Różnice międzypłciowe w zakresie zdolności matematycznych

Analizując niepowodzenia w uczeniu się matematyki warto zwrócić uwagę na zróżnicowania związane z płcią.
Przyczyny różnic międzypłciowych w zakresie zdolności matematycznych mogą wiązać się ze zdolnościami przestrzennymi, czynnikami społecznymi
i emocjonalnymi oraz istnieniem odrębnych strategii, sprzyjających optymalnemu uczeniu się przez uczniów odrębnej płci.
Przeprowadzone badania (Geary 1996; Nyangeni i Glencross 1997; Marshall i Smith 1987) dowiodły, że dziedziną w której przewaga chłopców nad dziewczętami rysuje się najwyraźniej jest geometria – wymagająca zaangażowania zdolności przestrzennych. Pogląd o roli zdolności przestrzennych w rozwoju zdolności matematycznych w pewnym sensie można znaleźć w monografii Gruszczyk-Kolczyńskiej (1992), gdy autorka, analizując funkcjonowanie dzieci z trudnościami w matematyce, stwierdza, że w uczeniu się matematyki ważna jest integracja czynności percepcyjnych i motorycznych. Przewaga ta dotyczy również umiejętności zastosowania posiadanej wiedzy matematycznej do rozwiązywania problemów. Natomiast brak różnic międzypłciowych dotyczy wykonywania podstawowych działań matematycznych (Hyde, Fennema i Lamon 1990; Marshall i Smith 1987). Tak więc, ujawnianie się różnic międzypłciowych w zdolnościach matematycznych zależy od specyfiki zadań matematycznych wykorzystanych do ich pomiaru.
Jeśli chodzi o różnice między płciami w zakresie zdolności przestrzennych dominuje pogląd o ich biologicznym podłożu.
Różnice te dotyczą istnienia różnic międzypłciowych w zakresie budowy i funkcji mózgu (Kimura, 1987, 1993). Lewej półkuli mózgu, traktowanej jako dominująca przypisuje się zdolności werbalne i myślenie logiczne, natomiast w prawej lokalizowane są ośrodki związane z przetwarzaniem informacji pierwotnej, a przede wszystkim z przetwarzaniem informacji przestrzennych (Budohoska i Grabowska 1994).
Przewagę mężczyzn tłumaczy się tym, że istniejąca w ich mózgu asymetria umożliwia zaangażowanie jednej półkuli (najczęściej prawej) w zachowania nastawione na orientację w przestrzeni. Natomiast w przypadku kobiet zdolności werbalne „zajmują” obie półkule, a zatem prawa w ograniczonym zakresie może sprostać zadaniom przestrzennym.
Wśród czynników społecznych w zakresie zdolności przestrzennych szczególną uwagę zwraca hipoteza, zgodnie z którą wyższe umiejętności orientacyjno-przestrzenne mężczyzn są „spadkiem” po okresach prehistorycznych, gdy osobnicy męscy, aby skutecznie polować, musieli antycypować położenie zwierzyny, to znaczy trafnie określić, w jakiej znajduje się odległości i prędkość z jaką się porusza (Geary 1995).
Wśród czynników potencjalnie wpływających na obserwowane różnice międzypłciowe w zdolnościach matematycznych na szczególne miejsce zajmuje zaufanie do własnych możliwości matematycznych.
Według tej koncepcji chłopcy mają więcej niż dziewczęta zaufania do własnych możliwości uczenia się matematyki i spostrzegają matematykę jako bardziej użyteczną dziedzinę (już sześcioletni chłopcy spostrzegają siebie jako bardziej kompetentnych w zakresie matematyki). Ponadto nauczyciele i rodzice nie dostarczają dziewczętom równie dużego jak chłopcom wsparcia w uczeniu się tego przedmiotu. Często sami stwierdzają, że dziewczynki są mniej uzdolnione matematycznie.
Przyczyną niepowodzeń w uczeniu się matematyki może być także istnienie specyficznego lęku matematycznego, który niezależnie od płci wpływa na wykonywanie zadań matematycznych.
Odrębny pogląd dotyczący przyczyn różnic międzypłciowych w zakresie zdolności matematycznych wywodzi się z danych sugerujących odrębność sposobu uczenia się matematyki przez chłopców i dziewczynki. (Hopkins 1997). Okazuje się, że dziewczynki w rozwiązywaniu prostych zadań arytmetycznych odwołują się do wykorzystywania algorytmów, natomiast chłopcy do rozwiązania dochodzą własnymi sposobami.
W starszych klasach, gdy przekazywana wiedza matematyczna staje się coraz bardziej skomplikowana, zawodzą reguły odwołujące się stosowania algorytmów.
Różnice międzypłciowe w zakresie matematyki ujawniają się najczęściej w wieku 12 – 13 lat (poza populacją dzieci uzdolnionych matematycznie). Tą prawidłowością można tłumaczyć fakt, że E. Gruszczyk-Kolczyńska (1994) zajmująca się trudnościami matematycznymi u dzieci w młodszym wieku szkolnym, nie stwierdziła w toku wieloletnich badań, by dziewczynki stanowiły wyraźną większość w tej grupie.

Autor: Dorota Kańkowska

LITERATURA

•M. Dembo. Psychologia stosowana, s. 379-381.
•W Ciarkowska, Płeć a funkcjonowanie poznawcze człowieka – zdolności matematyczne
i inteligencja, „Psychologia Wychowawcza”, 1998, nr 3-4.
•W. Ciarkowska, Płeć a funkcjonowanie poznawcze człowieka – zdolności werbalne
i przestrzenne, „ Psychologia wychowawcza”, 1998, nr 2.