Wisława Szymborska - "Nic dwa razy". Scenariusz lekcji języka polskiego w klasie II

Temat: My - „uczniowie w szkole świata”. Rozważania o kondycji człowieka na podstawie wiersza Wisławy Szymborskiej „Nic dwa razy”.
Cele:
Uczeń
– czyta ze zrozumieniem tekst poetycki,
rozpoznaje środki stylistyczne – epitet, metaforę, apostrofę, porównanie, powtórzenie,pytanie retoryczne,
określa funkcje środków stylistycznych,
interpretuje tekst poetycki,
dostrzega analogie literackie i filozoficzne,
rozumie znaczenie słowa „aforyzm”, wyszukuje aforyzmy w tekście,
dostrzega uniwersalność dzieła literackiego, rozpoznaje wartości.

Formy:
indywidualna, grupowa, zbiorowa

Metody:
dyskusja, heureza, praca z tekstem, burza mózgów, praca ze słownikiem

Środki dydaktyczne:
podręcznik”Świat w słowach i obrazach”W. Bobiński, WSiP, W-wa, 2001; słownik języka polskiego, kartki formatu A3 z wypisanymi strofami wiersza -1.,2.,3.,6.; płyta CD z muzyczną wersją „Nic dwa razy” w wykonaniu Kory lub Łucji Prus; kartki z tekstami wierszy do pracy w grupach.
(„Jestem teraz” H. Poświatowskiej, „Śpieszmy się” ks. J. Twardowskiego i 2 inne, niezwiązane tematycznie z poprzednimi).

Tok lekcji:

Wprowadzenie – swobodna rozmowa:
Pytania nauczyciela:
– Co robiliście wczoraj rano? Proszę wymienić 3 czynności. A dziś rano? Czy te czynności były takie same? Identyczne? Czy to możliwe? Czy można jeszcze raz przeżyć chwile, które minęły?
- Czy chcielibyście powtórzyć jakieś momenty z przeszłości? Cofnąć czas? Coś poprawić, zmienić, cofnąć jakieś decyzje?

- Jacy bohaterowie literaccy skorzystaliby z takiej możliwości? (Romeo, Julia i ich rodziny; Jurand ze Spychowa; Jacek Soplica – uczniowie podają przykłady i uzasadniają swój wybór).

Nauczyciel – Nie jest to możliwe, ponieważ...(włącza płytę z nagraniem „Nic dwa razy”)
Uczniowie po wysłuchaniu utworu kończą zdanie:...ponieważ”nic dwa razy się nie zdarza”.

Rozwinięcie:

1.Przeczytanie tekstu wiersza z podręcznika.
2.Swobodne wypowiedzi uczniów na temat utworu, pierwsze wrażenia, skojarzenia, refleksje.
3.Wskazanie podmiotu lirycznego, zwrócenie uwagi na liczbę pojedynczą (ja) i mnogą (my) – wspólne redagowanie i zapisywanie notatki na tablicy i w zeszytach.
4.Określenie typu liryki (bezpośrednia).
5.Próba odpowiedzi na pytania:
- kim jest podmiot lir.? (kobietą - „odwróciłam”)
-dlaczego raz mówi w liczbie pojedynczej, a drugi raz w mnogiej? („ja” -wyznanie osobiste; „my” -mówi w imieniu wszystkich ludzi)
- co mówi jako „ja”? (imię ukochanego – wczoraj „róża”, dziś „kamień”)
- a co mówi w imieniu wszystkich ludzi? Co „dwa razy się nie zdarza? (dzień, noc, spojrzenie, pocałunek, zła chwila).
6.Podział klasy na 6 grup.
7.Przypięcie na tablicy kartek ze strofami wiersza – 1., 2., 3.,
8.Zadanie dla grup
–grupa I i II - interpretacja optymistyczna i pesymistyczna 1. strofy,
-grupa III i IV - interpretacja optymistyczna i pesymistyczna 2. strofy,
- grupa V i VI - interpretacja optymistyczna i pesymistyczna 3. strofy,

Proponuję nie narzucać grupom kierunku interpretacji, a na podstawie częściej wybieranych opcji określić przesłanie wiersza.
9. Przedstawiciele grup po ustaleniu interpretacji zapisują efekty swojej pracy na tablicy obok odpowiednich strof (pod znakiem+ optymistyczne, pod znakiem - pesymistyczne)
np. 1. strofa:
interpretacja +
Życie jest niespodzianką, zaskakuje.
interpretacja -
Nie umiemy żyć, jesteśmy amatorami.
2.strofa:
- interpretacja +
Mamy prawo do błędów, do słabości, możemy być dla siebie wyrozumiali.
interpretacja -
Nie można powtórzyc życia, cofnąć czasu, zmienić błędnych decyzji, jesteśmy niedoskonali.
3.strofa:
interpretacja +
Każda chwila jest niepowtarzalna, oryginalna, jedyna, pierwsza, ważna.
interpretacja -
Nie mamy w życiu drugiej szansy, wszystko mija, “ nie da się dwa razy wejść do tej samej rzeki”.

10.Dyskusja na temat zamieszczonych interpretacji, uzupełnienie ewentualnych braków.
11.Przypięcie na tablicy kartki z 6. strofą , wybór interpretacji ( optymistycznej), dyskusja, zapis.

“Czemu ty się, zła godzino,
z niepotrzebnym mieszasz lękiem?
Jesteś – a więc musisz minąć.
Miniesz – a wiec to jest piękne.”

interpretacja +
Złe chwile mijają, po nich przychodzą dobre.

12.Odszukanie analogii literackich i filozoficznych:
– pieśń J. Kochanowskiego „Nie porzucaj nadzieje”, cytat „Nic wiecznego na świecie/ Radość się z troską plecie” - stoicyzm
- Carpe diem – epikureizm
13.Ustalenie, której postawie bliższy jest wiersz Szymborskiej ( epikurejskiej).
14.Zapis tematu lekcji.
15.Praca w grupach – II etap. Rozdanie grupom tekstów 4 wierszy (środki dydaktyczne).
Zadanie – wybrać wiersze podobne do „Nic dwa razy”i uzasadnić
wybór ( „Jestem teraz” , „Śpieszmy się”)
16.Dyskusja na temat wierszy.
17.Wyszukanie w słowniku znaczenia słowa „aforyzm”. Zapis w zeszytach.
18.Praca w grupach – III etap – wybór aforyzmów, zapis na kartkach, przypięcie na gazetce ściennej.
Środki stylistyczne i ich funkcje proponuję wskazywać w trakcie omawiania wiersza, ewentualnie w IV etapie pracy w grupach - ( epitety, porównanie, metaforę, pytanie retoryczne, apostrofę, powtórzenie).

Zakończenie- ocena aktywności uczniów i pracy grup, opinia uczniów na temat lekcji
- Praca domowa:
Rozwiń myśl, że „nic dwa razy się nie zdarza” z punktu widzenia wybranej postaci literackiej.