Jak pomóć uczniom osiągnąć sukces w nauce języka obcego?

Często w tej samej klasie pojawiają się uczniowie o bardzo różnych cechach. Różnice miedzy nimi wiążą się z cechami otoczenia, w którym się wychowują, odnoszą się do ich indywidualnych właściwości i dotyczą sposobów ich a zachowania się w klasie.
Na większość właściwości indywidualnych, takich jak wiek, płeć, inteligencja, lateralizacja, pamięć, osobowość, motywacja, czy modalność nauczyciel nie ma wpływu. Musi jednak poznać i nauczyć się je uwzględniać. Po początkowym wysiłku włożonym w poznanie uczniów, jego praca będzie łatwiejsza, a osiągane efekty dydaktyczne znacznie lepsze.
Czynnikiem, który zasługuje na szczególną uwagę wśród wielu właściwości indywidualnych ucznia jest modalność, czyli sposób reagowania na nowe bodźce, a więc i sposób uczenia się. Modalność dzielimy zazwyczaj na:
- wzrokową
- słuchową
- kinestetyczną.
Dzieci przejawiają z reguły modalność kinestetyczną, to znaczy uczą się przez działanie, czyli przez aktywność całego ciała. W okresie dojrzewania w ogromnej większości uczniowie rozwijają modalność wzrokową – ogromnie wspieraną przez szkołę, która oczekuje patrzenia na nauczyciela, czytania, pisania, robienia notatek i korzystania z map, plansz i innych wizualnych pomocy. Owej większości o modalności wzrokowej łatwiej jest przejść
z sukcesem przez wieloletni tok nauki szkolnej.
Znaczna mniejszość rozwija modalność słuchową, choć często pojawia się typ mieszany, wzrokowo-słuchowy. Tym uczniom jest w szkole o wiele trudniej, uważa się ich, bowiem za gadatliwych, przeszkadzających innym, hałaśliwych nieporządnych ze względu na niezbyt starannie prowadzone zeszyty i nieumiejętność tak potrzebnej w szkole pracy z tekstem.
Tylko niewielki procent uczniów po okresie dojrzewania pozostaje przy charakteryzującej wszystkie młodsze dzieci ruchowej modalności kinestetycznej i tym właśnie uczniom jest w szkole najtrudniej.
Uczniowie o modalności słuchowej i kinestetycznej są często krytykowani i nisko oceniani, gdyż wypadają lepiej w ustnych odpowiedziach niż w testach pisemnych, których oceny zwykle ważniejsze w ogólnej klasyfikacji. To oni właśnie okazują się jednak doskonałymi uczniami w przedmiotach językowych, gdyż kontaktowość i interakcyjność pozwala im rozwinąć kompetencję komunikacyjną. Te sukcesy nie zawsze jednak odzwierciedlane są w ich formalnych ocenach, które zaniżają niezbyt wysokie wyniki pisemnych testów.
Uczniowie różnią się też, co do strategii uczenia się związanych z rodzajem ich modalności, a strategie te stosują zarówno świadomie, jak i podświadomie. Ci, których charakteryzuje wzrokowa strategia uczenia się, chętniej czytają w celu zapamiętania, robią też notatki, zapisują nowe informacje lub rozrysowują je w notatkach, cenią sobie obrazki, tabele i diagramy, starannie prowadzą zeszyty i dbają o porządek i schludność miejsca pracy. Uczniowie o strategii słuchowej uczą się głośno, starają się uważać na lekcji, by zapamiętać sformułowania użyte przez nauczyciela, jednak z powodu potrzeby kontaktu głosowego często rozmawiają i tym samym przeszkadzają nauczycielowi, a ucząc się języka obcego chętniej słuchają radia czy kasety. Najwięcej trudności sprawiają nauczycielowi uczniowie stosujący strategię kinestetyczną. Są to osoby, które w celu włączenia procesu zainteresowania muszą zaktywizować całe ciało i pobudzić ośrodki ruchowe. Uczniowie ci kręcą się, szurają stukają, niekiedy wstają z miejsc często przeszkadzając innym. Wielu nauczycieli odbiera to działanie jako niegrzeczność, lekceważenie i celowe utrudniania pracy innym. Powoduje to konflikty i trwałe zaszufladkowanie do grupy złych uczniów, którymi przecież faktycznie nie są.
Wszyscy ci uczniowie zyskują, gdy prezentuje im się takie formy pracy, które zgodne są z ich modalnością. I tak wzrokowcy skorzystają z pomocy wizualnych, tabel, diagramów, obrazków i map; słuchowcy – z nagrań i video, piosenek, wierszy, dialogów i zabaw językowych; kinestetycy – z zabaw ruchowych, aktywności manualnych związanych
z rysowaniem, kolorowaniem, wycinaniem, klejeniem a także wszelkich ćwiczeń włączających działanie np. podawanie, pokazywanie, zmianę miejsca pracy.
Planując lekcje starajmy się dobierać ćwiczenia tak, aby stymulować różne zmysły. Doskonałymi pomocami są ilustracje, pocztówki, reprodukcje, piosenki, gry ruchowe. Oto kilka sposobów ich wykorzystania.
- Temat: Wakacje
Siadamy w kręgu (w tle spokojna muzyka). W środku na podłodze leżą ilustracje, pocztówki z różnych miejsc. Uczniowie wybierają po jednej i wyobrażają sobie, że tam spędzają wakacje. Z kim są? Na jak długo przyjechały? Jaka jest pogoda? Co robią? Najpierw opowiadają w parach, później mówią głośno. Następnie piszą list lub pocztówkę z wakacji.
- Na podłodze leżą ilustracje przedstawiające ludzi. Wszyscy uczniowie pracują
w parach. Jedna osoba opisuje wygląd człowieka na wybranym obrazku, partner ma na tej podstawie odszukać postać. Uczniowie mogą również opisywać osobowość, cechy charakteru, zainteresowania, których domyślają się na podstawie wyglądu.
- Utrwalamy wybrane konstrukcje gramatyczne, słownictwo, czasy. Uczniowie
w grupach otrzymują ilustracje i w ciągu określonego czasu układają jak najwięcej zdań z ćwiczoną konstrukcją np. z zastosowaniem zwrotów: Everyone... (wszyscy...), No one...(nikt), itd. Grupy mogą ze sobą rywalizować.
- Już w szkole podstawowej można wykorzystywać reprodukcje dzieł sztuki dostosowując pytania do poziomu znajomości języka. Kontakt ze sztuką angażuje emocje. Jest też bodźcem do naturalnego używania języka obcego, gdy zamiast opisywać to, co widzimy na obrazie, postawimy uczniom pytania, które zaangażują ich wyobraźnię, zmuszą do twórczego myślenia. Jako przykład tego typu ćwiczeń może posłużyć obraz A.W. Amberga „Czytanie Wertera” (pięć dziewcząt w lesie elegancko ubranych w długie suknie, jedna czyta z pewnością głośno, inne zasłuchane, wzruszone). Przykładowe pytania:, Dlaczego malarz umieścił dziewczęta w lesie? Jak by się zachowywały, gdyby wśród nich znalazł się ktoś dorosły? Czy często tu przychodzą? Czym się interesują? Jak by wyglądały, w co byłyby ubrane, gdyby znalazły się w XXI wieku? Jak zmieniałyby się sytuacja, gdyby malarz przedstawił grupę chłopców? Czym by się zajmowali? W co byliby ubrani? Itd. Klasę można podzielić na grupy i każdej dać inne pytania, potem odpowiedzi zaprezentować wszystkim.
- Podczas lekcji języka obcego warto wygospodarować trochę czasu na piosenki. Muzyka, piosenki mają zadziwiającą moc wpływania na nasze emocje, czasem potrafią wzruszyć. Z pewnością zapewnią w klasie miłą atmosferę, ponadto są naturalnym materiałem językowym. Mogą być wykorzystane jako tekst do rozumienia ze słuchu lub do czytania. Piosenki utrwalają i ułatwiają zapamiętywanie słownictwa, pomagają w nauce rytmu, intonacji, akcentu języka. Mogą też być traktowane jako materiał gramatyczny, zaczynając od ukierunkowanego słuchania. Zadanie uczniów polega na wyobrażeniu sobie osoby, która śpiewa, ile ma lat, jak wygląda, gdzie się znajduje, co robi, z kim jest itd. Następnie opowiadają w parach o tej osobie. Dopiero potem analizujemy tekst piosenki. Grupy uczniów dostają pojedyncze słowa na oddzielnych kartkach, słuchają piosenki, gdy słyszą słowo zapisane na jednej z nich, zabierają ją. Wygrywa osoba, która zbierze najwięcej słów.

