Zapewnienie dzieciom sukcesu w osiągnięciu umiejętności czytania i pisania

Podstawą sukcesu dziecka w szkole jest zakres posiadanych przez niego umiejętności czytania i pisania. Przedszkole jest pierwszym etapem zdobywania tych doświadczeń, a zainteresowanie tym zagadnieniem przejawiają już dzieci 3-4 letnie. Nauka czytania i pisania jest więc jednym z ważniejszych zadań edukacyjnych przedszkola mających przygotować wychowanków do nauki w szkole. Na ten niezwykle dynamiczny proces mają wpływ czynniki biologiczne, środowiskowe oraz własna aktywność dziecka. Wymagana jest jednak zewnętrzna interwencja osoby umiejącej czytać, gdyż dziecko potrzebuje pomocy z jej strony, aby wykorzystać swoje potencjalne możliwości.

Aktualną tendencją nauczania jest coraz częściej indywidualizacja, która przejawia się w doborze środków i metod uwzględniających tempo i style uczenia się w rozwoju każdego dziecka. Mając to na uwadze wydaje nam się, iż proces za pomocą którego wychowanek zdobywa nowe doświadczenia w pojmowaniu świata, przebiega w sposób adekwatny i pasujący tylko do niego, gdyż nie istnieje jedna osoba dokładnie taka sama jak inna.

Jesteśmy zdania że każde dziecko przyjmuje wiadomości, każde może się nauczyć, tylko od nas zależy, czy będziemy je podawać w zrozumiały dla niego sposób. Dziecko bada świat różnymi zmysłami, a więc trzeba mu podać wiadomości tak by uczenie się stało się znacznie ciekawsze i skuteczniejsze.

Z naszych doświadczeń wynika, iż optymalnym jest połączenie i wykorzystanie różnych metod w nauce czytania i pisania, nie tylko w celu osiągnięcia zamierzonych rezultatów, ale także jako działania profilaktyczne i terapeutyczne pozwalające zapobiegać niepowodzeniom dziecka w szkole. Profilaktyka znacząco zwiększa szansę na osiągnięcie pełnej gotowości szkolnej i może zapobiec powstawaniu lub rozwinięciu się zaburzeń w opanowaniu umiejętności czytania i pisania.

Motywacja dziecka do czytania i pisania wynika z naturalnych potrzeb, ale tylko stosowanie różnorodnych metod, form, technik, ćwiczeń, indywidualizacji, gwarantuje, że dziecko wykształci własny sposób uczenia się, a co za tym idzie rozwinie umiejętność radzenia sobie z trudnościami, nabędzie wiarę w siebie i własne możliwości, co będzie miało wpływ na wysokie poczucie swojej wartości i samoocenę.

Wychodząc naprzeciw naturalnej potrzebie czytania i pisania przez dziecko od kilku lat stosujemy w swojej pracy między innymi metodę Ireny Majchrzak i Naturalny Model Nauki Języka. Wykorzystując swoje dotychczasowe doświadczenie, posiadaną wiedzę i zdobyte umiejętności opracowałyśmy innowację, która w roku szkolnym 2001/02 była już realizowana w grupie dzieci 5-6 letnich. Założeniem naszej innowacji jest, że w wyniku działań dydaktyczno - wychowawczych dzieci:

l. Nabędą umiejętność czytania ze zrozumieniem w pełnym zakresie liter preferowaną przez siebie techniką czytania.

2. Będą prezentowały prawidłowy poziom umiejętności manualnych i graficznych oraz będą pisały pismem pisanym w zakresie indywidualnych możliwości.

3. Rozbudzą w sobie własną motywację do samodzielnego czytania i pisania oraz zainteresowania z tym związane.

4. Rozwiną umiejętność radzenia sobie z trudnościami, odkrywania własnych możliwości oraz przeżywania radości z odnoszonych sukcesów.

Na naszą innowację złożyły się:

Metoda Ireny Majchrzak

Idąc za pomysłem autorki, dzieci zostały zapoznane w akcie inicjacji z obrazem graficznym swojego imienia, które staje się dla nich słowem otwierającym świat pisma, z jego alfabetyczną strukturą. Następny etap była prezentacja alfabetu, gdzie dzieci poznały wszystkie litery i wyszukiwały je w swoich imionach. W wyniku wymiany z kolegami podczas zabawy pt "Targ liter\' każde dziecko stało się właścicielem wszystkich liter tak, by mogło układać z nich różne wyrazy. Natomiast w zabawie pt "Nazywanie świata" polegającej na przyporządkowaniu nazw do przedmiotów odczytywały najpierw proste rzeczowniki, potem proste zdania a następnie zdania złożone, dzięki czemu mogłyśmy przejść do " gier czytelniczych", które ćwiczyły umiejętność czytania.

