Teksty poetyckie Danuty Wawiłow inspiracją twórczości plastycznej dzieci

Teksty poetyckie Danuty Wawiłow inspiracją twórczości plastycznej dzieci
opracowała mgr Edyta Meljon

1. Rola poezji w życiu dziecka

Potrzeba kontaktu z poezją nie powstaje u dzieci sama z siebie, ale wtedy, gdy będziemy je z tekstem poetyckim zaznajamiać. Mały człowiek potrzebuje do prawidłowego rozwoju kontaktu ze słowem mówionym. Niedostateczna ilość kontaktów słownych ma wpływ na opóźnienia w rozwoju intelektualnym oraz emocjonalnym. Istnieją teksty słowne przeznaczone dla dzieci: kołysanki, piosenki, wierszyki, a także zabawy, w których łączy się gest, słowo, melodia. Rodzice potrafiący cytować dziecku fragmenty wierszyków, kołysanek, potrafiący budować proste rymy wspierają rozwój swojego dziecka.
Małe dzieci lubią krótkie, melodyjne i rytmiczne wiersze o pogodnej treści, prostych rymach, łatwe do nauczenia się na pamięć. Dzieci reagują na powtarzające się rymy, reagują na rytm, melodyczność języka. U prawidłowo wychowywanego dziecka zaciekawienie językiem rośnie. Dziecko słuchając, powtarza, ale również przekręca wyrazy, zmienia je, tworzy nowe, własne słowa, ma oryginalne skojarzenia, lubi bawić się słowem. Dzieci same układają rymowanki, przerabiają wiersze, które usłyszą. Rymowanki, wierszyki, wyliczanki zaczerpnięte z poezji czytanej przez rodziców oraz słyszane od kolegów z podwórka czy znane ze szkoły przechodzą do codziennego użycia. W taki sposób rodzi się folklor dziecięcy, który małym dzieciom bardzo się podoba, inspiruje do zabawy ruchowej, pełni bardziej funkcję rozrywkową niż poznawczą czy wychowawczą.
Dzieci starsze w krótkich wierszykach zaczynają dostrzegać związki przyczynowo - skutkowe, śledzą losy bohaterów, intuicyjnie rozumieją sens sytuacji. Oprócz melodii słowa szukają fabuły. Poezja ma małemu czytelnikowi przekazywać wartości: dydaktyczne, wychowawcze, terapeutyczne, poznawcze oraz artystyczne. Czytanie, deklamowanie daje dzieciom wiele radości. Łatwo dają się one wciągnąć w zabawę słowną, reagują na rym i rytm, są przy tym twórcze, same wymyślają wyrazy. Dzieci podczas lektury wierszy zaznajamiają się z ważnymi, nowymi informacjami. Mały uczeń chce poznawać świat, jego głowa przepełniona jest marzeniami, fantazjami, pomysłami. Poezja pozwala poszerzyć horyzonty myślowe. Odpowiednio napisany wiersz z rymowankami, pełen humoru i dowcipu szybko wchodzi do głowy. Czytelnik dobrze się przy nim bawi, ale też i uczy (np. J. Brzechwa „Tydzień”).
