Zagadnienia do egzaminu poprawkowego z języka polskiego, szkoła podstawowa - klasa 7

Zagadnienia do egzaminu poprawkowego z języka polskiego - klasa VII
I. Treści nauczania:
Słuchanie:
słuchanie z uwagą wypowiadających się osób oraz sporządzanie krótkich notatek dotyczących wysłuchanych wypowiedzi (np. w formie punktów, mapy mentalnej itp.)
krytyczne słuchanie tekstów literackich w wykonaniu kolegów i koleżanek oraz artystów (np. nagrania wzorcowej recytacji), połączone z umiejętnością wyrażania własnej opinii
Rozumienie słuchanego tekstu w różnych sytuacjach komunikacyjnych rozmowa, dyskusja, monolog, przemówienie, wywiad, teksty popularnonaukowe, naukowe, publicystyczne, np. reportaż, felieton:
opisywanie odczuć związanych z odbiorem tekstu
określanie tematu i problemu, rozumienie poleceń, wyszukiwanie i selekcjonowanie informacji zawartych w wysłuchanym tekście, wyciąganie wniosków i uogólnianie, cytowanie odpowiednich fragmentów
odróżnianie faktów od opinii oraz rozpoznawanie różnicy między fikcją a kłamstwem, rozpoznawanie perswazji, aluzji, sugestii, ironii
rozpoznawanie wypowiedzi o charakterze emocjonalnym, argumentacyjnym, wskazywanie komunikatów będących informacją, komentarzem czy oceną, a także wskazywanie tezy, argumentów i wniosków w słuchanej wypowiedzi argumentacyjnej
rozpoznawanie intencji osoby wypowiadającej się (np. aprobaty, dezaprobaty, negacji, kpiny, ironii)
dostrzeganie zróżnicowania słownictwa, wskazywanie terminów naukowych, neologizmów, eufemizmów, zdrobnień, zgrubień, frazeologizmów, homonimów
identyfikowanie danej wypowiedzi do literatury pięknej, naukowej, popularnonaukowej, publicystyki
Estetyka i organizacja wypowiedzi:
płynne wypowiadanie się na dany temat z zachowaniem spójności i logicznego uporządkowania treści, dążenie do precyzyjnego wysławiania się; świadomy dobór słownictwa (m.in. synonimy, antonimy, związki frazeologiczne)
dbałość o poprawność i zróżnicowanie stylistyczne wypowiedzi w zależności od intencji nadawcy, sytuacji komunikacyjnej i adresata; świadome stosowanie różnych typów i konstrukcji wypowiedzi ze znajomością ich funkcji (zdania pojedyncze – zdania podrzędne, strona czynna – strona bierna, formy osobowe czasownika – imiesłowy, mowa zależna – mowa niezależna) świadoma troska o poprawność artykulacyjną i właściwe stosowanie akcentu wyrazowego i zdaniowego
rozróżnianie normy językowej wzorcowej oraz użytkowej i stosowanie się do nich
sprawne posługiwanie się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; przestrzeganie granic stosowania slangu młodzieżowego
skupianie uwagi słuchacza przez dobór odpowiedniego słownictwa, intonację, gestykulację, mimikę
Podejmowanie w wypowiedziach ponadczasowych zagadnień egzystencjalnych, np. temat miłości, przyjaźni, śmierci, cierpienia, lęku, nadziei, wiary, samotności, inności, poczucia wspólnoty, solidarności, sprawiedliwości:
omawianie wybranych zagadnień na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji, poznanych dzieł literackich oraz innych tekstów kultury
Wypowiadanie się za pomocą różnych form wypowiedzi (opis, opis sytuacji i przeżyć, opowiadanie, streszczenie, charakterystyka, przemówienie, recenzja, dyskusja, wywiad, wypowiedź argumentacyjna):
gromadzenie i porządkowanie informacji potrzebnych do wypowiedzi
tworzenie wypowiedzi bogatych pod względem merytorycznym, o celowej kompozycji, spójnej strukturze; posługiwanie się słownictwem z określonych kręgów tematycznych
