Poprawa rozumienia tekstu czytanego w klasie maturalnej technikalnej - program autorski

Szkoła ponadgimnazjalna
--------------------------------------

PROGRAM AUTORSKI: Poprawa sprawności rozumienia tekstu czytanego w klasie maturalnej
Autor: Lidia Zielińska, nauczyciel języka angielskiego
ZSGŻiA w Lęborku
Czas trwania: rok szkolny 2008/2009 (wrzesień-kwiecień)

Program pracy dydaktyczno wychowawczej obliczony na osiem zajęć języka angielskiego w klasie XXX w wymiarze jednej godziny w miesiącu w oparciu o program nauczania DKOS – 4015 – 118/02 (dla początkujących) na bazie podręcznika Matura – Repetytorium z testami Marty Rosińskiej i Arkadiusza Mędeli (wyd. MACMILLAN) oraz materiałów własnych. Program będzie również realizowany w klasie YYY dla celów analizy porównawczej (wyjaśnienie w punkcie Ogólna charakterystyka klasy)

Wstęp

W dzisiejszych czasach, gdy czytanie dłuższych tekstów wychodzi powoli z mody, a poziom czytelnictwa wśród uczniów szkół średnich jest zatrważająco niski, prawdziwym wyzwaniem jest dla nauczyciela języka obcego zachęcenie do czytania tekstów i co za tym idzie rozumienia ich w zakresie zarówno wychwycenia myśli przewodniej zawartej w tekście, jak i informacji kluczowych potrzebnych do wykonania zadania maturalnego. Czytanie ze zrozumieniem jest ważnym elementem nowej matury. Na poziomie podstawowym można za nie uzyskać aż 40% punktów przyznawanych na tym etapie egzaminu. Z dotychczasowych analiz wyników maturalnych przeprowadzonych w ZSGŻiA w Lęborku wynika, że właśnie z tą częścią egzaminu uczniowie mają najwięcej trudności. Umiejętność skutecznego czytania podnosi również jakość znajomości języka w ogóle. Warto więc przezwyciężyć wszechobecną niechęć do czytania tekstów i zwiększyć w ten sposób swoje szanse na sukces na maturze.

Ogólna charakterystyka klasy

Klasa XXX, w której realizowany będzie program, jest klasą dydaktycznie bardzo słabą. Klasa liczy 13 osób, wśród których niewielu jest uczniów zdolnych do przeciętnej percepcji materiałów dydaktycznych. Praca z uczniami tej klasy wymaga obniżenia progu wymagań i dość wolnego procesu nauczania z absolutną przewagą nauki myślenia odtwórczego. Zadania wymagające kreatywnego myślenia są również możliwe, zakres ich powinien być jednak ograniczony. Dodatkowo motywacja do nauki jest w tej klasie bardzo niska. Zapytani o maturę, często opisują ją jak „górę nie do zdobycia”.
By zwiększyć wartość analityczną planowanego działania, program ten również przeprowadzony zostanie w równoległej klasie YYY, klasie lepszej dydaktycznie i z większą motywacją do nauki. Na początku i na koniec projektu, w ramach ewaluacji programu, zostanie przeprowadzona porównawcza analiza wyników obu tych klas. Pomoże to ocenić zasadność projektu.

Cele ogólne (z zadań szkoły)

• Zachęcenie uczniów do czytania dłuższych tekstów
• Przekonanie uczniów, że poznając odpowiednie techniki czytania ze zrozumieniem, wykonanie zadań maturalnych z tego zakresu nie musi być trudne
• Usprawnienie umiejętności zrozumienia myśli przewodniej tekstu
• Usprawnienie umiejętności wychwycenia z tekstu informacji kluczowych
• Podniesienie samooceny uczniów

Cele szczegółowe

• Poznanie następujących technik czytania: SKIMMING (powierzchowne czytanie tekstu w celu zorientowania się w jego ogólnej treści),
SCANNING (skanowanie tekstu pod kątem konkretnych informacji)
oraz READING FOR DETAIL (szczegółowe czytanie)
• Oswojenie się z technikami egzaminacyjnymi (testy typu PRAWDA-FAŁSZ, DOBIERANIE, TEST WIELOKROTNEGO WYBORU)
• Poznanie lub utrwalenie słownictwa z zakresu ŻYWIENIE, gdyż głównie na tym materiale leksykalnym uczniowie będą pracować
• Poznanie i utrwalenie słownictwa typowego dla dłuższych tekstów
• Ukazanie możliwości zrozumienia tekstu bez znajomości wszystkich słówek
• Poznanie podstaw słowotwórstwa
• Poznanie tzw. false friends (słówek o podobnym brzmieniu w j.polskim i angielskim, ale o różnym znaczeniu, np. pension, sympathy)
• Rozwijanie ogólnej sprawności językowej.