Zaznajamiając dzieci z poezją, uczymy je orientować się w otaczającym świecie – ludzi, zjawisk, przedmiotów. Literatura ukazuje wzory społecznego współżycia, kształtuje właściwy stosunek do szkolnych kolegów, wspólnych zabawek, przyrody. Ilustracje zawarte w tomikach poetyckich rozbudzają wrażliwość estetyczną dzieci, pozwalają dostrzec piękno świata, harmonię barw i kształtów, a to z kolei zachęca dzieci do swobodnej twórczości plastycznej. Dzieci słuchają utworu, przeżywają jego treść, zdarzenia następujące po sobie. Przeżycia te dzieci wyrażają poprzez zabawę, inscenizację, twórczość plastyczną, teatralną. Dzieci z nauczycielem omawiają utwór, przez co lepiej mogą zrozumieć jego treść, stwarza też to okazje do bogacenia zasobu słownictwa, zachęca do twórczego, samodzielnego wypowiadania się, myślenia.
Poezja pobudza dzieci do aktywności plastycznej, inscenizacyjnej, muzycznej, technicznej. Najbardziej znanym rodzajem aktywności dziecka – obok zabawy – jest twórczość plastyczna. Twórczość ta dostarcza informacji o życiu psychicznym dziecka, jest ważna w kształceniu i wychowywaniu. Poprze wytwory plastyczne dziecko okazuje swoje wnętrze, uczucia, ukazuje świat widziany jego oczami. Duża część wierszy inspiruje dzieci do działalności plastycznej (dzieci rysują postaci z wierszy, to, co sobie wyobraziły podczas słuchania danego utworu), czyli do dobrej zabawy. Dzieci uwielbiają taką zabawę z wykorzystaniem różnorodnych materiałów plastycznych. W twórczości plastycznej dzieci można wyróżnić etap wyobrażeniowo-symboliczny (dzieci w wieku 5-7 lat), później pojawia się tendencja realistyczna (około 10 roku życia). W pracach plastycznych dzieci 6-letnich widać już cechy indywidualne, które zależą od poziomu umysłowego i emocjonalnego. Dziecko jest bardzo dobrym kolorystą, umie dobierać odpowiednie barwy tak samo jak prawdziwy malarz. Poezja często zmusza dziecko do myślenia i zachęca do twórczości plastycznej poprzez różnego rodzaju pytania zadawane w tekście.
Podczas inscenizacji dziecko przedstawia tekst poetycki swoimi słowami, a nie z pamięci. Dzięki temu wzbogaca swoje słownictwo, próbuje posługiwać się nowymi nazwami, uczy się myśleć, pobudza wyobraźnię, rozwija się intelektualnie i estetycznie. Przy inscenizacji dziecko uczy się wyrażać swoje emocje adekwatnie do sytuacji, wie, jak pokazać strach, smutek, radość, współczucie. Dzięki inscenizacjom wierszy dzieci stają się bardziej empatyczne, wiedzą, co drugiej osobie sprawi radość, a co ból, czego nie należy robić. Wiersz może być także kołysanką śpiewaną dziecku na dobranoc. Do wierszy często pisze się podkład muzyczny – powstaje wówczas wiersz śpiewany. Aktywność muzyczna dziecka wpływa na jego rozwój. Poezja zachęca do nauki piosenek, śpiewu, gry na instrumentach, tańca. Niektóre dzieci lubią modelować, konstruować. Poezja inspiruje je do wykonywania różnych prac technicznych (na przykład do modelowania przedmiotów z plasteliny, budowania wieży ze złotych klocków).