wnioskowanie, wyrażanie i uzasadnianie własnego zdania z przytaczaniem odpowiednich argumentów i cytatów
używanie środków językowych wyrażających stosunek mówiącego do przedstawianych treści; uczestniczenie w dyskusji zgodnie z zasadami kultury, nawiązywanie do wypowiedzi przedmówców, wprowadzenie do przemówienia figur retorycznych
dokonywanie interpretacji głosowych tekstów poetyckich z uwzględnieniem odpowiedniej intonacji, tempa, modulacji głosu
Etyka wypowiedzi:
dostrzeganie etycznego wymiaru języka (prawda, kłamstwo, przemilczenie informacji, brutalizacja wypowiedzi)
wystrzeganie się brutalności słownej, odpowiednie reagowanie na agresję słowną
przestrzeganie zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych
znajomość konsekwencji kłamstwa, manipulacji, ironii
znajomość formuł grzecznościowych oraz konwencji językowych i stosowanie ich w zależności od środowiska; świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych
II. Czytanie i rozumienie czytanego tekstu:
Głośne czytanie:
płynne czytanie tekstów, uwzględnianie przerzutni, przestrzeganie zasad interpunkcji, poprawne akcentowanie i właściwa intonacja, interpretacja głosowa tekstu poetyckiego
Rozumienie tekstu czytanego:
opisywanie odczuć związanych z odbiorem tekstu
określanie tematu i problemu, rozumienie poleceń, wyszukiwanie i selekcjonowanie informacji zawartych w tekście, przytaczanie cytatów, wyciąganie wniosków i uogólnianie
dostrzeganie kategorii estetycznych w tekstach kultury (komizmu i jego rodzajów, karykatury, ironii) i określanie ich funkcji
wskazywanie funkcji środków stylistycznych zastosowanych w utworze: neologizmów, metafor, symboli, alegorii, inwokacji, przerzutni, średniówki, epitetów, porównań, eufemizmów, prozaizmów, zgrubień, zdrobnień, powtórzeń, pytań retorycznych, apostrof, różnego typu zdań i równoważników, anafor, rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych
posługiwanie się terminami: wiersz stroficzny, wiersz sylabiczny, wiersz wolny
sporządzanie notatek na podstawie czytanego tekstu (np. w formie punktów, mapy mentalnej, tabeli itp.)
podejmowanie prób porządkowania informacji w zależności od ich funkcji w przekazie
odróżnianie informacji o faktach od opinii oraz rozpoznawanie różnicy między fikcją a kłamstwem
rozpoznawanie wypowiedzi o charakterze emocjonalnym, argumentacyjnym oraz wskazywanie komunikatów będących informacją, komentarzem czy oceną, a także wskazywanie tezy, argumentów i wniosków w wypowiedzi argumentacyjnej  rozpoznawanie intencji zawartej w tekście kultury (np. negacji, kpiny, aprobaty, dezaprobaty), dostrzeganie manipulacji i ironii
czerpanie dodatkowych informacji z przypisu
dostrzeganie zróżnicowania słownictwa, wskazywanie terminów naukowych, archaizmów, neologizmów, eufemizmów oraz rozumienie ich funkcji w tekście
wykorzystywanie wiedzy o języku do analizy i interpretacji czytanych tekstów
Utwory epickie:
odróżnianie tekstów epickich od tekstów innych rodzajów literackich oraz określanie specyfiki tekstów epickich
odróżnianie fikcji literackiej od rzeczywistości, realizmu od fantastyki, posługiwanie się terminami: fikcja prawdopodobna, fikcja fantastyczna
rozróżnianie narracji pierwszoosobowej od trzecioosobowej
wskazywanie elementów konstrukcyjnych świata przedstawionego w utworze (bohater, wydarzenia, czas, miejsce, fabuła, akcja, wątek)
wskazywanie w tekście epickim fragmentów będących opisem, opisem sytuacji, dialogiem, charakterystyką bezpośrednią, opisem przeżyć, monologiem wewnętrznym
