Zrozumieć emocje - redukcja agresji werbalnej - scenariusz zajeć

Temat: Redukowanie agresji werbalnej
Tytuł: Zrozumieć emocje
Uzasadnianie podjęcia tematu:

Przyczyny szerzenia się agresji werbalnej wśród młodzieży są złożone. Do głównych czynników odpowiedzialnych za przemoc werbalną należą:

- brak hierarchii wartości, wzorów zachowań autorytetów, które bywają podważane i ośmieszane. W wyniku, czego dochodzi do lekceważenia norm moralno – obyczajowych i religijno – światopoglądowych,

- wpływy grupy rówieśniczej rozmycie odpowiedzialności przez fakt, działania w grupie,przeżywanie niepewności w kontakcie z rówieśnikami,obawy przed odrzuceniem,naśladowanie i identyfikacja z rówieśnikami,negatywna presja rówieśnicza,

- ubogie słownictwo młodzieży, wpływ mody,

- trudności z wyrażaniem emocji, doraźne redukowanie nieprzyjemnych emocji, trudności z rozpoznawaniem i nazywaniem przeżywanych emocji,agresja werbalna jako podstawowy sposób wyrażania przeżywanych
emocji, nieumiejętne radzenie sobie z emocjami,

- demonstrowanie atrybutów własnej tożsamości, nierealistyczna samoocena, brak pewności siebie, pozorne osiąganie wyższego poziomu rozwoju, dążenie do nonkonformizmu, obawa przed oceną innych, zwrócenie na siebie uwagi,chęć zaimponowania;

Cel operacyjny:
- uczeń zna i potrafi rozróżniać emocje
- potrafi zastępować agresywne słowa, emocjami
- uczeń potrafi wskazać błędy i zalety własnej komunikacji
- uczeń potrafi odczytać przeżywane emocje u swoich rówieśników

Cel bodźcujący:
- uczeń ma możliwość uświadomienia sobie swoich emocji, poprzez nazywanie i wyrażanie emocji podczas wykonywanych ćwiczeń
- uczeń ma możliwość poznać siebie, swoje atuty i ograniczenia związane z umiejętnością wyrażania emocji

Czas: 2 x 45 min

Prowadzący zajęcia w trakcie realizacji programu stosują metody aktywne. Pozwalają one zaangażować uczniów oraz umożliwiają im osobiste przeżywanie treści poszczególnych zajęć. Taka forma pracy umożliwia nawiązanie lepszego kontaktu z uczniami, sprzyja swobodnym wypowiedziom, co daje możliwość korygowania błędnych informacji oraz pobudza i ukierunkowuje refleksję odbiorców programu.

Ćwiczenie 1- Kontrakt

Cele :
- integracja grupy
- stworzenie klimatu życzliwości, akceptacji i bezpieczeństwa
- ustalenie zasad współpracy

Czas trwania:
- 15 min.

Materiały i narzędzia:
- szary papier
- flamastry

Aranżacja przestrzeni:
- uczestnicy siedzą w kole

Przebieg ćwiczenia

Przed rozpoczęciem pracy z uczniami prowadzący proszą o wspólne zawiązanie kontraktu. Wraz z młodzieżą ustalają zasady kontraktu i objaśniają je. Zasady są zapisywane kolorowymi flamastrami na szarym papierze. Uczniowie podpisują się pod kontraktem
( prowadzący również składa swój podpis).

Ćwiczenie 2- Poznawanie imion

Cele:
- integracja grupy
- uczestnik warsztatu poznaje swoich kolegów
- umie określić i nazwać swój stan emocjonalny
- aktywnie słucha innych członków grupy

Czas trwania:
- 15 min.

Materiały i narzędzia:
- mała piłka

Aranżacja przestrzeni:
-uczestnicy stoją w kole

Przebieg ćwiczenia:

Zadaniem uczestnika jest podanie swojego imienia i określenie swojego stanu emocjonalnego w danej chwili. Następnie wskazuje on kolejną osobę, poprzez rzucenie do niej piłki. Osoba wyznaczona ma powtórzyć imię i emocję poprzednika. Podaje także swoje imię i przeżywaną w tej chwili emocję. Każdy uczestnik bierze udział w tej zabawie.

Ćwiczenie 3- Serce dzwonu

Cele:
- integracja grupy
- uczeń potrafi zaufać swoim kolegom

Czas trwania:
- 15 min.