2. Wiersze Danuty Wawiłow jako źródło wiedzy, zabawy i dziecięcej twórczości

Pracuję w świetlicy szkolnej z dziećmi klas I-III. Uznałam, że utwory Danuty Wawiłow warte są tego, by młodzi ludzie spędzający kilka godzin dziennie w świetlicy lepiej je poznali. Postanowiłam zaznajomić dzieci z wierszami tej poetki. Przeprowadziłam cykl zajęć, podczas których dzieci mogły poznać jej niektóre wiersze, a także wyrazić w pracach plastycznych swoje odczucia i refleksje po lekturze wybranych tekstów. Poniżej przedstawię powody, dla których wybrałam do analizy z dziećmi siedem utworów Danuty Wawiłow.

Wiersz „Rupaki” wybrałam dlatego, że jest on poetycką wizytówką Danuty Wawiłow. To utwór znany, lubiany, ceniony. Podmiotem lirycznym jest tu dziecko, które w twórczy sposób opowiada mamie o Rupaku, który wieczorem przychodzi do jego łóżka. To zabawny fantastyczny stworek powstały w dziecięcej wyobraźni (i po dziecięcemu nazywany) – jest on trochę kociakiem, trochę dzieciakiem, motylem i rakiem. Rupaki mają różny wiek, płeć, dzielą się na mądre i głupie. Mają też różne miejsca zamieszkania: dziury, kąty szuflady, wózeczki dla lalek. Niemożliwe jest, żeby dziecko czytając ten wiersz, nie uruchomiło wyobraźni, nie tworzyło sobie portretu Rupaka. Bohater bardzo dużo wie o Rupaku, wie, jak wygląda, gdzie można go znaleźć, co lubi, a czego nie. Rupaki boją się myszy, nie lubią sera i śpią w kaloszach. Te stworki są bardzo szanowane przez dziecko, dlatego też stara się ono nie zaburzać rytmu Rupaka. Wie, że Rupak bierze kąpiel we fraku, a jak się go spotka w kuchni lub łazience, to można go wziąć na ręce albo pogłaskać. Wiersz „Rupaki” zawierają śmieszne metafory, dziecięce spojrzenie na świat. Podmiot liryczny uważa dziecko za przyjaciela, którego dobrze zna, wie, w jaki sposób je uradować, czym sprawić przyjemność, czym nie zranić.

Kolejny wiersz „Kałużyści” (też bardzo znany) wybrałam dlatego, że byłam ciekawa, w jaki sposób „dziwne” słowa tego utworu staną się inspiracją dla twórczości plastycznej dzieci. W wierszu występują słowa, których nie odnajdziemy w żadnych słownikach: kałużysta, błocista, szyszkowistka, kocistka. Te neologizmy bardzo śmieszą dzieci. Chociaż tych słów nie stosuje się na co dzień, dzieci intuicyjnie powinny odczytać ich znaczenie. Dzięki nim wiersz nabiera nadzwyczajnego charakteru. Poetka w tym utworze pokazuje, w jaki sposób można bawić się słowami i jak można dotrzeć do dziecka. Podmiot liryczny lubi bawić się w kałuży, ma ogromne pokłady energii, ponieważ to, co robi, wydaje się mu niezwykle ciekawe, czerpie przyjemność z zabawy błotem (ta zabawa ze względów higienicznych często nie podoba się rodzicom). Szczęśliwe dziecko to „brudne dziecko”, czyli takie, które może fizycznie wielu rzeczy dotknąć, które bierze czynny udział w dziecięcych zabawach. Radość u dzieci wywołuje każda sytuacja, w której mogą się one bawić. Wiersz, odwołując się do doświadczeń dzieci, rozbudza ich wyobraźnię, dziecko stara się stworzyć obraz kałużystów, szyszkowistów, kocistek (również obraz plastyczny).

O wyborze „Wędrówki” zdecydował subiektywny osąd – uważam ten utwór za jeden z piękniejszych wierszy poetki. To utwór o innym charakterze niż „Rupaki”. Wiersz zawiera głębokie przemyślenia dotyczące życia, ukazuje dziecięce wnętrze. Nastąpiła tutaj zmiana psychologiczna w portrecie dziecka, wcześniej był to obraz zabawowo-humorystyczny, teraz został dopełniony głębokimi przemyśleniami małego człowieka, bo nie jest prawdą, że mały człowiek nie myśli, a jeżeli już myśli, to jest to myślenie płytkie. Dziecko kocha, myśli, przeżywa niepowodzenia, niesprawiedliwość na świecie, chce uciec od kłopotów poprzez wędrówkę do miejsca, gdzie będzie mu dobrze. Do miejsca, gdzie jest ciepła ziemia, dużo nieba, gdzie nikomu niczego nie będzie brakować, być może do raju, gdzie będzie mogło się bawić, nie będzie musiało się bać. Można domyślić się, że poszukiwania „ciepłej ziemi” wiążą się z tym, że bohater ma za mało uczucia, chciałby skupić na sobie uwagę innych. Bohater do tego ciepłego, przepełnionego zielenią zakątka chce ze sobą zabrać czarnego, płaczącego, odrzuconego kotka i dwa uschnięte drzewka. Odrzucone zwierzątko i zaniedbane roślinki mają zostać docenione, dlatego zostają zabrane. Małe dzieci odczuwają pośpiech, pogoń za pieniędzmi (na zajmowanie się dzieckiem pozostaje mało czasu). Wędrować będą przez wsie i miasta, przez góry, morza aż po kilku latach dotrą do celu, miejsca, w którym nie będzie zmartwień, pośpiechu, cierpienia, kłótni. Ta długa wędrówka jest warta zachodu.