Dzieci w formie zabawowej w bardzo krótkim czasie poznały wszystkie litery alfabetu, łącznie z dwuznakami. Zabawy wymyślałyśmy same, a w pewnym momencie. również tworzyły je dzieci. Dostarczyły im one dużo radości, przyjemności. Metoda ta korzystnie wpłynęła na czytanie ze zrozumieniem, pozwalając dzieciom rozwiązywać zadania według własnych możliwości.

Naturalny Model Nauki Języka

Model ten został opracowany przez B.Cuttinga , który odnosi się do szeroko rozumianej edukacji językowej. Do nauki czytania w tym modelu wykorzystałyśmy: książeczki ze Słonecznej Biblioteki, których tekst jest ściśle powiązany z ilustracją, karty poetyckie, teksty piosenek, wierszy, gazetkę ścienną, tablice wiadomości, teksty umieszczone w kącikach, książeczki napisane przez dzieci.

Natomiast pisanie, które jest integralną częścią czytania pobudzałyśmy poprzez: - pisanie dla dzieci, w którym zapoznawałyśmy je z napisanym tekstem,

- pisanie z dziećmi, w którym uczestniczyły w pisaniu w grupach i zespołach, - pisanie przez dzieci, w którym nabywały umiejętność kreślenia liter pisanych przy naszym wsparciu.

Czytanie i pisanie w tym modelu wymagało uwzględnienia pracy w małych zespołach, parach oraz indywidualnej. Działania te były podejmowane w kącikach tematycznych, które dawały dzieciom możliwość rozwijania swoich umiejętności, wyboru zadania zgodnie z zainteresowaniami, poczucia swobody i naturalności, a nam pole obserwacji. W związku z tym zorganizowałyśmy następujące kąciki: książki, czytania, alfabetyczny, pisania, przyrodniczy, matematyczny, plastyczny, teatralny. Indywidualna praca w kącikach opierała się w dużym stopniu na wykonywaniu wybranych przez dzieci kart pracy o różnym stopniu trudności, których tematyka opracowana przez nas korelowała z tematem tygodnia. Wykonana przez dziecko karta pracy dostarczała nam informacji na jakim etapie czytania i pisania jest w danym momencie, jakie robi postępy.

Ćwiczenia sprawności manualnej

Integralną częścią nauki czytania jest pisanie. Kształtowanie u dziecka prawidłowej koordynacji ruchowej potrzebnej przy pisaniu związane jest z trwającym długo rozwojem

układu kostno - stawowego i mięśniowego. Pomocne w tym zakresie są ćwiczenia

sprawności manualnej, których głównym celem jest ukształtowanie tej sprawności tak , by dziecko dobrze radziło sobie w czynnościach wymagających wykonywania drobnych, precyzyjnych ruchów, a w konsekwencji szybko i czytelnie pisało. Prowadziłyśmy z dziećmi następujące ćwiczenia:

- ćwiczenia rozluźniające napięcie mięśniowe rąk poprzez wykonywanie dużych, rozmachowych ruchów ręki, ćwiczenia płynności ruchów okrężnych i postępujących od strony lewej do prawej ( np. malowanie form kulistych, falistych, dużych konturowych rysunków, linii łamanych i spiralnych itp.)

- ćwiczenia usprawniające mięśnie dłoni, nadgarstka i mięśni palców. Najpierw były to ćwiczenia, gdy dziecko wykonuje ruchy palcami bez przedmiotu, potem ćwiczenia chwytu pęsetkowego, następnie trzymając przedmiot w palcach dzieci wykonywały coraz bardziej precyzyjne ruchy (modelowanie i lepienie, wycinanie, naklejanie, nawlekanie koralików, wyszywanie).

ćwiczenia graficzne mające na celu wyrobienie u dzieci płynnych, rytmicznych, ciągłych, postępujących ruchów pisarskich oraz wyrobienie umiejętności prawidłowego trzymania i posługiwania się narzędziem pisarskim. Dzieci stopniowo miały wprowadzane rysowanie coraz trudniejszych, bardziej złożonych form, pisały litery pisane w szerokiej liniaturze a następnie w zeszycie. Niektóre z nich zatrzymały się na tym etapie, inne chętnie pisały całe wyrazy a były i takie, którym napisanie całych zdań nie sprawiało żadnych trudności.

