruchowych biernych, czynnych w różnych pozycjach i miejscach (w domu, na podwórku, basenie)
- kształtowanie właściwej postawy podczas zajęć w pozycji leżącej, siedzącej, stojącej
- doskonalenie płynnych, precyzyjnych ruchów całego ciała
- rozwijanie umiejętności psychoruchowych (wykonywanie ruchów odpowiednio do muzyki, poleceń)
b) motoryki małej
- ćwiczenie ruchów całej ręki, dłoni, poszczególnych palców – masowanie, wprawianie w ruch
- zachęcanie dziecka do dotykania różnych materiałów, przedmiotów całą dłonią, następnie palcem wskazującym
- aktywizowanie dziecka do chwytania przedmiotów różnej wielkości – od większych do co-raz mniejszych – doskonalenie chwytu nożycowego, rozwijanie chwytu pęsetowego
- wydłużanie czasu trzymania przedmiotu w dłoni
- rozwijanie u dziecka umiejętności samodzielnego wprawiania w ruch trzymanych w dłoni różnych przedmiotów
- kształcenie koordynacji wzrokowo – ruchowej
- rozwijanie manipulacji specyficznej

Praca z uczennicą ze względu na stan jej zdrowia będzie przyjmować formę zajęć indywidualnych prowadzonych najczęściej w domu lub na świeżym powietrzu. W celu uspołeczniania dziecka planowane są także zajęcia w szkole, sali doświadczania świata i na basenie oraz udział w uroczystościach szkolnych.

Oddziaływania będą opierać się przede wszystkim na pobudzaniu zmysłów metodą ośrodków pracy . Wykorzystane zostaną także elementy metody W. Sherborn, metody Knilla, M. Montessori, Porannego Kręgu, muzykoterapii, hydroterapii.

Treści zajęć (będąc powtórzeniem tego co było realizowane w ubiegłym roku) zostaną nieco poszerzone o nowe zagadnienia związane jednak z tym co dziecku bliskie i lubiane.

Wśród pomocy dydaktycznych znajdą się wszelkie przedmioty, materiały, naturalne okazy, które można zobaczyć, dotknąć, usłyszeć, powąchać, polizać czy też przekształcić.

W pracy z uczennicą niezwykle ważne jest przestrzeganie zasady indywidualizacji, pomocy, częstych powtórzeń, jedności czasu, miejsca, osób, zasady akceptacji, współpracy z rodziną, co daje jej możliwość przewidywania kolejnych zdarzeń i aktywnego włączania się w nie.