Wiersz „Niewidzialna plastelina” pochodzi z tomiku „Strasznie ważna rzecz” z 1978 roku. Również i w tym przypadku mój wybór był podyktowany subiektywną oceną – ten wiersz pamiętam z dzieciństwa, należał do moich ulubionych. Bohaterka tego utworu opisuje, jakie piękne rzeczy można zrobić z niewidzialnej plasteliny. Wprowadza nas w swoje przeżycia, niedostępne dla dorosłych, którzy świat postrzegają w innych kategoriach niż dziecko. Bohaterka utworu chce zgłębiać tajemnice świata, wszystko, co ją otacza, wydaje się jej bardzo ciekawe i takie nieznane, wręcz baśniowe, zabawa miesza się tutaj z pracą – budową domu z niewidzialnej plasteliny. W utworze tym zawarta jest nuta humorystyczna; nie sposób tu nie zauważyć bogatej wyobraźni bohaterki – buduje ona dom, tworzy rzeczy, których nie widzą dorośli. Z niewidzialnej plasteliny lepi domek z okienkami, kominkiem, w oknach znajdują się kwiatki. W domu przebywa wytworzony z niewidzialnej plasteliny mięciutki piesek z czarnym pyszczkiem. Bohaterka wiersza intensywnie pracuje, aby ulepić swoje królestwo z niewidzialnej plasteliny. Tworzenie domku było dla niej niezwykle ciężkie – stłukła łokieć, zbiła szklankę. Praca ta na dodatek nie została doceniona przez dorosłych – mamę, tatę, którzy nie zauważyli niespodzianki dla nich – domku, mieli bardzo zdziwione miny. Poetka napisała wiersz w pierwszej osobie, dziecko może cytować jego fragmenty, jakby mówiło je od sobie.

Wybrany przeze mnie do analizy z dziećmi utwór „Posłuchajcie bajki nowej, prostokątnej i kwadratowej” to wierszowana bajka o dwóch królestwach: prostokątnym i kwadratowym. Oryginalne ujęcie zagadnienia zdecydowało o umieszczeniu przeze mnie tego tekstu Danuty Wawiłow wśród wierszy wartych przeczytania w świetlicy szkolnej. Królestwo kwadratowe znajdowało się za górami i lasami. Poetka bardzo plastycznie przedstawiła tę krainę: w rzekach płynie miód, naokoło mnóstwo kwadratowych chatek, przecudnych kwadratowych kwiatów, ważek, ptaków. W królestwie znajdował się urządzony z przepychem zamek, opatrzony wieżami, mostem zwodzonym, złotymi balkonami. W zamku mieszkał król, który nosił kwadratową koronę. Jedynym zmartwieniem władcy była nieduża ilość rozrywek, dlatego też nudził się i ... wypowiedział wojnę królestwu prostokątnemu, również bardzo bogatemu, które – jak łatwo się domyślić – miało kształt prostokąta, i wszystko, co się w nim znajdowało, również było prostokątne. Król tej krainy też wpadł na pomysł, że można wypowiedzieć wojnę królestwu kwadratowemu (również mu się nudziło). Obydwaj królowie przygotowali już swoje armie – prostokątną i kwadratową – do walki. Od wojny odwiodły ich żony, które chciały żyć spokojnie. Wówczas królowie zawstydzili się swojego niecnego pomysłu, pogodzili się oraz urządzili ucztę, podczas której wszyscy dobrze się bawili. Na końcu utworu nie ma morału. Poetka uważa, że nikt nie powinien być pouczany, a suche moralizowanie nie jest pomocne w wychowywaniu dzieci. Jeżeli w jej utworach pojawi się pouczenie, to jest ono bardzo delikatne i między wierszami. Z omawianej bajki można odczytać przesłanie, że wojny są niepotrzebne, przynoszą wiele szkód, nie należy ich wszczynać. Ponadto dzieci, czytając ten utwór, przypominały sobie i zapewne zapamiętały figury geometryczne: prostokąty i kwadraty.