Metoda P .Dennisona

Metoda ta oparta jest na kinezjologii edukacyjnej, która ma na celu naturalną integrację umysłu poprzez ćwiczenia z zakresu lateralności, doprowadzające do zrównoważenia działania prawej i lewej strony mózgu i ciała. Ruch aktywizuje połączenia nerwowe w całym ciele tworząc z niego instrument uczenia się. Udowodniono, że nauka przychodzi dzieciom łatwiej, gdy zajęcia rozpoczynają się od prostych angażujących całe ciało ruchów integracyjnych.

W metodzie tej wykorzystane jest zamiłowanie dziecka do naturalnego ruchu, w stymulacji pracy mózgu poprzez odpowiednio dobrane ćwiczenia, które pomogą w usprawnianiu czytania, pisania i wypowiadania się oraz wpłyną na emocje.

Dzieci wykonywały następujące ćwiczenia:

- na przekraczanie linii środka ( ruchy naprzemienne, leniwe ósemki, rysowanie oburącz, słoń, krążenie szyją)

- pozycje pogłębiające ( pozycja Cook\' a, punkty pozytywne)

- wydłużające (sowa, zginanie stopy, luźne skłony, wypady w przód)

- energetyzujące ( picie wody, punkty na myślenie, energetyczne ziewanie, kapturek myśliciela) .

Nieodłącznym elementem przed wykowaniem ćwiczeń jak i w ciągu dnia było picie wody mineralnej, która cały czas była dostępna dla dzieci.

Program M. Frostig

Program ten dotyczy percepcji wzrokowej, która towarzyszy każdej wykonywanej czynności, poczynając od ubierania, rysowania, na czytaniu i pisaniu kończąc. Ćwiczenia zawarte w tym programie rozwijały i stymulowały następujące zdolności: koordynację wzrokowo - ruchową, percepcję figury i tła, percepcję stałości kształtu, percepcję pozycji w przestrzeni, percepcję stosunków przestrzennych. Wyżej wymienione są niezbędne do opanowania umiejętności czytania i pisania, odpoznawania wyrazów w różnych kontekstach, różnicowania liter podobnych oraz rozpoznawania kolejności liter w wyrazie i wyrazu w zdaniu. Program ten obejmował również ćwiczenia w zakresie koordynacji wzrokowo - ruchowej, motoryki

dużej, ćwiczenia manualne i rozwijające obraz, pojęcie i schemat własnego ciała. Właściwy program był realizowany poprzez pracę indywidualną z każdym dzieckiem, która polegała na wykonywaniu ćwiczeń zawartych w zeszycie opracowanym przez autorkę programu. Trudności wykazywane przez dziecko podczas wykonywania danego ćwiczenia były sygnałem dla nas, że dana zdolność wzrokowo - percepcyjna jest zaburzona. Mogło to być przyczyną trudności dziecka w czytaniu i wymagało pracy korekcyjnej.

Przed wdrożeniem innowacji dzieci zostały zdiagnozowane w celu określenia ich aktualnych umiejętności związanych z czytaniem i poziomem grafomotorycznym. Badania zostały powtórzone na półrocze i na koniec roku w celu ustalenia i wykazania jakie zmiany nastąpiły w tych umiejętnościach w wyniku zastosowania opisanych metod. Do określenia poziomu tych umiejętności posłużyły nam dwa arkusze. Pierwszy dotyczył oceny umiejętności czytania (znajomości liter pisanych i drukowanych, dwuznaków i znaków interpunkcyjnych, sposobu czytania prostych i długich wyrazów oraz zdań, czytania ze zrozumieniem, ilości przeczytanych wyrazów na minutę). Drugi oceny umiejętności grafomotorycznych (sposobu posługiwania się ołówkiem, poprawności i czasu rysowania spirali, rombu i szlaku, umiejętności odwzorowania liter pisanych). Wyniki badań przeprowadzone indywidualnie z każdym dzieckiem nanosiłyśmy na odpowiednie arkusze. Wyniki końcowe dzieci, których było 21, kończących edukację przedszkolną dotyczące umiejętności czytania przedstawiają się następująco:

. znajomość liter drukowanych i pisanych, dwuznaków -wszystkie dzieci

. znajomość znaków interpunkcyjnych - wszystkie dzieci

. czytanie prostych wyrazów: sylabami 6 dzieci, globalnie 15 dzieci

. czytanie dłuższych wyrazów: głoskami 7 dzieci, sylabami 8 dzieci, globalnie 6 dzieci.

