"Poezja wnętrza" M. Sępa - Szarzyńskiego

Umiejętności:
- uczeń czyta tekst poetycki ze zrozumieniem,
- potrafi przełożyć język renesansowy na współczesny,
- interpretuje wiersz M. Sępa- Szarzyńskiego,
- porównuje koncepcje człowieka, Boga i świata zawarte w Hymnie J. Kochanowskiego i Sonecie IIII M. Sępa- Szarzyńskiego (analiza porównawcza),
- w sposób graficzny przedstawia wnioski wynikające z interpretacji tekstu,
- posługuje się Słownikiem terminów literackich,
- podaje wyróżniki gatunkowe sonetu (tworzy definicje gatunku w oparciu o Słownik terminów literackich),
- doskonali umiejętność prezentacji wypowiedzi na forum klasy z zachowaniem norm poprawności językowej,
- pracuje w grupie i przestrzega ustalonych reguł pracy,

Metody:
- praca z tekstem poetyckim (analiza i interpretacja),
- „burza mózgów”,
- elementy dyskusji

Formy:
- grupowa,
- zbiorowa

Środki dydaktyczne:
- wiersz M. Sępa- Szarzyńskiego Sonet IIII,
- wiersz J. Kochanowskiego Hymn,
- duże arkusze papieru do pracy w grupach i pisaki,
- karty pracy dla uczniów,
- „sinusoida” Krzyżanowskiego

Przebieg zajęć:

Ogniwo wstępne - czas około 5 minut

1) czynności organizacyjne
2) stworzenie sytuacji motywacyjnej

Nauczyciel informuje uczniów o celu zajęć – poznanie twórczości poety, który nie do końca pasuje do epoki renesansu, mimo iż w tym okresie żyje i tworzy. Nauczyciel odczytuje fragment stanowiący porównanie twórczości Kochanowskiego i Sępa- Szarzyńskiego (załącznik 1).
Prowadzący zajęcia dzieli uczniów na 4 grupy.

Ogniwo centralne – czas około 30- 35 minut

Każda grupa otrzymuje arkusz z poleceniami do wykonania (załącznik 2). Po 15 minutach pracy, przedstawiciele grup prezentują swe wyniki. Następuje formułowanie wniosków na temat wizji człowieka, świata i Boga w twórczości J. Kochanowskiego i M. Sępa- Szarzyńskiego. Zapis wniosków w formie tabeli. Zwrócenie uwagi uczniów na dwudzielność (dychotomię) wizji świata Sępa (duchowość – cielesność, dobro – zło, jasność – ciemność) i bliskość baroku ze średniowieczem.

Sonet IIII M. Sępa- Szarzyńskiego:
- nadawca:człowiek słaby, zagubiony, niepewny, rozdarty wewnętrznie
- adresat:Bóg- zbawiciel, król, Pan
- Bóg:jest władcą świata, jego królem, synonimem pokoju, źródłem nadziei na zbawienie człowieka, daleko od człowieka
- człowiek:słaby, nieporadny, samotny, rozdarty wewnętrznie między pokusami świata i chęcią zbawienia, jego życie to nieustanna walka a szatanem i pokusami ciała, Bóg jest daleki, nie jest oparciem dla człowieka, blisko człowieka jest Bóg
- świat:miejsce walki człowieka z pokusami, źródło grzechu, miejsce pełne niebezpieczeństw czyhających na człowieka
Hymn J. Kochanowskiego
- nadawca:człowiek obdarowany przez Boga, doceniający jego hojność, dobroć, mocny psychicznie
- adresat:Bóg miłosierny, dobry, stwórca świata itp.
- Bóg:stwórca całego świata, kreator, artysta, dobroczyńca człowieka, jego opiekun
- człowiek:docenia dobroć Boga, dziękuje mu za wszelkie dary, wychwala go, prosi go o opiekę, jest spokojny, szczęśliwy, nie ma konfliktu z Bogiem
- śwait:uporządkowany, różnorodny, stabilny, harmonijny, każdy ma w nim swoje miejsce

Ogniwo końcowe – czas około 5 minut

Nauczyciel zadaje uczniom dokonanie analizy środków stylistycznych (wraz z określeniem funkcji tych środków) w domu. Ocena pracy uczniów.