Wiersz „Moja siostra królewna” omawiałam z uczniami, ponieważ bardzo ważne wydaje mi się jego przesłanie, które zawiera się w prostym przekazie: rodzeństwo powinno się kochać. Tekst Danuty Wawiłow mówi o tym, jak ważna jest miłość w rodzinie, między rodzeństwem – bratem i siostrą. Podmiotem lirycznym jest dziecko – chłopczyk, który kocha swoją siostrę taką, jaka jest. Kocha ją wtedy, gdy czyta mu bajki, gra na flecie, kiedy się biją lub kłócą. Bohater uważa, że na tym polega prawdziwa miłość między rodzeństwem, miłość, która nie gaśnie, kiedy są nieporozumienia, i miłość, która kwitnie, kiedy wszystko dobrze się układa. Dla osoby mówiącej w wierszu siostra jest królewną (nosi koronę – niewidzialną rzecz jasna), to określenie wskazuje, że dziewczynka jest bardzo ważna dla brata (słowo królewna wywołuje pozytywne skojarzenia).

Ostatni wybrany przeze mnie wiersz Danuty Wawiłow – „Jak wygląda wiatr?” zachęca dzieci do rozwijania wyobraźni, nakłania do szukania odpowiedzi na niełatwe pytania, mobilizuje do emocjonalnego i intelektualnego wysiłku. Dlatego tekst ten zasługuje na uwagę. Dzieci lubią zadawać mnóstwo pytań na temat otaczającej je rzeczywistości, niekiedy zamęczają nimi dorosłych. Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak wygląda wiatr, wcale nie jest łatwe. Dla dziecka, które nie zna przecież przyczyn powstawania tego zjawiska fizycznego, wiatr stanowi zagadkę szczególną: jest, ale go nie ma, widać skutki jego działania, ale nie widać jego samego. Jak zatem wygląda wiatr? Możliwych odpowiedzi jest w wierszu kilka: wszystkie odnoszą się do dynamicznych elementów świata, takich jak ptak szybujący w chmurach, galopujący koń z rozwichrzoną grzywą, nadzwyczaj aktywny, energiczny ośmiolatek biegający z procą. Ale te odpowiedzi nie w pełni satysfakcjonują osobę mówiącą w wierszu. Utwór ten został tak skonstruowany przez poetkę, że każde dziecko może dopisać (dopowiedzieć) kolejne linijki, kolejne zwrotki opatrzone partykułą „może”: może wiatr to jest liść, żaglowiec, samolot, może ... Tekst ten stanowi źródło inspiracji dla twórczości plastycznej dzieci, wystarczy zamknąć na chwilę oczy, a pod powiekami ukazuje się wiatr pod postacią...

3. Scenariusze zajęć świetlicowych związanych z tekstami poetyckimi Danuty Wawiłow

W świetlicy szkolnej przeprowadziłam cykl zajęć związanych z wierszami Danuty Wawiłow. Po przeczytaniu i omówieniu z dziećmi klas drugich wybranych tekstów poetki proponowałam młodym czytelnikom wykonanie prac plastycznych zainspirowanych jej utworami. Poniżej przedstawię dwa scenariusze tych zajęć.

