Etapy pracy z dzieckiem w zakresie przygotowania do nauki czytania

Podstawowym zadaniem w pracy wychowawczo-dydaktycznej z dzieckiem nad trudna sztuka czytania powinno być przede wszystkim wzbudzanie zainteresowania słowem drukowanym oraz wyzwalanie aktywności dziecka w tym kierunku.
Celem pierwszego etapu zabiegów wychowawczo-dydaktycznych powinien być ogólny rozwój dziecka. A mianowicie :
-wzbogacanie wiadomości o otaczającym świecie,
-wzbogacanie słownictwa,
-rozwój spostrzegawczości, koncentracji uwagi,
-kształtowanie pamięci słuchowej i wzrokowej.
W konsekwencji tych zabiegów o charakterze ogólnorozwojowym należy doprowadzić dziecko do zainteresowania wyrazem. Traktuje ono wyraz jako całość. Wyraz jest dźwiękiem o określonej treści , a stopniowo w wyniku coraz większego zainteresowania słowem drukowanym staje się dla dziecka symbolem graficznym określonej treści (np. wyraz „AS” napisany pod ilustracją).
Dziecko początkowo rozpoznaje i zapamiętuje całościowo wyrazy nie zdając sobie sprawy , że składają się one z głosek (najmniejszej cząstki mowy) i liter ( symbolu graficznego głoski).

Kolejny etap pracy z dzieckiem dotyczy kształtowania i rozwijania wrażliwości słuchowej. Ponieważ percepcja słuchowa u dziecka w wieku przedszkolnym (zwłaszcza w młodszym wieku przedszkolnym) jest jeszcze słabo rozwinięta, dlatego ćwiczenia wstępne należy rozpocząć od uwrażliwienia na dźwięki i szmery występujące w otoczeniu. Stopniowo należy przejść do kształtowania wrażliwości na dźwięki i szmery mowy ludzkiej. Ćwiczenia słuchu fonematycznego polegają więc na tym, że ustawicznie i jedynie koncentrujemy się w sferze słuchowej języka, nie wprowadzamy jeszcze litery jako symbolu graficznego głoski. Dziecko słuchowo wyróżnia głoski, najpierw na początku wyrazu, następnie na końcu wyrazu (kolejność ta ustalona jest wg stopnia trudności, toteż powinna być przestrzegana). Na początku wyrazu najłatwiej dziecku wyodrębnić spółgłoskę. Kiedy potrafi wyodrębnić już poszczególne głoski, należy przystąpić do analizy słuchowej całych wyrazów, a następnie ich syntezy pod względem dźwiękowym.
Wyrazy, które stanowią podstawę do ćwiczeń, powinny być proste i łatwe pod względem budowy fonetycznej, a ich treść bliska i znana dziecku. Ćwiczenia z zakresu analizy i syntezy słuchowej powinny być prowadzone w sposób bardzo urozmaicony, aby nie wywołały znudzenia u dziecka . Ponadto ćwiczenia tego rodzaju nie powinny wydłużać się w czasie , aby nie powodowały zmęczenia.

W kolejności kształtujemy analizę i syntezę słuchową i wzrokową prostych wyrazów, których pisownia jest zgodna z budową fonetyczną. Będzie tu chodziło o przyporządkowanie każdej głosce odpowiedniej litery.

Ważne jest, aby brzmienie wyrazu zgodne było z jego zapisem. Nie rezygnujmy z dotychczasowych ćwiczeń z zakresu analizy wyłącznie słuchowej. Chodzi bowiem o to, aby dziecko poprawnie nauczyło się kojarzyć dźwięki (głoskę) z jego odpowiednikiem graficznym(literą).

W konsekwencji powinniśmy doprowadzić dziecko do umiejętności czytania prostych wyrazów, zdań składających się z tych wyrazów oraz krótkich tekstów. Środkiem pomocniczym ułatwiającym naukę czytania są teksty z obrazkami. Czytanie tekstów ilustrowanych przyczynia się do opanowania przez dziecko techniki czytania ze zrozumieniem.

Podsumowując – można stwierdzić, że na przygotowanie dziecka do nauki czytania składają się następujące etapy:
1) wzbudzenie zainteresowania słowem drukowanym,
2) zabiegi wychowawczo – dydaktyczne o charakterze ogólnorozwojowym,
3) globalne od poznawanie wyrazów,
4) kształtowanie i rozwijanie wrażliwości słuchowej,
5) kształtowanie umiejętności analizy i syntezy:
- słuchowej wyrazów ( wyłącznie na materiale dźwiękowym),
- słuchowo-wzrokowej wyrazów (na materiale dźwiękowym i literowym),
- wzrokowej wyrazów ( wyłącznie na materiale literowym),
6) wstępne ćwiczenia kształtujące technikę czytania.

W praktyce etapy te wzajemnie się przenikają , uzupełniają i łączą w całość.
Toteż nie wolno każdego etapu traktować w sposób odrębny, należy do nich wracać, a ćwiczenia dominujące w poszczególnych etapach powtarzać i utrwalać w następnych.

Podczas realizacji ćwiczeń służących przygotowaniu dziecka do nauki czytania należy przestrzegać określonych zasad.
Ćwiczenia powinny być:
-prowadzone w formie zabawowej,
-urozmaicone różnorodnymi pomocami dydaktycznymi,
-dostosowane do możliwości psychofizycznych dziecka ( nie wydłużać w czasie),
-stopniowane pod względem trudności (od łatwiejszych do trudniejszych).
Ćwiczeniom powinno towarzyszyć rozsądne i częste stosowanie pochwał, unikanie kar, wykazywanie wyrozumiałości, cierpliwości i życzliwości ze strony osób dorosłych w stosunku do dziecka.

Literatura:
C. Kupisiewicz, „Podstawy dydaktyki ogólnej”, Warszawa, PWN.