Załącznik 1
„W 1581 roku, trzy lata przed śmiercią Jana Kochanowskiego, umiera Mikołaj Sęp- Szarzyński, twórca młodszy od niego o jedno pokolenie. Skromny objętościowo zbiór poezji Sępa, zatytułowany Rytmy abo wiersze polskie, ukazał się drukiem dopiero dwadzieścia lat po śmierci autora. Twórczość poety pod pewnymi względami przypomina utwory Kochanowskiego: obaj parafrazują psalmy Dawida i pieśni Horacego, piszą fraszki, a także pierwsze polskie sonety. Również problematyka ich wierszy często jest podobna: rozprawiają o wielkości Boga i dziele stworzenia, o fortunie, która niweczy ludzkie plany; obaj tworzą pieśni o tematyce erotycznej i epigramaty na śmierć bliskich.
A jednak Kochanowskiego i Sępa znacznie więcej różni, niż łączy.”
(Rosiek S., Grześkowiak R., Nawrocka E., Oleksowicz B., Między tekstami. Język polski. Podręcznik dla liceum i technikum, Gdańsk 2003, s. 147.)

Załącznik 2
Grupa I
Zanim przystąpicie do wykonywania zadań podzielcie je między siebie. Niech każdy z Was wykonuje inne polecenie. Do zadania pierwszego potrzebne są dwie osoby, do zadania drugiego również dwie.
Zadanie 3 i 4 możecie wykonać na dwa sposoby- albo przydzielacie po jednej osobie do zadania, albo dwie osoby wykonują je razem. Wybierzcie również osobę (2 osoby), które zaprezentują wyniki waszej pracy na forum klasy.
Pamiętajcie o kulturze i poprawności językowej oraz o słuchaniu z uwaga wypowiedzi przedstawicieli pozostałych grup. Porównujcie efekty Waszych starań i przygotujcie się do formułowania wniosków.

Zadanie 1.
M. Sęp- Szarzyński zapisał swój wiersz polszczyzną szesnastowieczną. Dokonajcie przekładu dwóch pierwszych zwrotek na współczesną polszczyznę tak, aby zachować sens. Zastąpcie inwersję (szyk przestawny) normalnym szykiem zdań. Efekty swojej pracy zapiszcie na kartce.

Zadanie 2.
Przeczytajcie utwór w całości i zastanówcie się nad jego sensem. Sporządźcie plakat, który prezentowałby sytuację człowieka opisanego w tym wierszu.

Zadanie 3.
Jaki gatunek literacki reprezentuje badany wiersz M. Sępa- Szarzyńskiego? W Słowniku terminów literackich odszukaj definicję tego gatunku. Na tej podstawie napisz własną definicję, która spełni poniższe wymogi:
- zwięzłość i poprawność językowa,
- rodowód gatunku (kto i kiedy go stworzył),
- pierwotna tematyka,
- charakterystyczne cechy w zakresie formy (budowy); dwie odmiany gatunkowe,.

Zadanie 4.
Porównaj nadawcę i odbiorcę wypowiedzi w wierszu M. Sępa Szarzyńskiego i Hymnie J. Kochanowskiego. Wnioski zapisz na kartce.


Grupa II
Zanim przystąpicie do wykonywania zadań podzielcie je między siebie. Niech każdy z Was wykonuje inne polecenie. Do zadania pierwszego potrzebne są dwie osoby, do zadania drugiego również dwie. Zadanie 3 i 4 możecie wykonać na dwa sposoby- albo przydzielacie po jednej osobie do zadania, albo dwie osoby wykonują je razem. Wybierzcie również osobę (2 osoby), które zaprezentują wyniki waszej pracy na forum klasy.
Pamiętajcie o kulturze i poprawności językowej oraz o słuchaniu z uwaga wypowiedzi przedstawicieli pozostałych grup. Porównujcie efekty Waszych starań i przygotujcie się do formułowania wniosków.

Zadanie 1.
M. Sęp- Szarzyński zapisał swój wiersz polszczyzną szesnastowieczną. Dokonajcie przekładu dwóch ostatnich zwrotek na współczesną polszczyznę tak, aby zachować sens. Zastąpcie inwersję (szyk przestawny) normalnym szykiem zdań. Efekty swojej pracy zapiszcie na kartce.

Zadanie 2.
Przeczytajcie utwór w całości i zastanówcie się nad jego sensem. Sporządźcie plakat, który prezentowałby sytuację człowieka opisanego w tym wierszu.