Materiały i narzędzia:
-
Aranżacja przestrzeni:
- uczestnicy stoją w kole

Przebieg ćwiczenia:
Wszyscy uczestnicy warsztatu stoją w zwartym kole. Jedna z osób znajduje się w środku. Jej zadaniem jest zamknąć oczy i przyjąć wyprostowaną postawę. Następnie zamyka oczy i poddaje się wpływowi grupy. Pozostali uczestnicy delikatne popychają osobę stojącą w środku w różnych kierunkach przez ok. 30 sekund. Następnie do środka zaprasza się kolejną osobę.
Po zakończeniu uczestnicy zaproszeni są do podzielenia się swoimi przeżyciami, wrażeniami.
Osoba prowadząca zadaje następujące pytania:
- Czy łatwo było się poddać grupie?
- Jakie emocje wam towarzyszyły podczas ćwiczenia?
- W jakiej roli pracowało się poszczególnym uczestnikom najlepiej?

Mini wykład – Mechanizmy powstawania emocji

Cele:
- dostarczenie informacji na temat mechanizmów powstawania emocji
Czas trwania:
- 10 min.
Materiały i narzędzia:
- notatki dla uczestników (załącznik nr 1)
- plakat
Aranżacja przestrzeni:
- uczestnicy siedzą w kole

Przebieg:
Osoby prowadzące przedstawiają treść mini wykładu, zadają pytania, wyjaśniają wątpliwości.

Ćwiczenie 5 - Jaka to emocja?

Cele:
- uczeń ma możliwość wyrażania emocji
- uczeń poznaje niewerbalne sposoby wyrażana emocji

Czas trwania:
- 20 min.

Materiały i narzędzia:
- kartki papieru
- kredki
- karteczki z nazwą emocji (załącznik nr 2)

Aranżacja przestrzeni:
- uczestnicy w pierwszej fazie ćwiczenia zajmują miejsca przy stoliku, nie przeszkadzają sobie nawzajem
- w drugiej fazie siadają w kole

Przebieg ćwiczenia:
Każdy z uczestników losuje nazwę emocji, którą ma przestawić innym uczestnikom w formie rysunku lub scenki. Podczas prezentacji wyników swojej pracy uczestnikom nie wolno używać słów. Zadaniem innym jest odgadnąć, jaka to emocja.
Pokazywane emocje będą się powtarzały, co pozwoli zwrócić uwagę na różne sposoby wyrażania jednej emocji.
Prowadzący proponują dyskusję zadając pytania:
- Dlaczego wybrali taki sposób wyrażania emocji?
- W jaki sposób okazujesz swoje emocje w życiu codziennym?
- Czy łatwo było odgadnąć emocje przedstawiane przez innych?
- Czy łatwo rozpoznajesz emocje innych w życiu codziennym?

Mini wykład- Rola komunikacji niewerbalnej w wyrażaniu emocji (załącznik nr 3)

Cele:
- dostarczenie informacji na temat komunikacji niewerbalnej (gesty, mimika, postawa ciała i ton głosu) i jej roli w wyrażaniu emocji
Czas trwania:
- 10 min.
Materiały i narzędzia:
- plakat
- notatki dla uczestników
Aranżacja przestrzeni:
- uczestnicy siedzą w kole

Przebieg ćwiczenia
Osoby prowadzące przedstawiają treść mini wykładu, zadają pytania, wyjaśniają wątpliwości.

Załącznik nr 1

Mini wykład – Mechanizmy powstawania emocji

Źródłem emocji i uczuć jest obiektywnie istniejąca rzeczywistość. Człowiek odzwierciedlając otaczającą go rzeczywistość ustosunkowuje się do niej, cieszy się, martwi, kocha, smuci, gniewa, cierpi.
To przeżywanie stosunku do otoczenia, jak również do siebie samego, nazywamy emocjami
i uczuciami. Procesy emocjonalne bywają regulatorami stosunków między człowiekiem
a otoczeniem. Dzięki procesom orientacyjnym odzwierciedlamy otaczający nas świat, natomiast ustosunkowując się do świata nadajemy mu zabarwienie emocjonalne.

Koncepcja Konorskiego.

Zdaniem Jerzego Konorskiego emocje różne pod względem treści powstają w odrębnych strukturach uformowanych hierarchicznie, posiadających część pobudzającą, odpowiedzialną za uruchomienie danej reakcji i antagonistyczną część hamującą, odpowiedzialną za zniesienie lub przytłumienie danej reakcji. Stwierdzono także, że znak emocji zależy od pobudzenia odrębnych organizacji mózgowych. W układzie limbicznym i podwzgórzu istnieją obszary, których drażnienie jest źródłem odczuć pozytywnych i inne, których drażnienie wywołuje emocje negatywne. Intensywność emocji zależy również od stopnia aktywacji układu siatkowatego. Jest on jakby regulatorem dopływu energii. Wielkość tej energii zależy od stopnia pobudzenia układu siatkowatego.