SCENARIUSZ PIERWSZY
Temat: „Rupaki” – kołysanka oswajająca i pokonująca lęk
Klasa: druga
Cele zajęć:
- zmniejszenie napięć emocjonalnych poprzez zabawę, rozmowę oraz zajęcia plastyczne
- zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa
- podejmowanie przez uczniów lękliwych i wrażliwych prób samodzielnego rozwiązywania problemu lęku
- szukanie sposobów racjonalnego wytłumaczenia strachu
- ukazanie roli wyobraźni w uporaniu się z własnymi lękami
- rozwijanie twórczego myślenia i zdolności plastycznych
- doskonalenie umiejętności odgrywania scenek

Metody:
- oparta na słowie
- oparta na działaniu
- oparta na obserwacji

Środki dydaktyczne:
wiersz D. Wawiłow „Rupaki”, materiały potrzebne do tworzenia kolażu: ścinki materiałów, kolorowych wstążek, rafii, różne rodzaje papieru, gazety, sznurki, klej wikol, kolorowe kartki z bloku

Przebieg zajęć:
-Dzieci w kręgu uczuć – zabawy: „Powiedz sąsiadowi coś miłego” i „Wrzuć strach do kapelusza”.
-Odczytanie wiersza D. Wawiłow „Rupaki”.
-Rozmowa na temat wiersza: Czy do was również przychodzą Rupaki lub podobne istoty? Opowiedzcie o nich. Wyobraźcie sobie, że jakieś dziwne stworki wprowadziły się do waszego piórnika albo na półkę z książkami. Nadajcie im imiona i spróbujcie z nimi porozmawiać. O co je zapytacie? O czym rozmawialibyście?
-Odegranie scenki dramowej w parach: rozmowa z Rupakiem.
-Wykonywanie pracy plastycznej techniką kolażu – dzieci otrzymują kartki z bloku oraz materiały potrzebne do utworzenia Rupaka – takiego, jakiego podsuwa nam wyobraźnia.

SCENARIUSZ DRUGI

Temat: Zabawa słowami z folkloru dziecięcego – „Kałużyści” Danuty Wawiłow

Klasa: druga

Cele zajęć:
- wskazywanie różnych sposobów widzenia świata (dzieci i dorośli)
- rozwijanie aktywności fizycznej dzieci poprzez zabawę
- zapoznanie dzieci z neologizmami artystycznymi – nowymi słowami
- rozwijanie zdolności plastycznych
- rozwijanie wyobraźni poprzez słuchanie wiersza śpiewanego

Metody:
- oparta na słowie
- oparta na działaniu
- oparta na obserwacji

Środki dydaktyczne:
wiersz D. Wawiłow „Kałużyści”, kartki z bloku, farby plakatowe, kredki świecowe, nagranie omawianego wiersza

Przebieg zajęć:
-Rozmowa z uczniami: Jak byście wytłumaczyli znaczenie słowa „kałużyści”?
-Odczytanie wiersza „Kałużyści” przez nauczyciela.
-Powtórne odczytanie wiersza – przez ucznia.
-Rozmowa z uczniami: Czym zajmują się kałużyści w wierszu D. Wawiłow? Co jest tematem wiersza? Kto wypowiada się w utworze? Kto jest bohaterem wiersza? Jakie zabawy zostały przedstawione? Jakie wyrazy spodobały się wam w wierszu? Dlaczego właśnie te? Wyszukajcie w wierszu wyrazy, które zostały utworzone przez autorkę, a których nie spotyka się w języku polskim. Jacy są kałużyści, szyszkowiści, kocistki, błociści? Czy aby się dobrze bawić, potrzebne są zabawki? Jak dzieci traktują opisane zabawy? Jak traktuje je osoba, która relacjonuje, co dzieje się na podwórku?
-Zabawa ruchowa „Kałuża”: dzieci swobodnie chodzą po sali, na hasło „kałuża” robią przeskok, aby się w niej się nie pobrudzić.
-Wysłuchanie wiersza „Kałużyści” D. Wawiłow – tekst śpiewany.
-Wykonanie pracy plastycznej do przeczytanego wiersza: narysowanie kałuży farbami plakatowymi (z wykorzystaniem sznurka), dorysowanie bohaterów wiersza kredkami świecowymi.

