Ścieżki edukacyjne realizowane w gimnazjum

Ścieżki edukacyjne rozumiane są jako program nauczania, którego elementy włączone zostaną w programy wielu przedmiotów na danym etapie kształcenia. Ścieżka powinna być realizowana przez kilku nauczycieli. Cele, treści i wymagania zawarte w programach ścieżek między przedmiotowych powinny, w miarę możliwości i potrzeby, uwzględniać nauczyciele wszystkich przedmiotów, wkomponowując je we własne programy czy plany pracy.
W tabeli 1. Przedstawiam przedmiotowe cele kształcenia, które są zbieżne z celami edukacji regionalnej.
Jest to zgodne z modelem edukacji europejskiej, który zakłada w ,, Raporcie , dla UNESCO, Międzynarodowej Komisji ds. Edukacji dla XXI wieku'' / 1998/:
koncepcję edukacji przez całe życie
fundamentalność czterech filarów edukacji
nowe wymagania i oczekiwania wobec nauczyciela
zmodyfikowany typ relacji uczeń- nauczyciel
Cztery wymienione filary edukacji to uczyć się, aby
wiedzieć
działać
żyć wspólnie
być / raport dla UNESCO, Międzynarodowej Komisji ds. Edukacji dla XXI wieku , 1998/.
Ścieżki edukacyjne odnoszą się do tych dziedzin, których nie można przypisać tylko jednemu przedmiotowi i pozwalają, determinują integrację międzyprzedmiotową rozumianą jako scalenie treści różnych przedmiotów monodyscyplinarnych drogą ich korelacji.
Wspomniana tu korelacja to motoryczne wiązanie ze sobą treści różnych przedmiotów nauczania i tworzenia układów integrujących w sobie treści tych przedmiotów.
Dążąc do integrowania nauczania można wyodrębnić trzy modele- sposoby realizacji/Wiesława Kowalik / 2000/ w propozycjach metodycznych do edukacji regionalnej ,, Żyjemy nad jeziorem'' wyodrębniła ja następująco, jako model:
a/ jednoprzedmiotowy / monodyscyplinarny/, który polega na:
budowaniu holistycznego obrazu świata
integrowaniu wiedzy z wielu dziedzin
wzbogacaniu własnego przedmiotu o treści innych przedmiotów
b/ wieloprzedmiotowy / multidyscyplinarny / polegający na:
rozpatrywaniu wybranego zagadnienia, wydarzenia z punktu widzenia różnych edukacji
budowaniu obrazu całości danego problemu edukacyjnego poprzez ogląd z różnych punktów widzenia
współpracy nauczycieli w zespole międzyprzedmiotowym
nie wymaga synchronizacji nauczania w czasie
c/ międzyprzedmiotowy /interdyscyplinarny/ charakteryzujący się:
stworzeniem ścieżki wyjaśniającej związki przyczynowo-skutkowe rozpatrywaniem wybranego zagadnienia, wydarzenia z punktu widzenia różnych edukacji
budowaniem obrazu danego problemu edukacyjnego poprzez ogląd z różnych punktów widzenia
wymaga korelacji w czasie / ustala się kolejność wprowadzonych treści/
w realizacji ścieżek edukacyjnych można wyodrębnić dwa rodzaje scalania tj: treściowe i metodologiczne.
Scalanie treściowe polega na uwypukleniu takich zagadnień merytorycznych, które są wspólne dla kilku przedmiotów i poszukuje się zintegrowanego spojrzenia na dany problem, np.: hasło Woda można rozpatrywać na lekcjach geografii m biologii, chemii, języka polskiego, języków obcych itd.
Zaś scalanie metodologiczne polega na uwypukleniu wspólnych metod badawczych charakterystycznych dla integrowanych przedmiotów które prowadzą do kształtowania u ucznia takich samych umiejętności / kompetencji/, np.: obserwacja przyrodnicza, planowanie prostych doświadczeń / biologia, fizyka, chemia/ /Kowalik W., 2000/
Odpowiedzialność za uwzględnienie problematyki ścieżek edukacyjnych w szkolnym zestawie programów nauczania ciąży na dyrektorze szkoły, zaś za realizację ścieżek odpowiedzialni są nauczyciele wszystkich przedmiotów.
Włączają oni do własnego programu nauczania treści poszczególnych ścieżek bądź tworzą z innymi specjalistami wspólne programy działań np.: kilkugodzinne zajęcia modułowe.
Tworzenie międzyprzedmiotowych programów nauczania, uwzględniających wszystkie treści danej ścieżki edukacyjnej, jest procesem nauczania, uwzględniających wszystkie treści danej ścieżki edukacyjnej , jest procesem trudnym, a co ważniejsze długotrwałym i wymagającym podczas pracy z uczniami doskonałej synchronizacji czasowej.
Dla łatwiejszego zrozumienia w jaki sposób dochodzi do interdyscyplinarnych powiązań między poszczególnymi naukami i jak wzajemnie się przenikają czy wiążą, i jakim wzajemnym korelacjom podlegają zapoznam z ryciną.
Korelacja między przedmiotami szkolnymi zachodzi i występuje w różnorodnych treściach nauczania. Dla przykładu W. Kowalik w przywoływanej wcześniej propozycji metodycznej przedstawia w tabeli w jaki sposób jeden z elementów hydrosfery-jezioro może występować w poszczególnych przedmiotach gimnazjalnych.
Podczas realizacji poszczególnych ścieżek edukacyjnych ważną rolę spełniają metody i techniki nauczania. Ich stopień przydatności i poziom stosowania zależy jest od nauczania przedmiotu, wieku uczniów oraz chęci i zaangażowania zarówno nauczycieli jak i uczniów. Autorzy programu edukacji regionalnej ,, Świętokrzyskie- skarby Ziemi, serce Polski''/ 2003/ , Jolanta Kuklińska i Jerzy Osiecki przedstawili bardzo interesujący sposób realizacji metody projektu z wykorzystaniem inwentaryzacji krajoznawczej. BW dużym uproszczeniu wygląda ona następująco.
Uczniowie pracują w czterech zespołach: historyków, plastyków i geografów. Wszystkie grupy w pierwszej kolejności wykonują inwentaryzację krajoznawczą obiektów z określonego obszaru i wskazane tematy np.: Pomniki naszej miejscowości'' lub ,, Nagrobki o wartości historycznej na miejscowym cmentarzu'' . Uczniowie z poszczególnych zespołów, według przydziału, opracują zebrany materiał : historycy- pod kątem wydarzeń i biogramów postaci, poloniści- przygotowują opisy, opowiadania , bibliografię utworów literackich związanych z określonymi wydarzeniami: geografowie – wiadomości o regionie; plastycy- zaprojektują i wykonują oprawę plastyczną wystawy zgromadzonego materiału.
Inną ważną formą pracy, która z pewnością skutecznie wspomaga realizację treści analizowanych w tej pracy ścieżek edukacyjnych są zajęcia terenowe. Można podzielić je na trzy grupy: obserwacja wzdłuż tras / wycieczka/ , ukierunkowana obserwacja w terenie i badania terenowe.