rozpoznawanie przynależności rodzajowej i gatunkowej czytanego utworu (opowiadanie, nowela, przypowieść, powieść i jej typy, utwory fantasy, literatura faktu), wskazywanie cech decydujących o przynależności do danego gatunku
wskazywanie elementów epickich w balladzie i satyrze
omawianie funkcji elementów konstrukcyjnych utworu: tytułu, podtytułu, puenty, punktu kulminacyjnego
Utwory liryczne:
odróżnianie tekstów lirycznych od tekstów innych rodzajów literackich oraz określanie specyfiki tekstów lirycznych
określanie podmiotu lirycznego, odróżnianie go od autora tekstu; charakteryzowanie podmiotu mówiącego
wskazywanie elementów konstrukcyjnych utworu lirycznego (bohater liryczny, sytuacja liryczna, obraz poetycki)
wskazywanie elementów konstrukcyjnych wiersza (strofa, wers), tytułu, podtytułu oraz omawianie ich funkcji w utworze
rozpoznawanie przynależności gatunkowej czytanego utworu (hymn, pieśń, sonet, tren) oraz wskazywanie cech decydujących o przynależności do danego gatunku
wskazywanie elementów lirycznych w balladzie i satyrze
Utwory dramatyczne:
odróżnianie tekstów dramatycznych od tekstów innych rodzajów literackich oraz określanie ich specyfiki
wskazywanie elementów konstrukcyjnych treści utworu dramatycznego (dialogi, monologi bohaterów, didaskalia)
wskazywanie elementów konstrukcyjnych dramatu (akt, scena, odsłona, tekst główny i tekst poboczny)
rozpoznawanie przynależności gatunkowej czytanego utworu
(komedii) oraz wskazywanie elementów akcji charakterystycznych dla tych gatunków
wskazywanie elementów dramatycznych w balladzie i satyrze
Teksty publicystyczne:
publicystycznych: prasowych, radiowych, telewizyjnych (wywiad, artykuł, felieton); wyjaśnianie roli tytułu i śródtytułów w tekście prasowym, dostrzeganie różnic między tekstem literackim a tekstem naukowym i popularnonaukowym
Odbiór innych tekstów kultury:
odróżnianie tekstów użytkowych od tekstów kultury przynależnych do różnych rodzajów sztuki, analizowanie reklam, dostrzeganie dominujących funkcji tych tekstów
dostrzeganie swoistych cech w tekstach współczesnej kultury popularnej (komiks) oraz dostrzeganie funkcji ilustracyjnej i interpretacyjnej dzieła, wykrywanie związku między dziełem plastycznym a literackim, omawianie podstawowych funkcji kolorystyki, symbolu, alegorii w kontekście dzieła
analizowanie i próby interpretacji obrazu, grafiki, plakatu, z uwzględnieniem elementarnego słownictwa związanego ze specyfiką omawianego dzieła
określanie wartości estetycznych poznanych tekstów kultury
Film i teatr:
dostrzeganie funkcji pozajęzykowych środków wyrazu w sztuce filmowej i teatralnej (muzyka, mimika, ruch, scenografia)
analizowanie i próby interpretacji filmu i spektaklu teatralnego z uwzględnieniem elementarnego słownictwa związanego ze specyfiką omawianego dzieła, np. plan filmowy, scenariusz, scenografia
Interpretacja tekstów kultury i wartościowanie:
odczytywanie tekstów kultury na poziomie dosłownym, przenośnym i symbolicznym; próby uwzględniania niezbędnych kontekstów, np. odniesień do biografii autora, mitów, wydarzeń historycznych, ważnych zjawisk kulturowych, kontekstów historycznoliterackich, społecznych
dostrzeganie aluzji literackich i próby samodzielnego uzasadniania tego typu odczytań
określanie w poznawanych tekstach kultury tematyki egzystencjalnej i poddawanie jej refleksji
posługiwanie się pojęciami wartościującymi dotyczącymi patriotyzmu, nacjonalizmu, tolerancji, piękna, brzydoty itp.