Zadanie 3.
Jaki gatunek literacki reprezentuje badany wiersz M. Sępa- Szarzyńskiego? W Słowniku terminów literackich odszukaj definicję tego gatunku. Na tej podstawie napisz własną definicję, która spełni poniższe wymogi:
- zwięzłość i poprawność językowa,
- rodowód gatunku (kto i kiedy go stworzył),
- pierwotna tematyka,
- charakterystyczne cechy w zakresie formy (budowy); dwie odmiany gatunkowe

Zadanie 4.
Porównaj wizerunek człowieka w wierszu M. Sępa Szarzyńskiego i Hymnie J. Kochanowskiego (scharakteryzuj go). Wnioski zapisz na kartce.


Grupa III
Zanim przystąpicie do wykonywania zadań podzielcie je między siebie. Niech każdy z Was wykonuje inne polecenie. Do zadania pierwszego potrzebne są dwie osoby, do zadania drugiego również dwie. Zadanie 3 i 4 możecie wykonać na dwa sposoby- albo przydzielacie po jednej osobie do zadania, albo dwie osoby wykonują je razem. Wybierzcie również osobę (2 osoby), które zaprezentują wyniki waszej pracy na forum klasy.
Pamiętajcie o kulturze i poprawności językowej oraz o słuchaniu z uwaga wypowiedzi przedstawicieli pozostałych grup. Porównujcie efekty Waszych starań i przygotujcie się do formułowania wniosków.

Zadanie 1.
M. Sęp- Szarzyński zapisał swój wiersz polszczyzną szesnastowieczną. Dokonajcie przekładu dwóch pierwszych zwrotek na współczesną polszczyznę tak, aby zachować sens. Zastąpcie inwersję (szyk przestawny) normalnym szykiem zdań. Efekty swojej pracy zapiszcie na kartce.

Zadanie 2.
Przeczytajcie utwór w całości i zastanówcie się nad jego sensem. Sporządźcie plakat, który prezentowałby sytuację człowieka opisanego w tym wierszu.

Zadanie 3.
Jaki gatunek literacki reprezentuje badany wiersz M. Sępa- Szarzyńskiego? W Słowniku terminów literackich odszukaj definicję tego gatunku. Na tej podstawie napisz własną definicję, która spełni poniższe wymogi:
- zwięzłość i poprawność językowa,
- rodowód gatunku (kto i kiedy go stworzył),
- pierwotna tematyka,
- charakterystyczne cechy w zakresie formy (budowy); dwie odmiany gatunkowe

Zadanie 4.
Porównaj wizerunek Boga w wierszu M. Sępa Szarzyńskiego i Hymnie J. Kochanowskiego (scharakteryzuj go). Wnioski zapisz na kartce.


Grupa IV
Zanim przystąpicie do wykonywania zadań podzielcie je między siebie. Niech każdy z Was wykonuje inne polecenie. Do zadania pierwszego potrzebne są dwie osoby, do zadania drugiego również dwie. Zadanie 3 i 4 możecie wykonać na dwa sposoby- albo przydzielacie po jednej osobie do zadania, albo dwie osoby wykonują je razem. Wybierzcie również osobę (2 osoby), które zaprezentują wyniki waszej pracy na forum klasy.
Pamiętajcie o kulturze i poprawności językowej oraz o słuchaniu z uwaga wypowiedzi przedstawicieli pozostałych grup. Porównujcie efekty Waszych starań i przygotujcie się do formułowania wniosków.

Zadanie 1.
M. Sęp- Szarzyński zapisał swój wiersz polszczyzną szesnastowieczną. Dokonajcie przekładu dwóch ostatnich zwrotek na współczesną polszczyznę tak, aby zachować sens. Zastąpcie inwersję (szyk przestawny) normalnym szykiem zdań. Efekty swojej pracy zapiszcie na kartce.

Zadanie 2.
Przeczytajcie utwór w całości i zastanówcie się nad jego sensem. Sporządźcie plakat, który prezentowałby sytuację człowieka opisanego w tym wierszu.

Zadanie 3.
Jaki gatunek literacki reprezentuje badany wiersz M. Sępa- Szarzyńskiego? W Słowniku terminów literackich odszukaj definicję tego gatunku. Na tej podstawie napisz własną definicję, która spełni poniższe wymogi:
- zwięzłość i poprawność językowa,
- rodowód gatunku (kto i kiedy go stworzył),
- pierwotna tematyka,
- charakterystyczne cechy w zakresie formy (budowy); dwie odmiany gatunkowe

Zadanie 4.
Porównaj wizję świata w wierszu M. Sępa Szarzyńskiego i Hymnie J. Kochanowskiego (scharakteryzuj go). Wnioski zapisz na kartce.