Motywy literackie - przewodnik po lekturach i tematach

Motywy literackie – przewodnik po lekturach i tematach .

I. CIERPIENIE
,,Quo vadis ” H. Sienkiewicza
Chrześcijanie cierpią w imię wartości wyższych. Wiara w Boga daje im siłę do przezwyciężenia upokorzeń. Zachowują spokój i mają nadzieję, że ich ofiara i cierpienie mają sens.

,,Treny” J. Kochanowskiego – bohaterem literackim jest ojciec, myśliciel, filozof, który stracił wiarę w sens życia i sprawiedliwość ziemską. Cierpi z powodu śmierci córki i jawi się jako ojciec i przedstawiciel myśli renesansowej.

,,Kamienie Na Szaniec” A. Kamińskiego
Bohaterowie walczą w Małym Sabotażu, zajmują się dywersją. Są to jedyne sposoby walki z okupantem. Cierpienie podporządkowane wyższym celom – odzyskaniu niepodległości

,,Dziady cz. II” A. Mickiewicza
Bohaterem są duchy, które cierpią z powodu swoich przewinień. Cierpienie jest karą - sprawiedliwą wg. Mentalności gromady wiejskiej i ludowej filozofii, że ,,nie ma winy bez kary”.

II. DOM
Soplicowski dwór w ,,Panu Tadeuszu” A. Mickiewicza
To symbol polskości, gościnności i przyjaźni. Toczy się w nim rytm w zgodzie z naturą i porami roku, dba się w nim o wychowanie i kszłałtowanie ducha patriotyzmu.

Dom Zośki, Alka, Rudego - bohaterów ,,Kamieni Na Szaniec” A. Kamińskiego
To miejsce, w którym pielęgnuje się wartości patriotyczne i duchowe. Matka Zośki przed wojną zajmuje się działalnością społeczną, ojciec w okupacji angażował się walką podziemną. Dom bohaterów, był elementem, który kształtował osobowość uczył miłości do kraju, kształtował hard ducha i wpływał na rozwój.

Dom w Czarnolesie – we fraszkach J. Kochanowskiego ,,Na dom w Czarnolesie”
- to miejsce, w którym poeta jest szczęśliwy, przestrzeń, w której poeta znalazł sens życia. Z dala od gwaru dworskiej i służby. Dom symbolizuje, to co najdroższe. Poeta dziękuje Bogu, za taki dar i skarb.

Dom Boba Cratchita z ,,Opowieści wigilijnej” Karola Dickensa. To wzór kochającej się rodziny. Mimo trudnych warunków bytowych brzmi w nim radość życia, widać uśmiechy na twarzy członków rodziny i troskę o najbliższych.

III. PODRÓŻ
Stepy akermańskie A. Mickiewicza
Podróż do pięknej ziemi Krymu. Liryczny wypowiada swą tęsknotę za Litwą - krajem ojczystym. Jest emigrantem i mimo obcowania ze wspaniałym krajobrazem i roślinnością egzotyki Krymu, uświadamia sobie, że do ojczyzny już nie powróci.

Mały Książę Antoine’a de Saint-Exupery
Mały książę opuścił swą planetę, by się czegoś dowiedzieć o życiu i ludziach. Zawiódł się na róży, czuł się samotny. Wędrówka pozwala mu na poznanie świata dorosłych i zdobycie przyjaciół. Dowiedział się podczas podróży wiele o sobie i swoich uczuciach. Uzmysłowił sobie, że kocha różę i jest ona dla niego najważniejsza. Dowiedział się, czym jest jest prawdziwa przyjaźń. Poznał dorosłych, którzy zajmowali się sprawami bez znaczenia.

,,Latarnik” H. Sienkiewicza
Życie Skawińskiego to wędrówka, tułaczka. Czas przeznaczony na walkę narodowowyzwoleńczą i wspomaganie narodów, które walczą o niezależność. To okres poszukiwania swego miejsca na ziemi i prób określenia własnej tożsamości. Tułaczy tryb życia bohatera nuży go samego, dociera do Aspinwall- miasteczka niedaleko Panamy, by podjąć pracę latarnika. Skawiński nie dopełnia obowiązków, bo zajęty jest czytaniem lektury ,,Pana Tadeusza”, zatracił się w epopei A. Mickiewicza i traci posadę. Fabuła powiadamia nas, że bohater wyrusza na nową tułaczkę z Aspinwall do Nowego Jorku, co dowodzi, że tułaczka była przeznaczeniem Skawińskiego.