Metody pracy

Preferowane będą metody elicytacji – w której uczeń jest naprowadzany przez nauczyciela, sam dochodzi do znaczeń wyrazów i poprawnych odpowiedzi) oraz kognitywna (twórczy charakter języka).
Planowane jest również stopniowanie trudności zadań tak, by zadania najwyżej nieznacznie przewyższały umiejętności ucznia na danym etapie i mógł sobie z nimi poradzić. Współtworzy się dzięki temu poczucie sukcesu i wiarę we własne siły, co jest niezawodnym sprzymierzeńcem procesu nauczania.

Formy pracy

• Praca indywidualna kierowana przez nauczyciela
• Praca w grupach 2-3 osobowych
• Praca samodzielna w domu

Treści kształcenia
(strategie pracy wykorzystane na lekcjach)
• SKIMMING (powierzchowne czytanie tekstu w celu zorientowania się w jego ogólnej treści),
• SCANNING (skanowanie tekstu pod kątem konkretnych informacji)
• READING FOR DETAIL (szczegółowe czytanie)
• Teksty z lukami
• Samodzielne układanie testów do danych tekstów
• Zadania typu TRUE-FALSE – szukanie słów kluczy, nauka radzenia sobie z przeczeniami, wyrazami o podobnym i przeciwnym znaczeniu oraz wyrazami o podobnym brzmieniu, wyodrębnianie informacji, o których nie ma mowy w tekście
• Zadania typu DOBIERANIE – szukanie informacji istotnych, samodzielne nadawanie fragmentom tekstu tytułów lub streszczeń, eliminowanie informacji, o których nie ma mowy w tekście
• Zadania typu TEST WIELOKROTNEGO WYBORU – eliminowanie błędnych odpowiedzi, wyodrębnianie informacji istotnych, wychwytywanie ogólnej myśli tekstu i znaczenia poszczególnych fragmentów
• Dedukcyjne i indukcyjne poznawanie słownictwa (rozdział ŻYWIENIE oraz materiał leksykalny charakterystyczny dla większości tekstów – tzw. słownictwo abstrakcyjne)
• Tworzenie MIND MAP – mapy słów spokrewnionych tematycznie
• Poznanie tzw. false friends – słów o podobnym brzmieniu w językach polskim i angielskim, ale o różnym znaczeniu
• Zadania z podstaw słowotwórstwa – poznanie i utrwalenie przedrostków takich jak dis-, im-, il- itp.
• Tworzenie list synonimów i antonimów, oraz popularnych kolokacji
• Stosowanie poznanych słówek w ćwiczeniach komunikacyjnych
• Sprawdzanie znajomości i opanowania słownictwa w formie testów i krótkich quizów

Materiały do wykorzystania na lekcjach

• Rozdział ŻYWIENIE w podręczniku Matura – Repetytorium z testami Marty Rosińskiej i Arkadiusza Mędeli (wyd. MACMILLAN)
• Teksty z Enterprise – Matura Training Virginii Evans (wyd. EGIS)
• Ćwiczenia z Revise For Matura – repetytorium Marcina Smolika, Arkadiusza Mędeli i Elżbiety Mańko (wyd. MACMILLAN)
• Materiały własne

Przykładowy scenariusz lekcji

1. Krótka ankieta, jak uczniowie oceniają swoje umiejętności w zakresie rozumienia tekstu czytanego.
2. Głośne odczytanie tekstu przez nauczyciela.
3. Uczniowie proponują tytuł pasujący do tekstu.
Technika rozety – praca w grupach 4-osobowych; każdy z uczniów najpierw wymyśla tytuł pasujący do tekstu indywidualnie i zapisuje go na jednym z płatków róży. Następnie uczniowie wybierają w grupie tytuł ich zdaniem najlepszy i porównują go z podanym przez nauczyciela.
4. Ćwiczenie 1: Praca samodzielna – czytanie indywidualne. Dobieranie nagłówków do poszczególnych części tekstu.
5. Ćwiczenie 2: Praca samodzielna – uczniowie wstawiają usunięte wcześniej słowa w tekst
6. Ćwiczenie 3: Słowa nowo poznane (z w/w tekstu) bez wcześniejszego wyjaśnienia ich znaczenia podlegają teraz analizie uczniów – dobierają do nich odpowiednie definicje na podstawie kontekstu.
7. Ankieta podsumowująca lekcję – Co umiemy najlepiej? Co sprawia nam trudności?