III. Pisanie:
Estetyka i organizacja wypowiedzi:
redagowanie tekstów zgodnych z tematem, o logicznym układzie treści i przejrzystej kompozycji, celowe stosowanie akapitów i wskaźników zespolenia, unikanie powtarzania wyrazów i konstrukcji gramatycznych oraz dążenie do świadomego doboru słownictwa (synonimy, antonimy, związki frazeologiczne) w celu precyzyjnego wypowiadania się
sporządzanie bibliografii i przypisów
sporządzanie planu dłuższych form wypowiedzi
dbałość o poprawność i zróżnicowanie stylistyczne wypowiedzi w zależności od intencji nadawcy, sytuacji komunikacyjnej i adresata
świadome stosowanie różnych typów i konstrukcji wypowiedzi ze świadomością ich funkcji (zdania pojedyncze – zdania podrzędne, strona czynna – strona bierna, formy osobowe czasownika – imiesłowy, mowa zależna – mowa niezależna)
świadoma troska o estetykę zapisu, wyodrębnianie akapitów, poprawność ortograficzną i interpunkcyjną
dokonywanie starannej redakcji tekstu pisanego na komputerze; umiejętne formatowanie tekstu, dobieranie rodzaju czcionki, stosowanie właściwych odstępów, wyznaczanie marginesów, justowanie tekstu, korekta
pisanie ze świadomością rozróżniania normy językowej wzorcowej oraz użytkowej i stosowanie się do nich; sprawne posługiwanie się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; przestrzeganie granic stosowania slangu młodzieżowego, unikanie kolokwializmów, dokonywanie korekty własnych tekstów, eliminacja błędów językowych
Podejmowanie w wypowiedziach pisemnych ponadczasowych zagadnień egzystencjalnych, np. temat miłości, przyjaźni, śmierci, cierpienia, lęku, nadziei, wiary, samotności, inności, poczucia wspólnoty, solidarności, sprawiedliwości:
podejmowanie w wypowiedziach pisemnych wybranych zagadnień na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji, poznanych dzieł literackich oraz innych tekstów kultury
tworzenie wypowiedzi bogatych pod względem merytorycznym, o celowej kompozycji, spójnej strukturze, posługiwanie się słownictwem z określonych kręgów tematycznych; wyrażanie i uzasadnianie własnego zdania z przytaczaniem odpowiednich cytatów
porządkowanie argumentów według ich ważności; świadome stosowanie środków językowych zapewniających streszczeniu skrótowość wypowiedzi; streszczanie tekstów literackich o achronologicznym układzie wydarzeń
przekonywanie się do czyichś poglądów lub polemizowanie z nimi, wprowadzenie do wypowiedzi pisemnych figur retorycznych
używanie środków językowych wyrażających stosunek piszącego do przedstawianych treści
Pisemne wypowiadanie się za pomocą różnych form wypowiedzi:
redagowanie notatki w postaci tekstu ciągłego, planu, wykresu, tabeli itp.