IV. Cierpienie i przemiana wewnętrzna.
,,Opowieść Wigilijna” - Bohatera poznajmy jako starego, samotnego człowieka. Dzięki odwiedzinom duchów przypomniał sobie czasy, kiedy był szczęśliwy. Zrozumiał, że samotność, wrogość, brak empatii, współczucia i pomocy innym czynią człowieka nieszczęśliwym. Ebenezer Scrooge przemienia świat przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Powoduje ona przemianę wewnętrzną. Wędrówka na miejsce w świecie nadprzyrodzonym, bohater porusza się w czasie i przestrzeni w nadnaturalny sposób.

Dziady cz. II A. Mickiewicza
- Józio i Rózia - duchy lekkie cierpią, bowiem nie zaznały goryczy, wiodły życie bez trosk i cierpienia. Duch Dziedzica jest skazany na wieczną tułaczkę, bo nie miał miłosierdzia wobec swoich poddanych. Uzmysławia, że ludzką powinnością jest praca na rzecz społeczeństwa, odpowiedzialność, opieka nad słabszymi. Pasterka Zosia udowadnia, że życie bez wzajemności jest jałowe. Ludzkim obowiązkiem jest kochać i założyć rodzinę i podjąć obowiązki wobec najbliższych.

,,Świtezianka” A. Mickiewicza
- Młody strzelec ślubuje wierność dziewczynie i zdradza ją, nie dotrzymuje słowa, ulega pokusie. Za zdradę zostaje ukarany przez boginkę jeziora Świtezi, która dotyka niewiernego kochanka, jest dotkliwa, bowiem młodzieniec złamał daną przysięgę - nie dochował wierności, uległ namiętności.

I
V. Wina i Kara ,,Pan Tadeusz” A. Mickiewicza
Bohater Jacek Soplica dokonuje zbrodni – zabija Stolnika Horeszkę. Bohater nie chce żyć z piętnem zabójcy i zdrajcy – sam wymierza sobie karę. Zostaje mnichem - księdzem Robakiem. Staje się żołnierzem, walczy pod Jeną, Hohenlinden i Gdańskiem, zostaje emisariuszem Napoleona.

,,Balladyna” J. Słowackiego
Bohaterka dokonuje licznych zbrodni (zabija siostrę, Grabca, Kostryna, zleca zabójstwo pustelnika i Kirkora). Wyrzeka się matki. Za przewinienia zostaje ukarana – ginie rażona piorunem. Przyroda reaguje na zło, bo Balladyna złamała prawo naturalne każdej istoty do życia i złamała przykazanie Boże.

VI.MIŁOŚĆ
,,Balladyna” J. Słowackiego
Miłość Aliny do Kirkora jest czysta i bezinteresowna. Matka córek Aliny i Balladyny kocha je bezwarunkowo. Cierpi z powodu krzywdy, jaka ją spotkała z ręki Balladyny. Wypędzona na burzę i rażona piorunem, przybywa do stolicy, by poskarżyć się na córkę, jednak nie wymawia jej imienia. Skazana zostaje na tortury, wybiera śmierć niż zdradę córki i z jej powodu umiera. Miłość Balladyny do Grabca jest powierzchowna i płytka. Dziewczyna porzuca kochanka, gdy tylko nadarza się okazja, by stać się bogatą i wieść szczęśliwe życie u boku Kirkora. Balladyna nie kocha męża, nie jest mu wierna, zdradza go z Kostrynem, którego truje, by objąć w pojedynkę tron w stolicy. Bohaterka nie jest zdolna do czystej miłości, zdradza kolejno męża, Grabca i Kostryna, wszystko podporządkowuje idei władzy.

