Człowiek w obliczu śmierci. Scenariusz lekcji języka polskiego w I klasie gimnazjum

Temat: Człowiek w obliczu śmierci.
Hasło programu: Czytanie różnych tekstów ukierunkowane na wybór różnych informacji.

Cel ogólny: Budzenie szacunku dla ludzi w obliczu śmierci.
Cele szczegółowe:
Uczeń zna:
- treść fragmentu: „Króla chłopów” J.J. Kraszewskiego, „Chłopów” W. Reymonta, „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza, „Pieśni o Rolandzie”, „Ogniem i mieczem” H. Sienkiewicza,
- zasady poprawnego formułowania wypowiedzi,
- pojęcie związek frazeologiczny,
- wie, jak należy zachować się wobec ludzi stojących w obliczu śmierci,
Uczeń rozumie:
- jaki sens dla człowieka ma praca,
- sens związków frazeologicznych: pan życia i śmierci, patrzeć śmierci w oczy, igrać ze śmiercią, posłać kogoś po śmierć, raz kozie śmierć, przyjaźń na śmierć i życie, być między życiem i śmiercią, walka na śmierć i życie, sprawa życia i śmierci, przypłacić coś śmiercią,
- symbolikę zawartą w analizowanym tekście,
Uczeń potrafi:
- wyrażać opinię na określony temat,
- posługiwać się słownikiem frazeologicznym,
- poprzeć swoją wypowiedź cytatem,
- wyszukać określone informacje w tekście,

Metody: praca z tekstem, praca ze słownikami, praca w grupach, rozmowa nauczająca, mapa mentalna

Forma: grupowa, indywidualna, zbiorowa

Pomoce dydaktyczne: krzyżówka, „Chłopi” W. Reymonta, „Pan Tadeusz” A. Mickiewicza, „Pieśń o Rolandzie”, „Ogniem i mieczem” H. Sienkiewicza, „Król chłopów” J.J. Kraszewskiego, tabela ze związkami frazeologicznymi, „Słownik języka polskiego”, karton.


Przebieg lekcji

1. Czynności organizacyjne.
2. Wprowadzenie do tematu.
a) Podział klasy na na grupy i przydzielenie kartek, na których uczniowie wypisują skojarzenia do słowem starość. Wyniki pracy liderzy grup zapisują na kartonie zawieszonym na tablicy. Wśród oczekiwanych odpowiedzi powinno pojawić się między innymi słowo śmierć.
b) Zapisanie tematu i wyjaśnienie celu lekcji.

3. Realizacja tematu.
a) Uczniowie pracują w grupach – wyszukują w słownikach związków frazeologicznych z wyrazem śmierć. Każda grupa otrzymuje do wyjaśnienia trzy związki i zapisuje w tabeli.
b) Omówienie wyników prac zespołów i uzupełnienie tabeli:
Związki frazeologiczne ze słowem śmierć Wyjaśnienie
Pan życia i śmierci
Patrzeć śmierci w oczy
Igrać ze śmiercią
Posłać kogoś po śmierć
Raz kozie śmierć
Przyjaźń na śmierć i życie
Być między życiem a śmiercią
Walka na śmierć i życie
Sprawa życia i śmierci
Przypłacić coś śmiercią

c) Analiza fragmentu „Chłopów” W. Reymonta – „Śmierć Boryny.”
· Określenie stosunku Boryny do ziemi.
· Analiza zachowania Boryny w ostatnich chwilach życia.
· Przyroda w obliczu śmierci Boryny.
· Środki poetyckie zastosowane w opisie przyrody i ich cel.
· Symboliczna wymowa omawianego fragmentu.
d) Śmierć w innych utworach literackich. Podział klasy na cztery grupy i przydzielenie zadań. Uczniowie analizują teksty literackie, w których ukazana jest śmierć bohatera:
· Grupa I - „Pan Tadeusz” A. Mickiewicza – śmierć Jacka Soplicy.
- Co czyni Jacek tuż przed śmiercią?
- Kto przyjechał do Soplicy przed zgonem i dlaczego?
- Do kogo porównany jest bohater na łożu śmierci?
· Grupa II - „Pieśń o Rolandzie”- śmierć Rolanda.
- Jak Roland przygotowywał się do śmierci?
- Dlaczego wyciągnął do Boga prawą rękawicę?
- Kto przybywa po duszę Rolanda?
· Grupa III -„Król chłopów” J.J. Kraszewskiego – śmierć Kazimierza Wielkiego.
- Kto towarzyszył królowi w ostatnich chwilach życia?
- Jak zareagowano na wiadomość o śmierci K. Wielkiego?
- W jaki sposób oznajmiono mieszkańcom miasta wiadomość o śmierci króla?
· Grupa IV - „Ogniem i mieczem” - śmierć Longinusa Podbipięty.
- Co czyni Longinus, gdy zrozumiał, że zbliża się godzina śmierci?
- Jaki były jego ostatnie słowa za życia?
- Kto wziął jego duszę i u czyich stóp położył?
4. Uczniowie prezentują wyniki prac i wyciągają wnioski.
5. Śmierć ukazywana we współczesnych filmach akcji.
- Jak jest ukazywana śmierć we współczesnych filmach: kryminalnych, horrorach i thrillerach?
- Jak tego typu filmy oddziałują na stosunek widza do śmierci człowieka?
6. Rekapitulacja
- Co nadaje doniosłości opisanej scenie śmierci Boryny?
Uczniowie rozwiązują krzyżówkę.
1. Jawi się Borynie na tronie ze ...
2. Wołały za Boryną słowami: „Ostańcie”
3. Modlitwa odmawiana przez Longinusa Podbipiętę tuż przed śmiercią.
4. Oddawana umarłemu.
5. Inaczej: „odejść z tego świata”.
6. Biją na pogrzebach.
7. Zstępuje po duszę Rolanda.
8. Roland ofiarowuje ją Bogu.

1 s n o p ó w
2 z b o ż a
3 l i t a n i a
4 c z e ś ć
5 u m r z e ć
6 d z w o n y
7 G a b r i e l
8 r ę k a w i c ę

7. Samoocena uczniów
8. Praca domowa
W oparciu o wiadomości z lekcji wyjaśnij znaczenie podanych wyrażeń: powaga śmierci, szacunek dla śmierci.

Źródła:
M. Nagajowa, Świat w słowach i obrazach 1, Warszawa 1999, WsiP.
J. Nawrocka-Szmulewicz, E. Szczepańska, Język polski w gimnazjum. Poradnik metodyczny dla nauczyciel. Płock 2000, Korepetytor.
E. Horwath, J. Majchrzak, Świat w słowach i obrazach. Scenariusze lekcji dla klasy pierwszej gimnazjum do podręczników Marii Nagajowej i Witolda Bobińskiego. Warszawa 2003, WSiP.