. czytanie płynne całych zdań: 8 dzieci.

. czytanie ze zrozumieniem: proste zdania 8 dzieci, dłuższy tekst 13 dzieci.

Wyniki testu Konopnickiego ( pozwala on stwierdzić na poziomie której klasy dziecko czyta) przeprowadzonego z najlepiej czytającymi dziećmi na koniec roku są następująco:

Klasa Ilość dzieci

koniec klasy I 3

I półrocze klasy II 2

koniec klasy II 1

koniec klasy III 2


Wyniki końcowe dotyczące umiejętności grafomotorycznych przedstawiają się następująco:

poprawność rysowania spirali, rombu i szlaku: słabo 4 dzieci, dobrze 10 dzieci, bardzo dobrze 7 dzieci.

odwzorowanie liter pisanych; wszystkie dzieci, wyrazów 10 dzieci, zdań 3 dzieci.

Efekty które osiągnęłyśmy upewniły nas, że warto jest stosować nowatorskie rozwiązania w pracy, ponieważ dzieci świadome swoich umiejętności szybko przyswajały wiedzę, chętnie podejmowały nowe zadania, z zainteresowaniem uczestniczyły w zajęciach i pracowały w kącikach. Zadowolone jesteśmy z osiągniętych wyników, ponieważ każde z dzieci miało możliwość osiągnięcia osobistego sukcesu.. Stwierdzić należy również, że na posiadane umiejętności przez dziecko oprócz roli nauczyciela i stosowanych przez niego metod mają Wpływ następujące elementy: predyspozycje indywidualne, motywacja do nauki, zaangażowanie rodziców, czas uczęszczania do przedszkola.

Scenariusz sytuacji edukacyjnej w Modelu Naturalnej Nauki Języka na podstawie książeczki "Ptaszek i gąsienica".

Temat: Zabawy z motylami.

Zadania edukacyjne:

nabywanie umiejętności czytania globalnego w powiązaniu z ilustracją - budzenie zaciekawienia otaczającym światem przyrodniczym - wdrażanie do pracy w zespołach

Cele operacyjne:

Dziecko:

- czyta ze zrozumieniem zdania proste i złożone, - wypowiada się na temat ilustracji,

- doskonali twórcze myślenie,]aktywizuje logiczne myślenie podczas rozwiązywania zagadek,

poznaje kolejne stadia rozwoju motyla

Metody:

projektowania sytuacji edukacyjnej,

-zadań stawianych dziecku,

- wyjaśniania i instrukcji,

- obserwacji i pokazu.

Pomoce: książeczka z serii słoneczna Biblioteka " Ptaszek i gąsienica"" , magnetofon, kolorowe chusty, karty pracy.

Formy organizacyjne: z całą grupą , w zespołach, indywidualnie.

Przebieg

l. Nauczycielka pokazuje dzieciom list od pani Wiosny napisany pismem pisanym.

Zadaniem dzieci jest przeczytanie poszczególnych zdań i w miejsce obrazków wstawienie odpowiednich wyrazów.

2. Zabawa ruchowa przy muzyce pt "Pączek - kwiat"". 3. Wprowadzenie historyjki pt "Ptaszek i gąsienica""

- omówienie ilustracji ( tekst jest zakryty)

- przewidywanie zakończenia historyjki (ostatni obrazek jest zakryty)

- czytanie książeczki przez nauczycielkę, - czytanie książeczki wspólnie z dziećmi,

- wyszukiwanie takich samych wyrazów, zdań w tekście, - wyszukiwanie i nazywanie znaków interpunkcyjnych, - czytanie tekstu przez chętne dzieci

- wymyślanie innego tytułu historyjki. 4. Technika twórczego myślenia.

- analogia prosta w zabawie " Motyl jest ( jaki?), bo ".Zapisywanie propozycji dzieci.

5 . Praca w zespołach.

podział dzieci na zespoły według wylosowanych zdań.

rozwiązywanie krzyżówek – odczytanie hasła,

prezentacja wyników pracy poszczególnych grup.

6. Praca w kącikach

Kącik książki i czytania

czytanie książeczki "Ptaszek i gąsienica" - rysowanie obrazka do podanego tekstu.