,,Zemsta” A. Fredry
Miłość Klary Raptusiewiczównej i Wacława Milczka to uczucie przeciwieństw. Młodzi pochodzą ze skłóconych rodów. Klara jest bratanicą Cześnika, dysponuje znacznym majątkiem, jest skromna, inteligentna i roztargniona, odznacza się trzeźwością sądów. Natomiast Wacław to przystojny i kochliwy syn Rejenta. Oboje spotykają się potajemnie, ze względu na spór, który toczą ich opiekunowie, mają małe szanse na pomyślność swego związku. Gdy dochodzi do pojednania sąsiadów, to historia miłosna Wacława i Klary kończy się szczęśliwie

,,Kamienie na Szaniec” A. Fredry
Bohater powieści - Aleksy Dawidowski poznaje Basię Sapińską jeszcze przed wojną. Młodzi w czasach okupacji wspierali się, byli w sobie zakochani. Alek jest pokazany jako chłopak, który stracił głowę dla dziewczyny. To miłość porozumienia dusz, duchowa, oparta na więzi emocjonalnej, intensywna, głęboka. Alek zginął za ojczyznę. Autor we wzruszający sposób pokazuje śmierć bohatera, przy którym czuwa ukochana Basia.

,,Qua Vadis” H. Sienkiewicz
Motyw miłości tworzą pary Eunice i Petroniusz. Eunice to niewolnica patrycjusza, zakochana w swym Panu, ukrywa swe uczucia. Za wszelką cenę chce być przy ukochanym, sprzeciwia się mężczyźnie, gdy ten nakazuje jej, by została kochanką Winicjusza. Z czasem Petroniusz dostrzega dziewczynę i zakochuje się w niej. Miłość odmienia jego życie, zaczyna obdarowywać ukochaną prezentami, zapisuje jej cały majątek. Petroniusz pragnie wyzwolić Eunice, lecz ta pragnie dalej zostać jego niewolnicą. Oboje są szczęśliwi. Ich sielankę przerywa wiadomość od Nerona o wyroku śmierci na arbitra elegancji. Petroniusz kończy swe życie dobrowolnie na własnych warunkach. Eunice decyduje się na samobójczy akt przy boku ukochanego. Motyw miłości spełnionej - miłość Winicjusza i Ligii. Marek Winicjusz początkowo pożąda Ligii, widzi w niej kochankę i nałożnicę. Po wielu trudnościach zmienia się jego nastawienie, bohater przyjmuje chrzest, docenia czystość i piękno uczucia. Jest zauroczony łagodnością i delikatnością dziewczyny, dostrzega różnicę pomiędzy chrześcijankami a rzymskimi kobietami. Zaczyna rozumieć naukę Chrystusa, zażywa Bożej pomocy, kiedy Ursus ratuje Ligię na arenie amfiteatru.
Miłość Winicjusza staje się wtedy dojrzała, szczera, bo wzbogacona dobrymi uczynkami, troską o ukochaną, szczerością i głębią przemieniony. Mężczyzna kocha Ligię, jej wnętrze i duchowy spokój. Młodzi odnajdują szczęście z dala od świata Rzymian – na Sycylii, gdzie zostają małżeństwem.

,,Żona modna” J. Krasickiego
Autor pokazuje niepozytywne skutki zawierania małżeństw bez miłości, świeżo ożeniony szlachcic Pan Piotr, skarży się przypadkowo spotkanemu kompanowi. Zawarł bowiem małżeństwo dla pieniędzy bez szczerego uczucia, bo chciał pozyskać kilka mórg ziemi, które miały stać się posągiem żony, a które graniczyły z majątkiem Piotrka. W rezultacie małżeństwo kontraktowe bohatera okazało się wielką klęską. Żona bowiem teraz okazała się wielką klęską. Żona, bowiem pochodząca z miasta zupełnie nie rozumiała potrzeb i aspiracji męża, sama zaś oddała się modzie naśladowania wzorów francuszczyzny, co pociągało za sobą wiele wydatków na kasetę, służbę, altankę, ogród w modnym stylu i kamienicę w mieście, gospodarstwo Pana Piotra stanęło w obliczu bankructwa, a małżeństwo okazało się brzemieniem nie do udźwignięcia.