Powyższe ćwiczenia są przykładami, w których stymulujemy różne receptory: wzrokowy, słuchowy, dotyku i ruchu. Stymulując różne zmysły równocześnie uwrażliwiamy
u uczniów te, którymi oni sami rzadziej się posługują. Dzięki temu uczniowie stają się bardziej „elastyczni” i otwarci na inne, niż ich ulubione sposoby odbierania informacji. Warto jest ten materiał prezentować w różny sposób: inaczej go wprowadzać, inaczej utrwalać, inaczej powtarzać przed pracą kontrolną. To jednocześnie umożliwia transfer zapamiętanego materiału na inne sytuacje. Dla uczniów, a zwłaszcza kinestetyków, ważne jest, że mogą poczuć się swobodnie, wziąć do ręki ilustrację, podejść do reprodukcji, przeżyć emocje pod wpływem kontaktu ze sztuką, muzyką, czy w czasie rywalizacji.
Z pewnością to wszystko pomoże uczniom osiągnąć sukces w nauce języka obcego.

Bibliografia:
1. Ricky Linksman „W jaki sposób szybko się uczyć” Bertelsmann Media Warszawa 2001
2. Hanna Komorowska „Metodyka nauczania języków obcych” Fraszka Edukacyjna Warszawa 2002
3. Bonnie Tsai „Teaching English Through Paintings” czasopismo The Teacher; Vol 14, No3 Autumn 2000
4. H. Douglas Brown “Principles of Language Learning and Teaching” Longman 2000