Mindfulness jako umiejętność wspierająca rozwój dziecka

Mindfulness jako umiejętność wspierająca rozwój dziecka.

Określenie mindfulness w dosłownym tłumaczeniu to pełna świadomość, bądź pełnia umysłu. W Polsce stosuje się angielski odpowiedniki lub zastępuję go takimi wyrażeniami jak nauka uważności, uważna obecność, koncentracja na obecnej chwili. Twórcą najbardziej znanego programu mindfulness znanego pod nazwą MBSD (Mindfulness Based Stress Reduction) opartego na uważności jest amerykański profesor Jon Kabat – Zinn – twórca Kliniki Redukcji Stresu i Centrum Uważności w Medycynie. Mindfulness pomaga zarówno dorosłym, jak i dzieciom, a zastosowane techniki pomagają uspokoić gonitwę myśli. Nie sprawia, że proces myślenia w magiczny sposób ustaje, ale pozwala osiągnąć potrzebę duchowej i fizycznej równowagi i spokoju. Umożliwia poradzenie sobie z natłokiem myśli, przystanąć i wsłuchać się w nie.
Uważność, czyli pełnia obecności, to bycie tu i teraz. Istotnym elementem jest pozytywne, pełne otwartości i przyjaźni nastawienie, w którym podchodzimy do podejmowania próby zrozumienia tego co właśnie się wydarza. To świadome doświadczanie każdej chwili, nawet podczas zwykłych codziennych czynności, jak zakupy, picie kawy, jazda pociągiem, czy podczas konfliktów to czas, gdy nasze myśli nie uciekają nigdzie indziej, a jesteśmy obecni, w tym co jest teraz, co właśnie ma miejsce. Uważność jest jednocześnie znaczącym środkiem do osiągnięcia szczęścia i spełnienia. To celowa świadomość naszych aktualnych myśli, uczuć i otoczenia oraz akceptacja tej świadomości z otwartością i ciekawością bez wydawania osądów. Oznacza to skupienie się na “niedziałaniu”, a to ważna umiejętność w obecnych czasach.
Udowodniono, że ludzie, którzy posiadają silnej rozwinięte umiejętności społeczne i emocjonalne dużo lepiej radzą sobie w życiu, bez względu na iloraz inteligencji. Dlatego powinniśmy uczyć siebie, ale i nasze dzieci od najmłodszych lat sztuki koncentracji, co pozwoli uzyskać świadomość po chwilowej utracie skupienia oraz utrzymać koncentracje przez dłuższy czas. Aby to osiągnąć warto uświadomić sobie, że na inteligencję społeczno-emocjonalną składa się pięć głównych komponentów, takich jak: samoświadomość, czyli znajomość własnych myśli, nawiązywanie i utrzymywanie relacji, co oznacza umiejętność rozwiązywania sporów i silne więzi z innymi ludźmi, odpowiednie podejmowanie decyzji, co wiąże się z rozpoznawaniem konsekwencji własnych działań, samokontrola jako umiejętność radzenia sobie z własnymi emocjami oraz świadomość społeczna, którą definiuje się jako dostrzeganie i rozumienie punktu widzenia innej osoby i rozwijanie zachowań empatycznych. A techniki mindfulness w ogromnej ilości skupiają sie właśnie nad rozwojem tych komponentów.
Przykładem ćwiczeń, opartych na treningu mindfulness do stosowania razem z dziećmi, np:
- uważne oddychanie - jest to jedno z ćwiczeń pozwalające na zwalczanie stresu, zwiększanie natężenia uwagi, pozwalające na mocniejszy, efektywniejszy sen oraz pozwalające zwiększać samoświadomość. Świadomość oddechu pozwala dzieciom odnieść duże korzyści w sytuacjach nerwowych oraz pozwala odkryć, że nie muszą one reagować od razu, kiedy coś im się przydarza. Oddech pozwala uspokoić się w trudnych sytuacjach;
- trening mięśnia uwagi - pozwala nabrać dystansu do swojego stale interpretującego umysłu i bez uprzedzeń korzystać ze swoich zmysłów, co pozwala doświadczać całkiem nowych rzeczy. Taka otwartość w obserwacji bez oceniania jest znana i rozumiana przez małe dzieci. Sprawy komplikują się, gdy dorastamy i wtedy zaczynają w nas przerzucać się wątpliwości i opinie. Świadomą uważność trzeba trenować, przykładem takich zabaw dla najmłodszych może być zapamiętywanie tego co jest dookoła, na przykład zapamiętujemy 5 rzeczy, które mijamy w drodze do przedszkola, szkoły bez oceniania czy coś jest ładne czy brzydkie. To również uważne słuchanie, wąchanie, poruszanie się, smakowanie, patrzenie;
- z głowy do ciała - to słuchanie odgłosów ciała, pozwalające do określenia swoich granic. Ćwiczenia tego typu pozwalają odróżnić dzieciom spokój od niepokoju. Jeśli dzieci poznają różne sygnały płynące z ciała są w stanie szybciej określić chwilę, w której zaczynają sie czuć gorzej;
- ćwiczenia optymizmu - nie polegają na całkowitym wyzbyciu się negatywnych emocji, ani ignorowaniu ich. To dostrzeganie szklanki do połowy pełnej , a nie pustej. Przykadowym ćwiczeniem może być chociażby taniec do usłyszanej wesołej piosenki w radio. Wyobrażanie sobie, że na zewnątrz pada deszcz i opowiadanie sobie nawzajem, jak może być smutno i wesoło z tego powodu. Stworzenie pudełka szczęścia składającego się z rzeczy, które przypominają szczęśliwe chwile, np. zdjęcia, muszelki, kamyki itp., a kiedy dziecko odczuwa potrzebę otwiera je i może przypomnieć sobie szczęśliwe chwile;
- bycie miłym - życzliwość budzi się z uważności, a uśmiech, który dajesz innym wraca do ciebie. Przypadkowe akty uprzejmości to przykładowe ćwiczenie, które można wykonać z dzieckiem. Umówcie się, że codziennie każdy z was dokona kilku drobnych takich miłych gestów, a potem sobie o nich opowiedzcie. Pamiętajmy, że pomaganie innym sprawia, że czujemy się znacznie lepiej.
Uważna świadomość w szczególności praktykowana przez dorosłych, rodziców, nauczycieli pozwala dzieciom obserwować i kopiować takie zachowania. Dzięki temu dzieci będą rozwijały swoją własną drogę w radzeniu sobie z wyzwaniami i kryzysowymi sytuacjami w oparciu o empatię i życzliwość.
Bibliografia:
1. G. Hawn, W. Holden, 10 minut uważności. Jak pomóc dzieciom radzić sobie ze stresem i strachem, Warszawa 2013
2. E. Snel, Uważność i spokój żabki, Warszawa 2022