4. Prace plastyczne inspirowane tekstami poetyckimi Danuty Wawiłow

Pracując w świetlicy szkolnej z dziećmi klas 1-3, staram się prowadzić urozmaicone zajęcia: plastyczne, muzyczno-ruchowe, techniczne, sportowe, relaksacyjne. Zajęcia plastyczne są lubiane przez większość uczniów, dlatego też często proponuję uczniom tę formę ekspresji twórczej.
Aktywność plastyczna spełnia w życiu dziecka kilka funkcji. Jest atrakcyjnym sposobem przedstawiania świata. Dzięki działalności plastycznej rozwija się w dziecku wrażliwość, spostrzegawczość, pomysłowość i wyobraźnię. Budzą się nowe zainteresowania i doznania, wiara we własne siły. Ćwiczenia plastyczne spełniają ważną rolę terapeutyczną, rozładowują napięcie emocjonalne, uspokajają, odprężają. Pozwalają przeżyć sukces nawet tym uczniom, którzy mają trudności w nauce.
Te same zagadnienia plastyczne można przedstawić różnymi technikami. Stosowane przeze mnie podczas zajęć różnych technik plastycznych stworzyło uczniom warunki równego startu. Na zajęcia do świetlicy przychodzą dzieci, które ładnie rysują, ale również takie, które są mniej uzdolnione plastycznie. Niejednokrotnie zauważyłam, że ci „słabsi” dawali sobie lepiej radę, jeśli proponowałam inną technikę plastyczną. W tych innych technikach ważną rolę może odgrywać pomysłowość, sprawność manualna, zmysł konstrukcyjny. Uczniowie przeciętni, uważani za mało uzdolnionych artystycznie, osiągali mniejsze lub większe sukcesy, wzrastało w nich poczucie własnej wartości. Zastosowanie różnych technik plastycznych podnosiło poziom atrakcyjności zajęć, uczniowie garnęli się do pracy, chcieli spróbować swoich sił w zetknięciu z novum.

Teksty poetyckie Danuty Wawiłow (jej siedem wierszy) stały się podczas moich zajęć w świetlicy inspiracją twórczości plastycznej drugoklasistów.

