Obserwacja, jako główne narzędzie diagnozy potrzeb dzieci z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna, w świetle nowych uwarunkowań prawnych, jest to zindywidualizowane wsparcie udzielane potrzebującemu uczniowi, w oparciu o rzetelne rozpoznanie potrzeb edukacyjnych i rozwojowych oraz możliwości psychofizycznych danego ucznia. Polega ona na dostosowaniu warunków oraz form i sposobów pracy na obowiązkowych i dodatkowych zajęciach, co pozwala dziecku, młodemu człowiekowi maksymalnie wykorzystywać i rozwijać posiadany potencjał.
Diagnoza ukierunkowana na projektowanie procesu dydaktycznego i planowanie działań wspierających uczniów orzeczeniem o PPP jest dynamiczna, wielowymiarowa, wieloetapowa. Łączy w sobie: ocenę kliniczną, ocenę psychologiczno-pedagogiczną, ocenę logopedyczną, charakterystykę społeczną, diagnozę funkcjonalną.
Podstawą odpowiedniego przeprowadzenia diagnozy jest dobry dobór narzędzi badawczych. Obecnie do głównych technik używanych w celach przeprowadzenia odpowiedniej diagnozy zaliczamy : wywiad, obserwowanie zachowania ucznia i testowanie.
Należy podkreślić, że obserwacja należy do szerokiej i różnorodnej grupy procedur diagnostycznych, polegających, najprościej mówiąc, na celowym, ukierunkowanym, systematycznym przyglądaniu się, obserwowaniu zachowania diagnozowanej osoby lub grupy osób oraz rejestrowaniu określonych aspektów owego zachowania. Aby obserwacja mogła być wartościową metodą badawczą, musi charakteryzować się kilkoma cechami.
Należą do nich:
1. premedytacja – która wyraża się tym, że celem prowadzonej obserwacji jest rozwiązanie ściśle określonego problemu,
2. planowość – co oznacza, że obserwacja musi być prowadzona zgodnie z planem, ukierunkowanym na osiągnięcie wyznaczonego celu,
3. celowość – która zakłada, że uwaga badacza ma się skupić wyłącznie na ważnych, z punktu widzenia poznania istoty badanego problemu, zjawiskach,
4. aktywność – polegająca na umiejętności dokonywania przez badacza selekcji docierających do niego informacji,
5. systematyczność – ma za zadanie wykluczyć przypadkowość oraz pozwolić na obserwowanie danego zjawiska czy osoby wielokrotnie, w różnych warunkach i sytuacjach.
W związku z powyższym obserwację możemy podzielić na :
1. Skategoryzowaną która ma służyć zebraniu danych ilościowych oraz nieskategoryzowaną która ma służyć zebraniu danych jakościowych:
- o wysokim stopniu uczestniczenia
- o ograniczonym stopniu uczestniczenia
Obie one mogą być jawne lub ukryte.
Wnikliwa obserwacja jest elementem niezbędnym w pracy pedagoga. Pozwala ona nie tylko dostrzec holistyczne potrzeby dziecka ale prowadzona na bieżąco ukazuje nam możliwości, kierunek rozwoju, stopień trudności, z jakim boryka się dziecko i pozwala na dokonanie zmian w sposobie prowadzenia zajęć, doboru form i metod pracy, odpowiedniego doboru materiału celem uzyskania optymalnych efektów z jednoczesnym uwzględnieniem potrzeb i możliwości dziecka.

Współpraca i wspomaganie rodziców w sytuacjach trudnych, z dziećmi sprawiającymi trudności wychowawcze, z trudnościami edukacyjnymi
Współpraca z rodzicami powinna doprowadzić do zintegrowania działań wychowawczych domu rodzinnego i przedszkola dla dobra dziecka, dla jego prawidłowego rozwoju.

Współpraca rodziny i szkoły przebiega dwukierunkowo, bowiem oba podmioty wzajemnie się uzupełniają i czerpią korzyści ze wspólnie podejmowanych działań. Nie należy również zapominać, że dzieci bacznie obserwują dorosłych i później ich naśladują, więc jeżeli widzą rodziców współpracujących z nauczycielami, to same dużo chętniej będą na taką współpracę się godzić.

I PROCEDURA POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM SPRAWIAJĄCYM TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZE
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. - o systemie oświaty - art. 33 ust. 1 pkt 1.
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do sprawowania nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób, którym można zlecać prowadzenie badań i opracowywanie ekspertyz (Dz. U. Nr 89, poz. 845 i z 2005 r. Nr 41, poz. 386).
W sytuacji, kiedy dziecko wykazuje trudności wychowawcze nauczyciel nawiązuje kontakt z rodzicami w celu przekazania i pozyskania dodatkowych informacji oraz uzgodnienia wspólnego oddziaływania wychowawczego co pozwoli na:
• usprawnienie i zwiększenie skuteczności oddziaływań wychowawczych przedszkola w sytuacjach trudnych,
• wskazanie działań naprawczych (korekcyjnych, terapeutycznych),
• zapobieganie powtarzaniu się zachowań niepożądanych poprzez wskazanie działań profilaktycznych,
• wypracowanie metod współpracy ze środowiskiem rodzinnym wychowanka.
Drugim punktem na który zwracamy uwagę jest sytuacja kiedy dziecko wykazuje trudności edukacyjne. Przyjrzenie się problemowi i nawiązanie współpracy z rodzicami jest tu kluczowe aby pomóc dziecku i wypracować formy i metody pracy, które pozwolą nam te trudności skorygować.

Nauczyciel wspomaga rodziców w pracy z dzieckiem poprzez :
• wskazanie odpowiadającej problemowi literatury,
• przekazywanie propozycji zabaw i ćwiczeń,
• dostarczanie wiedzy o instytucjach wspomagających rodzinę.
Współpracuje z rodzicami dziecka poprzez:
• udzielanie pomocy poprzez kształtowania postaw i zachowań pożądanych w kontaktach z dzieckiem,
• wzmacnianie więzi emocjonalnej pomiędzy rodzicami i dzieckiem,
• wsparcie w procesie pełnej akceptacji zaburzeń rozwojowych,
• udzielanie instruktażu i porad oraz prowadzenie konsultacji w zakresie pracy z dzieckiem,
• pomoc w przystosowaniu warunków w środowisku domowym do potrzeb dziecka oraz w pozyskaniu i wykorzystaniu w pracy z dzieckiem odpowiednich środków dydaktycznych,
• udzielenie informacji o pomocy psychologa na terenie przedszkola.
Należy dążyć do tego aby działania przedszkola i domu były zgodne. Rodzice i nauczyciele powinni ze sobą współdziałać. Rodzice powinni być na bieżąco informowani o zachowaniu dzieci w grupie rówieśniczej, o postępach i trudnościach dziecka. Przedszkole zaś powinno otrzymać informację o dziecku, jego potrzebach i zachowaniu w domu od rodziców. Współpraca z rodzicami polega czasami na stawianiu im określonych wymagań co przyczynia się do poszerzenia ich kultury pedagogicznej i wiedzy na temat wychowania dzieci.