,,Pan Tadeusz” A. Mickiewicza
W utworze mamy kilka wątków miłosnych. Pierwszym z nich jest uczucie Jacka Soplicy do Ewy Horeszkówny. Gdy młodzieniec bez pamięci zakochał się w pięknej dziewczynie, doprowadziło to do dramatu trwającego kilka pokoleń. Bohater zabił ojca Ewy i stał się zdrajcą ojczyzny i banitą. Przywdział habit bernardyna, by odpokutować za swe przewinienia. Miłość między Tadeuszem a Zosią. Tadeusz zakochał się w Zosi, lecz nie okazywał jej czułych gestów i przesadności w manifestacji swojej miłości. Zachowawczość i powściągliwość widać także w zachowaniu dziewczyny. Jej uczucie do Tadeusza było szczere i niewinne. Woli jednak czekać na ukochanego, do momentu, gdy powróci on z walk o niepodległość. Tadeusz chce zasłużyć o względy ukochanej, wstępuje do legionów polskich, walczy w imię uczuć patriotycznych, chce mieć poczucie dobrze spełnionego obowiązku. Państwo młodzi są reprezentantami dobrze wychowanej, pełnej ideałów, zdolnej do troski o ojczyznę i wrażliwej na los poddanych szlachty.

VII. Przemiana wewnętrzna bohaterów
Marcin Borowicz - ,,Syzyfowe prace” S. Żeromskiego - Punktem zwrotnym w bohatera jest recytacje ,,Reduty Ordona” A. Mickiewicz dokonana przez Bernarda Zygiera. To on rozpalił w młodych uczuciach klerykowskiego gimnazjum ogień patriotyzmu niszczony przez rusyfikatorów. Dzięki Zygierowi młodzi Polacy przypomnieli sobie kim są naprawdę, zaczęli czytać polską literaturę romantyczną i poznali historię wynarodowianej ojczyzny.

Jacek Soplica ,,Pan Tadeusz” A. Mickiewicz – Przemiana wewnętrzna bohatera polegała na zmianie dotychczasowego życia na lepsze. Na początku epopei Jacek Soplica to młody zawadiaka, szlachcic, który wierzył w potęgę swych wpływów. Pociągał na sejmikach 300 głosów szlacheckich. Miał autorytetów u szlachty i powodzenie u kobiet. Jego popularność wykorzystał Stolik Horeszko, który potrzebował wsparcia szlachty. W trakcie wizyt u magnata, Jacek zakochał się w Ewie, lecz rękę panny przyrzeczono kasztelowi. Po odmowie rozpoczęła się zła passa dla Soplicy. Poślubił niekochaną kobietę, zaniedbał majątek i rodzinę, w przypływie nienawiści zabił niedoszłego teścia Horeszkę. Po zabójstwie Stolnika Soplica musiał emigrować. Stał się żołnierzem armii Napoleona, jego emisariuszem, organizatorem powstania patriotycznego na Litwie. Jacek Soplica przemianę duchową. Z nieszczęśliwego kochanka zmienił się w wojownika o wolność ojczyzny.

Marek Winicjusz ,,Quo vadis” H. Sienkiewicza - Przeżywa przemianę pod wpływem uczucia do Ligii. Z egoistycznego porywczego młodzieńca, który jest rozmiłowany w przyjemnościach życia zmienia się w pełnego miłości chrześcijanina. Bohater znalazł szczęście u boku ukochanej, która została jego żoną, a także w nauce wyznawców Chrystusa, która uczyniła jego życie w pełni wartościowym.

Ebenzer Scrooge ,,Opowieść wigilijna” K. Dickensa – Bohater przeżywa metamorfozę po wizycie Marleya oraz trzech duchów bożonarodzeniowych. Jest to punkt zwrotny w jego życiu. Scrooge z skąpego, oschłego i surowego człowieka staje się otwartą, współczującą szczodrą osobą. Następuje w nim zmiana poglądów i postawy. Bohater rozmawia z ludźmi na ulicach, współczuje im, wspiera akcje charytatywne, podwyższa pensję pracownikowi, staje się lepszym człowiekiem. Jego postawa ukazuje, że każdy moment jest dobry na zmiany w swoim życiu.