Zagadki i ich funkcje wychowaniu przedszkolnym

Dzieci bardzo lubią rozwiązywać zagadki. Czym jest zagadka ?Według słownika języka polskiego - to krótki tekst często wierszowany, zawierający treść celowo niejasną, której trzeba się domyśleć, którą trzeba odgadnąć. W encyklopedii PWN czytamy, że zagadka to - zwięzły, aluzyjny lub metaforyczny opis rzeczy, którą należy rozpoznać na podstawie podanych cech. Według S.Szumana zagadka w swej konstrukcji podobna jest do definicji, określa bowiem zakres i treść definiowanego pojęcia. Jednakże z tą różnicą, że określenia stosowane w definicji są bardziej precyzyjne i zrozumiałe niż w zagadce.
Wartości poznawcze i estetyczne zagadek sprawiają, iż uznano rozwiązywanie i układanie zagadek za dobrą formę stymulacji rozwoju zdolności umysłowych dziecka, dostarczają również nauczycielowi wielu informacji zwrotnych pozwalających poznać charakterystyczne cechy umysłu dziecka. Wyzwala ono i doskonali takie procesy umysłowe jak: spostrzeganie, a zwłaszcza porównywanie cech przedmiotów i zjawisk, dokonywanie analizy i syntezy, a wreszcie pozwala utrwalać i kształtować pojęcia z tej dziedziny, której zagadki dotyczą.

Funkcje zagadek w rozwoju psych. dziecka
1. Każda zagadka pobudza do myślenia , gdyż stawia dziecku określone zadanie do rozwiązania.
2. Dziecko odkrywa znaczenie przenośne obrazów.
3. Dokonuje analizy treści.
4. Dokonuje syntezy posiadanych informacji.
5. Tworzy hipotezy, gdy rozwiązanie nie przychodzi od razu.
6. Rozwija wyobraźnię i poszerza wiedze o rzeczywistości.
Nauczyciele posługują się zagadką w różnych sytuacjach:
a). rozpoczynają zagadką zajęcia,
b). są ciekawym fragmentem zajęć,
c). całe zajęcia poświęcone są rozwiązywaniu zagadek.
Należy pamiętać iż dobór zagadek zależy od możliwości poszczególnych dzieci. Zagadka nie może być ani zbyt łatwa, ani zbyt trudna dla zgadujących. Jeśli jest za łatwa, to nie jest interesująca, jeśli za trudna, to dzieci szybko się zniechęcą. Zagadki wykorzystujemy już w pracy z dziećmi czteroletnimi, są to zagadki podkreślające cechy charakterystyczne przedmiotów. Pięciolatki rozwiązują zagadki wymagające bardziej złożonych czynności umysłowych. W przypadku dzieci sześcioletnich rozwiązywanie i układanie zagadek można traktować jako próbę uogólniania oraz tworzenia definicji.
Nauczyciel prezentując zagadkę musi się upewnić , że większość dzieci ją zrozumiała. Po każdej zagadce prosimy dzieci o uzasadnienie odpowiedzi, np. po czym poznałeś, że to jest...? lub jak się domyśliłeś, że to jest..? Po podaniu i uzasadnieniu rozwiązania dzieci odszukują ilustrację lub konkretny przedmiot będący rozwiązaniem. Dzieci sześcioletnie mogą też dobierać podpis do obrazka. W ten sposób nie tylko spostrzegały cechy przedmiotu, na podstawie tej analizy dokonywały syntezy, lecz także uzasadniały podane uogólnienie, co czyniło ich myślenie bardziej precyzyjne. Zagadki mogą tez samodzielnie układać i zadawać dzieci, najpierw o konkretnych, spostrzeganych przedmiotach, a następnie o przedmiotach tylko wyobrażanych.
W literaturze przedmiotu stosuje się różne kryteria podziału zagadek. W zależności od formy i treści, zagadki można podzielić na:
- zagadki słowne ( zwykle przekazywane prozą i wierszowane),
- zagadki rysunkowe ( plątaninki, krzyżówki, wykreślanki, labirynty itp.),
- zagadki obrazkowe ( rebusy, puzzle, domina, historyjki itp. ).
Rola nauczyciela polega na właściwym ich wyborze uwzględniającym stopień trudności i atrakcyjność form. Sam tekst może być ukryty w kolorowych kopertach, schowany w ,,czarodziejskim worku”, umieszczony na kolorowych listkach, kwiatach, itp. Zagadki stanowią dla nauczycieli bogatą skarbnicę, z której mogą czerpać, w co dziennej pracy z dziećmi .

Bibliografia:
1.Bogdanowicz Z.: Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli, Warszawa1992, PZWS.
2.Frątczakowie E. I J.: Przyrodnicze zagadki Agatki, Bydgoszcz 1992 , Oficyna Wydawnicza ,,ARCANUM’.
3.Stec J.: Zagadki dla najmłodszych, Kielce 1992 "MAC"