Gry i zabawy - pomysł na zajęcia w ramach dodatkowej godziny pracy nauczyciela

R. Trześniowski w jednej ze swoich publikacji napisał: „...zabawy nic nie jest w stanie zastąpić ani wyręczyć, jest ona bowiem dopełnieniem życia, a nawet samym życiem, które bez zabawy stałoby się ubogie, niepełne i nieciekawe”.

Zabawa jest naturalną formą aktywności dziecka charakterystyczną dla wieku przedszkolnego i wczesnoszkolnego . To jedna z najważniejszych „sił napędowych” rozwoju dziecka, odpowiadająca jego potrzebom. Zabawa jest działalnością wykonywaną dla przyjemności w ten sposób dostarcza dziecku zadowolenia, wielu przeżyć, emocji i doświadczeń, natomiast gra jest to już zabawa ujęta w pewne reguły, zasady.
We współczesnej pedagogice, coraz więcej mówi się o roli gier i zabaw w rozwoju dziecka, i traktuję się je jako metody wychowawcze, które uczą, bawią, utrwalają poznawane treści, integrują grupę, pomagają w poznawaniu się uczestników, uczą zachowywania reguł, wpływają na dobrą atmosferę w grupie, podnoszą humor, dają poczucie wartości, radości, sukcesu, uczą przyjmowania niepowodzeń (klęsk), zajmują czas, rozwijają zdolności, intelekt, kształtują osobowość, rozwijają kreatywność, zmuszają do poszukiwania nowych rozwiązań, rozwijają aktywność, dają relaks.
W literaturze istnieje wiele definicji zarówno gier jak i zabaw. We wszystkich definicjach, z którymi się spotkałam , autorzy podkreślają, że zabawa:
- jest czynnością wykonywaną dla przyjemności,
− jest działaniem atrakcyjnym, wykonywanym dobrowolnie,
− jest zachowaniem swobodnym pozbawionym motywacji materialnych,
− jest główną formą wyrażania zainteresowań dziecka,
− jest czynnikiem kształtowania osobowości,
− jest środkiem rozwoju psychiki dziecka,
− jest sposobem zaspokojenia potrzeby ekspresji i twórczości,
− jest formą aktywnego wypoczynku i odprężenia,
− jest główną formą poznawania rzeczywistości,
− jest naturalną i wrodzoną metodą uczenia się dziecka.

Uważam, że warto wykorzystać „walory” gier i zabaw w szkole, zwłaszcza w pierwszym etapie nauki, w klasach młodszych. Gry i zabawy to także świetny pomysł na kółko realizowane podczas dodatkowej godziny pracy nauczyciela. Kółko takie z założenia mogłoby służyć ogólnemu rozwojowi ucznia, a także łagodzić przejście z etapu przedszkolnego, gdzie zabawa była podstawową działalnością dzieci do obowiązków jakie niesie ze sobą podjęcie nauki w szkole.
Moje dotychczasowe doświadczenie w pracy z dziećmi, przekonało mnie ,że poprzez stosowanie metody zabawy zarówno w pracy dydaktycznej, jak i wychowawczej można osiągnąć lepsze rezultaty. Dziecko, jako podmiot mojego działania jest mniej skrępowane, staje się bardziej otwarte, ufne, chętnie uczestniczy w działaniach w grupie rówieśniczej, z łatwością przyswaja przekazywaną mu wiedzę i nabywa nowe umiejętności.
Zastosowanie gier i zabaw ma na celu wspomaganie i stymulowanie prawidłowego rozwoju dziecka poprzez odpowiednio dobrane zabawy, uwzględniając:
− wiek dziecka,
− jego potrzeby,
− zainteresowania,
− samopoczucie,
− możliwości rozwojowe.
Działania poprzez zabawę mają wpływ na:
1) edukację estetyczną – rozwijają oraz pogłębiają wrażliwość, wyobraźnię artystyczną, pozwalają na własną twórczość, a nie odtwórczość znanych schematów,
2) edukację intelektualną – ponieważ kształtują spostrzegawczość, pamięć, myślenie, rozwijają zainteresowania i umiejętności, dostarczają wiedzy o otaczającej rzeczywistości,
3) edukację moralną, gdyż kształtują postawy humanistyczne, umiejętność rozumienia drugiego człowieka,
4) edukację społeczną, dlatego, że integrują grupę, kształtują kulturę
współżycia i współdziałania.
Zabawy mogą być wykorzystane jako środki rozwoju osobistych, jak i społecznych i twórczych zdolności dziecka.

Istnieje w literaturze wiele podziałów na rodzaje gier i zabaw, ja posłużę się tradycyjnym podziałem Wincentego Okonia:
1. Zabawy twórcze (tematyczne) - zabawy w granie ról , umożliwianie dzieciom fikcyjne spełnianie społecznych funkcji. Scenki dramowe które uczą m.in. rozwiązywania problemów, dzieci mają możliwość wczucia się w różne trudne sytuacje ,a przez to uczą się empatii.
2. Zabawy konstrukcyjne – polegające na budowaniu różnych obiektów, z klocków i innych elementów; zabawy konstrukcyjne doprowadzane do końca przyzwyczajają dzieci do wykonywania zadań, przygotowując je w ten sposób do pracy.
3. Zabawy (i gry) ruchowe – zabawy wymagające od uczestników częstych zmian miejsca, w szczególnym stopniu rozwijają funkcje motoryczne oraz wdrażają do przestrzegania obowiązujących reguł
4. Zabawy dydaktyczne - zabawy wg wzoru opracowanego przez dorosłych, prowadzą z reguły do rozwiązania jakiegoś założonego w niej zadania ; zalicza się do nich loteryjki, układanki , rebusy, krzyżówki.
Udział w każdej grze czy zabawie powinien zmierzać do osiągnięcia jakiegoś celu. Przeprowadzając na zajęciach daną zabawę lub grę prowadzący musi zdawać sobie sprawę z celów, jakie zamierza osiągnąć przez ich stosowanie. Należy pamiętać, aby treści, zakres i formy organizacyjne gier były dostosowane do możliwości intelektualnych, emocjonalnych i fizycznych osób grających, w tym wypadku dzieci.
Nadrzędnym celem działania na grach i zabawach mogło by być ukierunkowanie ogólnego rozwoju dziecka zgodnie z jego potencjałem i możliwościami, a także działanie terapeutyczne mające na celu złagodzenie przejścia z etapu przedszkolnego do szkolnego.
Uważam, że zajęcia gry i zabawy mogą być świetnie spędzonym czasem zarówno dla dzieci jak i nauczyciela.