przekształcanie dialogu na zwięzłą relację z dialogu; redagowanie streszczenia na podstawie sporządzonego wcześniej planu
zapisywanie dialogu, wprowadzanie go do opowiadania; próby konstruowania wywiadu, rozumienie celu autoryzowania wywiadu
przekształcanie tekstów, skracanie, streszczanie, rozbudowywanie i parafrazowanie
Opis:
redagowanie opisu postaci, dzieła sztuki, krajobrazu; świadome stosowanie przymiotników i słownictwa nazywającego stosunki przestrzenne
posługiwanie się w opisie dzieła sztuki podstawową wiedzą dotyczącą czasu powstania dzieła, zawieranie elementów oceny i próby interpretacji
redagowanie opisu przeżyć wewnętrznych bohatera literackiego z uwzględnieniem podania przyczyn, nazw uczuć, słownictwa opisującego wewnętrzne i zewnętrzne przejawy uczuć
redagowanie opisu sytuacji ze szczególnym uwzględnieniem statycznego przedstawienia scenerii, dynamicznego opisu wydarzeń (głównego i towarzyszących), zachowania jedności czasu
wprowadzanie do wypowiedzi pisemnych elementów opisu przeżyć wewnętrznych (nazywanie uczuć i doznań)
Opowiadanie:
redagowanie opowiadania odtwórczego, twórczego, z zastosowaniem różnych perspektyw narracyjnych; stosowanie mowy zależnej i niezależnej, wprowadzanie dialogu, próby zachowania realiów świata przedstawionego
pisanie opowiadania wzbogacanego na przykład opisem przeżyć wewnętrznych, charakterystyką
Charakterystyka:
redagowanie charakterystyki postaci rzeczywistej i fikcyjnej
Rozprawka:
redagowanie krótkich wypowiedzi argumentacyjnych jako wprowadzenie do rozprawki z zastosowaniem słownictwa argumentacyjnego , przeprowadzanie wnioskowania jako elementu wywodu argumentacyjnego
redagowanie rozprawki dowodzącej podanej tezy; podejmowanie w rozprawkach problematyki związanej z lekturą; samodzielne formułowanie tezy lub hipotezy, porządkowanie argumentów, potwierdzanie argumentów cytatami, odróżnianie argumentów od przykładów
List:
redagowanie listu prywatnego, oficjalnego, SMS-a, e-maila na podstawie sytuacji z życia oraz lektury
Recenzja:
redagowanie krótkich wypowiedzi jako wprowadzenie do recenzji, z zastosowaniem słownictwa oceniającego i wyrazów modalnych, czyli precyzujących stosunek piszącego do wyrażanych treści
Dziennik, pamiętnik
Teksty użytkowe:
sporządzanie opisu bibliograficznego
Etyka wypowiedzi:
uwzględnianie etycznego wymiaru języka (prawda, kłamstwo, przemilczenie informacji w wypowiedziach pisemnych)
przestrzeganie zasad etyki w różnych sytuacjach komunikacyjnych
znajomość konsekwencji kłamstwa, manipulacji, ironii; świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci
znajomość formuł grzecznościowych oraz konwencji językowych i stosowanie ich w zależności od środowiska; świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych
Fonetyka:
poznawanie procesu powstawania głosek, różnic artykulacyjnych między głoskami; wyjaśnianie mechanizmu powstawania upodobnień i uproszczeń artykulacyjnych
wykorzystywanie wiedzy z fonetyki w celu zadbania o akcentowanie i poprawną wymowę
objaśnianie różnicy między głoską a literą; podział wyrazów na sylaby; wykorzystywanie wiedzy z fonetyki do poprawnego zapisu wyrazów
wskazywanie funkcji zastosowanych w utworze środków fonetycznych (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych)
Słowotwórstwo i słownictwo:
poznawanie procesów powstawania wyrazów, rozróżnianie wyrazów podzielnych i niepodzielnych słowotwórczo, wskazywanie wyrazu podstawowego i pochodnego, rdzenia, tematu słowotwórczego, podstawy słowotwórczej i formantu w wyrazach pochodnych oraz rozumienie funkcji formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym
znajomość różnych typów wyrazów złożonych i zasad ich tworzenia oraz typów skrótów i skrótowców
wykorzystywanie wiedzy z zakresu budowy słowotwórczej wyrazów do ich poprawnego zapisu
rozpoznawanie wyrazów należących do tej samej rodziny
odróżnianie wyrazów pokrewnych od synonimów, posługiwanie się wyrazami bliskoznacznymi i antonimami, związkami frazeologicznymi w celu wzbogacania leksykalnego wypowiedzi
rozpoznawanie wyrazów wieloznacznych, homonimów
wskazywanie funkcji zastosowanych w utworze słowotwórczych środków stylistycznych (neologizmów, eufemizmów, zgrubień, zdrobnień) i leksykalnych środków stylistycznych (metafor, epitetów, porównań, oksymoronów) tekstów kultury oraz języka potocznego
Fleksja:
rozpoznawanie i nieodmiennych części mowy, ich pisownia z partykułą nie
poprawna odmiana, stosowanie poprawnych form i określanie funkcji odmiennych części mowy w wypowiedziach
wykorzystywanie wiedzy o wymianie głosek w różnych tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych
wskazywanie funkcji składniowych czasowników w zdaniu; tworzenie i poprawne stosowanie imiesłowów oraz określanie ich funkcji w tekstach, pisownia czasowników (w tym imiesłowów) z partykułą nie
rozumienie roli nieodmiennych części mowy i świadome ich wprowadzanie do wypowiedzi, a przede wszystkim uwzględnianie modyfikującej funkcji partykuły, retorycznych efektów wykrzyknika, spójników jako logicznych wskaźników zespolenia
Składnia:
 rozróżnianie typów wypowiedzeń: równoważników zdań, zdań pojedynczych i złożonych; poprawne stosowanie różnych typów wypowiedzeń
określanie funkcji składniowych części mowy w zdaniach
przekształcanie mowy zależnej w niezależną i odwrotnie; wskazywanie zdań bezpodmiotowych i określanie ich funkcji w wypowiedzi; przekształcanie różnych typów zdań, wskazywanie różnic między zdaniem złożonym współrzędnie i podrzędnie; dostosowanie szyku wyrazów w zdaniu i zdań składowych do przekazywanych treści
poprawne stosowanie imiesłowowego równoważnika zdania; świadome i dwukierunkowe przekształcanie wypowiedzeń: zdanie złożone podrzędnie – wypowiedzenie z imiesłowowym równoważnikiem zdania
poprawna interpunkcja w różnych typach zdań
wskazywanie funkcji zastosowanych w utworze środków stylistycznych z zakresu składni (powtórzeń, przerzutni, pytań retorycznych, apostrof, różnego typu zdań i równoważników, anafor)
Język jako twór społeczny:
objaśnianie sposobów wzbogacania słownictwa
uwzględnianie różnic w wypowiedziach mówionych i pisanych
stosowanie odmiany starannej lub swobodnej w wypowiedzi, zgodnie z sytuacją komunikacyjną

Samokształcenie:
 korzystanie z różnych źródeł informacji (słowniki, encyklopedie, czasopisma, katalogi, internet); korzystanie z przypisów
planowanie swoich działań
znajomość zasad korzystania z zasobów bibliotecznych
wykorzystywanie różnych rodzajów notatek jako pomocy w zapamiętaniu i zdobywaniu wiedzy
wykorzystywanie słowników języka polskiego, poprawnej polszczyzny, wyrazów obcych, synonimów i antonimów podczas redagowania tekstów i ich poprawiania
uczestniczenie w projektach edukacyjnych, tworzenie prezentacji, wystaw itp. z wykorzystaniem technologii multimedialnej

Lektury:
Charles Dickens Opowieść wigilijna
Aleksander Fredro Zemsta
Jan Kochanowski Treny
Ignacy Krasicki Żona modna
Adam Mickiewicz Świtezianka, Lilije, Dziady. Cz. II
Henryk Sienkiewicz, Latarnik
A. de Saint - Exupery Mały Książę
Juliusz Słowacki Balladyna
Wiersze następujących poetów: Stanisława Barańczaka, Cypriana Kamila Norwida, Bolesława Leśmiana, Wisławy Szymborskiej, Kazimierza Wierzyńskiego, Jana Sztaudyngera, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Czesława Miłosza, Tadeusza Różewicza