Po analizie wiersza „Rupaki” wyjaśniłam uczniom, na czym polega technika kolażu. Rozłożyłam na ławkach potrzebne materiały: resztki tekstylne, ścinki gazet, kolorowy papier i tekturę o różnej fakturze, kawałki kolorowych sznurków, krepinę, rafię, widokówki, wstążki, elementy druciane i dekoracyjne. Dzieci swobodnie wybierały materiały do swoich kompozycji.
Po przeczytaniu i omówieniu wiersza „Kałużyści” uczniowie przystąpili do wykonania pracy plastycznej. Mieli możliwość skorzystania z następującego pomysłu: mogli między dwie czyste kartki włożyć sznurek zamoczony w gęstej farbie plakatowej, kartki umieścić w książce (niepotrzebnej!) z twardymi okładkami, a następnie powoli wyciągnąć sznurek z książki. W ten sposób na dwóch kartkach powstawały „kałuże” – uczeń sam decydował, który wzór bardziej mu odpowiada i będzie stanowił podstawę do dalszej pracy. Następnie uczniowie kredkami dorysowywali postacie, przedmioty i inne elementy, które podpowiedziała im bogata przecież wyobraźnia.
Wiersz „Niewidzialna plastelina” stał się inspiracją do wykonania prac plastycznych nie z plasteliny, ale... z makaronu o najróżniejszych kształtach (świderki, muszelki, gwiazdki, rurki, nitki, kolanka, falbanki). Swobodny dobór elementów dawał dzieciom nieograniczone możliwości budowania tego, co podpowiada wyobraźnia. Ponieważ wcześniej nie zetknęły się z makaronem jako tworzywem artystycznym, z radością i zaciekawieniem tworzyły kompozycje, odwołując się do wiersza Danuty Wawiłow.
Przed podjęciem pracy plastycznej inspirowanej utworem Danuty Wawiłow ”Posłuchajcie bajki nowej, prostokątnej i kwadratowej” uczniowie wyszukiwali na reprodukcjach obrazów kubistycznych ciekawe przedmioty. Następnie omówiliśmy kształty figur geometrycznych, ich wielkość, proporcje, położenie w przestrzeni i przeszliśmy do pracy. Uczniowie wycięli z papieru kolorowe prostokąty, kwadraty, układali kompozycje z figur geometrycznych i naklejali je na kolorowe kartki.
Do wykonania pracy plastycznej po przeczytaniu wiersza „Wędrówka” uczniowie wykorzystali kolorową bibułę i kolorowe kartki. Pozostawiłam uczniom dowolność w doborze sposobu układania bibuły (kulki, większe kawałeczki bibuły, cienkie sznureczki skręcone z kolorowej bibuły).
Przed podjęciem pracy plastycznej „Moja siostra królewna” uczniowie przygotowali ostrużyny z kredek ołówkowych i świecowych. Dzieci już wcześniej znały tę technikę plastyczną, więc nie było problemu z uzyskaniem ostrużyn. Uczniowie samorzutnie zorganizowali nawet konkurs na najdłuższą ostrużynę. Jeśli zaszła taka potrzeba, można było wykorzystać wiórki kokosowe. Nie dla wszystkich dzieci rodzeństwo to wdzięczny temat pracy. Wszystkie jednak doszły do wniosku, że poranna kłótnia z bratem lub siostrą to nie powód, by przekreślać więzy rodzinne. Odbicie tej idei dzieci zaprezentowały w pracach plastycznych.
Do tworzenia kolejnych kompozycji posłużył utwór D. Wawiłow „Jak wygląda wiatr?”. Tworzywem artystycznym wykorzystywanym przy komponowaniu tych prac były cztery rodzaje kaszy: gryczana, jęczmienna, jaglana i kukurydziana. Dodatkowo dzieci mogły wykorzystać wiórki kokosowe. Naturalne kolory wymienionych kasz nie wymagały już posiłkowania się farbami jak w przypadku makaronu. Trudnością tutaj było umiejętne przyklejanie ziaren do kartki, wymagana była precyzja, dbałość o szczegóły, skupienie. Większość dzieci poradziła sobie z tym problemem.

Wykonywanie prac plastycznych zainspirowanych wierszami Danuty Wawiłow okazało się przedsięwzięciem udanym. Drugoklasiści wykazali się inwencją, choć oczywiście zdarzały się prace mniej staranne, nie do końca przemyślane, wykonane pospiesznie. Zaproponowane przeze mnie techniki plastyczne zainteresowały uczniów, zwłaszcza podobało im się malowanie farbami makaronu. Wyrażanie własnych odczuć i refleksji poprzez aktywność plastyczną może być samorzutne, ale może też być działaniem ukierunkowanym przez nauczyciela. Jego obowiązkiem jest rozbudzanie zainteresowań plastycznych i literackich dzieci. Stąd ćwiczenie precyzji i cierpliwości w wykonywaniu kompozycji, doskonalenie motoryki dłoni i sprawności manualnej, rozwijanie umiejętności projektowania.
Dzięki wcześniejszym rozmowom na temat tekstów poetyckich dzieci wzbogacały swoją wiedzę o otaczającej rzeczywistości, doskonaliły swoje umiejętności w zakresie wnioskowania, logicznego myślenia, kojarzenia faktów. Ważna jest również umiejętność przekładania słów wiersza na język kompozycji plastycznej. Niewątpliwą zaletą tworzenia prac plastycznych było rozwijanie wyobraźni dziecka, w tym wyobraźni przestrzennej, jak również zmniejszanie napięć emocjonalnych.
Po omówieniu prac organizowałam ich wystawę w świetlicy, ich autorzy (nie zawsze najlepsi uczniowie) czuli się docenieni, wyróżnieni, z dumą pokazywali swoje dzieła rodzicom i dziadkom.