Rola kory mózgowej w powstawaniu emocji jest – zdaniem współczesnych badaczy – bardzo złożona. Kora odgrywa rolę mechanizmu ułatwiającego powstanie reakcji emocjonalnej, jest mechanizmem warunkującym precyzję i dobrą organizację reakcji oraz magazynem wyuczonych sposobów zachowania, które aktualizują się w odpowiedzi na działanie bodźców emocjonalnych. Człowiek jako jedyny przedstawiciel istot żywych, przeżywa specyficzne rodzaje emocji, których źródłem jest kora mózgowa.

Poglądy współczesne.
Współcześnie uważa się, że różnym treściowo emocjom odpowiadają różne obszary regulujące zachowania emocjonalne. Regulacja ta dokonuje się przez ośrodki ułożone hierarchicznie w różnych piętrach mózgu. Dla wystąpienia procesu emocjonalnego konieczne jest pobudzenie wszystkich pięter.


Załącznik nr 2

Złość
Miłość
Smutek
Radość
Wstręt
Strach
Zadowolenie
Wstyd
Zdziwienie

Załącznik 3

Mini wykład- Rola komunikacji niewerbalnej w wyrażaniu emocji

Ekspresja emocjonalna pojawia się w ruchach wyrazowych twarzy tj. w mimice, ruchach wyrazowych całego ciała, a także w zmianach sposobów zachowania. Wszystkie wymienione rodzaje ekspresji emocjonalnej uzależnione są od norm zachowania obowiązujących w danej kulturze. Zachowań tych człowiek uczy się w miarę dorastania, Dlatego też zewnętrzne przejawy uczuć są znacznie bardziej widoczne u małego dziecka niż u dorosłego człowieka.
Na ekspresje emocjonalna wpływa również przynależność do określonego kręgu kulturowego. Mieszkańcy krajów południowych w sposób wyrazisty okazują swoje przeżycia emocjonalne. Przeciwnie mieszkańcy krajów wschodu nie uzewnętrzniają swych przeżyć emocjonalnych.

Ekspresja mimiczna

Pod wpływem emocji występują charakterystyczne zmiany w wyrazie twarzy. Uczuciu radości towarzyszy uśmiech. W smutku głowa zwisa, na czole tworzą się zmarszczki poziome, powieki kryją oczy. W gniewie tworzą się pionowe na czole, brwi skierowane są ukośnie w górę, oczy błyszcza, usta tworzą wąska zaciśniętą linie. Uczuciu strachu towarzyszy znieruchomienie twarzy, jakby zaokrąglenie oczu i rozchylenie ust.
Przeżywaniu stanów emocjonalnych towarzyszą także ruchy wyrazowe całego ciała, czyli ruchy pantomimiczne. Gesty czy postawa ciała mogą wiele powiedzieć o przeżywanych stanach emocjonalnych. Podobnie wokalizacja podczas pobudzenia emocjonalnego ulega zmianom. Natężenie głosu może wzrastać lub maleć. Przez przeżywanie silnego wzruszenia głos drży.
Zewnętrzne przejawy reakcji emocjonalnych uzależnione są od czynników wrodzonych oraz od norm obowiązujących w danej kulturze.

BIBLIOGRAFIA:

Błachnio A., Gózik A.: Bliżej emocji. KUL. Lublin 2007.
Ekman P., Davidson J.: Natura emocji. GWP. Gdańsk 1998.
Doliński D.: Mechanizmy wzbudzania emocji. Ekspresja emocji. Emocje podstawowe i pochodne. W: Strelau J.: Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2. GWP. Gdańsk 2004
LeDoux J.: Mózg emocjonalny: tajemnicze podstawy życia emocjonalnego. Media Rodzina. Poznań 2000.
Portmann R.: Gry i zabawy przeciwko agresji. Jedność. Kielce 1999.
Rojewska J.: Grupa bawi się i pracuje: zbiór grupowych gier i ćwiczeń psychologicznych. Cz.2. Unus. Wałbrzych 2000.
Sikorski W.: Gesty zamiast słów. Psychologia i trening komunikacji niewerbalnej. Oficyna Wydawnicza "Impuls". Kraków 2005.
Corey G, Corey M. S.: Mamy wybór. Zgłębianie osobistego rozwoju. Wydawnictwo Zysk i S-ka. Poznań 2002.
Sokołowska-Dzioba, T.: (2002). Kształtowanie umiejętności wychowawczych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Bubrowiecki, A.: (2006). Popraw swoją pamięć. Warszawa: MUZA S.A.