Planowane osiągnięcia ucznia

Zakłada się, że uczniowie klas XXX i YYY usprawnią technikę czytania tekstów w języku angielskim, co również wpłynie na lepsze radzenie sobie z rozumieniem tekstu czytanego w ich rodzimym języku. Usprawnienie to będzie wynikiem zapoznania się z technikami czytania typu SKIMMING (pobieżne czytanie) jak również SCANNING (czytanie w celu wyszukania konkretnych informacji) i READING FOR DETAIL (szczegółowe czytanie). Wszystkie te techniki powinny wpłynąć na lepsze radzenie sobie ze wszystkimi zadaniami maturalnymi w zakresie rozumienia tekstu czytanego.
Praca z uczniem słabym ma nie tylko na celu podniesienie jego możliwości zdania egzaminu maturalnego, ale także stopniowe budowanie jego wiary w siebie.

Sposoby ewaluacji

Przed rozpoczęciem realizacji projektu, tj. we wrześniu 2008 roku uczniowie klas XXX i YYY przejdą test diagnostyczny, składający się z kilku zadań maturalnych różnego typu. O wynikach testu początkowego uczniowie nie będą informowani. Zostanie sporządzona analiza wyników z wyszczególnieniem poziomu umiejętności w stosunku do poszczególnych zadań. Po zakończeniu projektu, tj. w kwietniu 2009 roku, uczniowie przejdą ten sam test diagnostyczny, aby wykazać, czy zrobili postępy. Następnie sporządzona zostanie analiza porównawcza wyników obu testów. O wynikach testu końcowego i analizie porównawczej uczniowie zostaną poinformowani.
Ten rodzaj ewaluacji powinien pomóc ocenić zasadność tego rodzaju projektów oraz zachęcić pozostałych nauczycieli do pracy nad poprawą sprawności, z którą uczniowie słabi mają najwięcej trudności, a na którą zwyczajowo nie ma po prostu czasu w trakcie realizacji programu nauczania.

Lębork, dn. 17 lipca 2008


Opinia o programie autorskim: Poprawa sprawności rozumienia tekstu czytanego w klasie maturalnej
Realizowanym w ZSGŻiA w Lęborku w roku szkolnym 2008/2009

Program autorski: Poprawa sprawności rozumienia tekstu czytanego w klasie maturalnej opracowany przez mgr Lidię Zielińską wspomaga przygotowanie uczniów do matury pisemnej z języka angielskiego oraz jest formą pomocy uczniom słabym. Dotyczy podniesienia wydajności rozumienia tekstu czytanego w czasie egzaminu maturalnego i tym samym podnosi szanse uczniów na zdobycie wyniku pozytywnego.
Przedstawione do realizacji szczegółowe cele dydaktyczno-wychowawcze i zakładane osiągnięcia uczniów są bardzo ważne w edukacji uczniów mających kłopoty z przyswojeniem podstaw programowych. Analiza porównawcza z przed i po programie pozwoli usprawnić formy pracy z uczniem słabym w przyszłości.
Dobór treści programowych został zintegrowany z programem nauczania. W programie ujęto szczegółowy plan realizacji zakładanych treści kształcenia, wraz z przykładowym scenariuszem lekcji. Zawarte tam treści programowe są zgodne z „Podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół ponadgimnazjalnych”.
Przestawione procedury osiągania celów oraz proponowane środki dydaktyczne pozwalają sądzić, że planowane przez autorkę cele zostaną osiągnięte. Natomiast zakładane osiągnięcia uczniów oraz sposoby ich analizy za pomocą odpowiednio dobranych narzędzi dydaktycznych gwarantują prawidłową realizację programu.
Autorka przywiązuje dużą wagę do ewaluacji programu. W tym celu przygotowała ankiety ewaluacyjne do przeprowadzenia przed i po realizacji programu, jak również ankiety do przeprowadzenia po każdej jednostce lekcyjnej, tak by program można było modernizować w trakcie trwania programu.
Reasumując należy stwierdzić, że program jest spójny, czytelny i prawidłowo skonstruowany. Koreluje z planem rozwoju ZSGŻiA w Lęborku. Spełnia wymagania zawarte w Rozporządzeniu MEN z dnia 15 lutego 1999 roku w sprawie warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania z zakresu kształcenia ogólnego.
Uważam, że program mgr Lidii Zielińskiej może być przyjęty do realizacji.
Mgr Anna Kielas