Kącik alfabetyczny

- odczytywanie zdań i naklejanie w odpowiednim miejscu na obrazku

odszukiwanie nazw owadów wśród innych liter, rysowanie odpowiedzi

Kącik pisania

pisanie po śladzie i dorysowywanie brakującej połowy obrazka - wpisywanie brakujących liter

Kącik matematyczny

zaznaczanie cyframi kolejnych stadiów rozwoju motyla - rozwiązywanie działań: dodawanie i odejmowanie,

7. Autoprezentacja.

Przykłady zabaw w oparciu o metodę I.Majchrzak - dzieci młodsze

Znajdź swoje imię - dziecko szuka wizytówki ze swoim imieniem wśród innych rozłożonych na dywanie. Dzieci mówią czyja wizytówka została.

Znam twoje imię - dziecko bierze jedną z wizytówek rozłożonych na podłodze i wręcza ją właścicielowi. Jeżeli żadnej nie rozpoznaje to odszukuje swoją.

Wyklaszcz moje imię - dzieci biegają zgodnie z rytmem. Na przerwę w muzyce jedno wchodzi na krzesełko i pokazuje swoje imię, inne dzieci go wyklaskują.

Zaproszenie - chętne dziecko pokazuje swoją wizytówkę, wybiera jedną literę ze swojego imienia i zaprasza wszystkie dzieci które mają też taka literę w swoim imieniu np. Kuba zaprasza dzieci z literką K - przychodzi Karolina, Dominik, Bartek.

Który samolot startuje - wszystkie dzieci jako samoloty stoją na lotnisku. Nauczycielka pokazuje jedną z liter i te dzieci które mająją w swoim imieniu startują do lotu.

Prezentacja alfabetu - nauczycielka przedstawia codziennie kolejną literę alfabetu, a dzieci szukają ją w swoim imieniu. Wybieranie króla i królowej małej i dużej litery.

Składanie imienia - nauczycielka daje dzieciom koperty w których znajdują się napisane na oddzielnych kartkach litery składające się na ich imiona. Zadaniem dziecka jest złożenie swojego imienia najpierw według wzoru, potem z pamięci. Dzieci układają swoje imiona nawzajem, wyszukują wspólnych liter.

Nazywanie świata - nauczycielka etykietuje kilka przedmiotów w sali np.mebli. Dzieci losują duplikaty tych wyrazów i kładą je w odpowiednim miejscu. Następnie dla utrudnienia należy zdjąć etykiety z przedmiotów.

Przykłady zabaw w oparciu o metodę I.Majchrzak - dzieci starsze

Nazywanie świata - dzieci wybierają po kilka kartek z napisanymi zdaniami ( np. Miś leży na parapecie.) i kładą je w odpowiednich miejscach w klasie. Co kilka dni zmieniamy zdania na kartkach.

Przyklej mi karteczkę - nauczycielka rozdaje dzieciom karteczki z napisanymi krótkimi zdaniami oznaczającymi części ciała lub ubrania (np. kolorowa bluzeczka, różowy policzek) Zadaniem dzieci jest przykleić je w odpowiednim miejscu na koledze lub koleżance. Następnie każde dziecko odczytuje jakie ma poprzyklejane karteczki.

Wędrujące sylaby - nauczycielka rozdaje dzieciom sylaby. Dziecko które rozpoczyna zabawę wybiera jedną sylabę i mówiąc jej nazwę podaje następnemu dziecku którego zadaniem jest powiedzieć wyraz zaczynający się na tę sylabę, a następnie wybrać inną sylabę itd.

Masz wyraz czy go nie masz - nauczycielka rozdaje dzieciom sylaby, ich zadaniem jest ułożyć z nich jak najwięcej wyrazów. Dzieci prezentują ułożone przez siebie wyrazy.

Sylaba szuka pary - nauczycielka rozdaje dzieciom. Dziecko które rozpoczyna zabawę

wybiera jedną z sylab i mówi: jestem sylaba ma - dokończ wyraz. Zadaniem pozostałych dzieci jest wyszukiwanie w swoich sylabach takiej która po dołożeniu do podanej utworzy wyraz.

Wędrujące wyrazy - dzieci siedzą w kręgu, mają kartki i pisaki. Ich zadaniem jest napisanie dowolnej sylaby i podanie kartki dalej. Każde dziecko do otrzymanej sylaby dopisuje litery tak by powstał wyraz i znów zadaje sylabę następnemu dziecku itd.

Bingo wyrazowe - pięcioro dzieci otrzymuje na kartce napisanych osiem różnych zdań (każde dziecko ma inny zestaw), szóste dziecko wszystkie zdania (jest ich dwanaście). Które dziecko jako pierwsze odnajdzie czytane zdania na swojej kartce to wygrywa. Następnie dzieci zamieniają się kartkami i grają dalej.