Propozycje ćwiczeń z zakresu rytmiki wykorzystujące utwory o budowie jedno-, dwu- i trzyczęściowej w kształtowaniu świadomości percepcji formy muzyki w pracy z dziećmi szkoły muzycznej I stopnia

Propozycje ćwiczeń z zakresu rytmiki wykorzystujące utwory o budowie jedno-, dwu-, i trzyczęściowej w kształtowaniu świadomości percepcji formy muzyki w pracy z dziećmi szkoły muzycznej I stopnia

Charakterystyka utworów oraz ich realizacja w ćwiczeniach

Ćwiczenia w formie zabawy są niezbędnym elementem rozwoju dzieci
i młodzieży, a odpowiednio przemyślane i przeprowadzone w ramach zorganizowanego procesu kształcenia stają się środkami o znaczącym oddziaływaniu pedagogicznym oraz przygotowującym młodego człowieka do życia .
Podane przykłady ćwiczeń podane w formie zabawy mają pomóc w uatrakcyjnieniu przebiegu lekcji, a jednocześnie są formą ćwiczeń dydaktycznych pobudzających dzieci szeregiem nowych bodźców. Zadaniem dziecka jest wchodzenie w różne sytuacje, wykonywanie zadań oraz pełnienie różnych ról, dzięki czemu kształci ono swoją osobowość oraz uczy podstaw muzyki potrzebnych do rozwijania swoich umiejętności.
Nauczyciel może w ten sposób odkryć i poznać mocne i słabe strony swoich wychowanków i lepiej dostosować indywidualny program wychowawczy.

Kanon ,, Jak to miły wieczór bywa..'' -melodia popularna
„Jak to miły wieczór bywa” to najprostsza forma kanonu naturalnego, trzygłosowego skomponowanego pierwotnie w języku niemieckim, ale popularnego w całej Europie i Stanach Zjednoczonych już na początku XIX wieku. Prosty tekst, z efektem dźwiękowym dzwonków, dobrze przekłada się na wiele języków. Znajduje się w różnych kolekcjach piosenek w języku polskim, angielskim, niemieckim, japońskim, koreańskim, hiszpańskim, włoskim, rosyjskim i prawdopodobnie wielu innych językach. Autorką polskiego tekstu kanonu jest Zofia Rogoszówna.1 . Kanon ,,Jak to miły wieczór bywa'' jest przykładem utworu jednoczęściowego. 3 wersy opierają się na 6 taktowych frazach ,co w sumie daje 18 taktów melodii.

Ćwiczenia wprowadzające:
1.Ćwiczenie dykcyjne – recytacja wiersza autorstwa Katarzyny Campbell pt. ,,Papugi'' w rytmie podanym przez nauczyciela :
- realizacja zadania w dwugłosie
- w dalszym etapie pracy realizacja ww. zadania w trój-i czterogłosie
2.Śpiewanie gamy w kanonie 2-głosowym - w ustalonym rytmie i z opóźnieniem o jeden takt (np. w metrum trójdzielnym).

Wykonanie:
Podział dzieci na 3 grupy. Każda grupa otrzymuje jedną , dużą kolorową chustę i wchodząc kolejno w kanonie z opóźnieniem 6 taktów wykonują niżej opisane zadania:
• Odcinek 1 (takty 1-6 ) - powolne unoszenie chusty w górę
• Odcinek 2 (takty 7 – 12) - falowanie/kołysanie chustą
• Odcinek 3 (takty 13 – 18) – powolne opuszczanie chusty
Ruch chustą odzwierciedla charakter lekkości utworu, wprowadza w nastrój kołysanki. Melodię wraz ze słowami dzieci śpiewają 3 razy, a przy końcu trzeciego wykonania- na słowach ,,bim, bam, bim, bam, bim, bam '' układają się do snu.

2.1.2. E.Grieg ,,W grocie króla gór'' -I suita (op. 46)
I Dovregubbens hall, II akt (Alla marcia e molto moderato)
Utwór nawiązuje do mrocznych sag skandynawskich, pełnych opowieści o koboldach, gnomach czy trollach. Prześladują one Peer Gynta, głównego bohatera za uwiedzenie córki Króla Gór.2 Cały utwór zbudowany jest na jednym motywie, wielokrotnie przetwarzanym w różnych obsadach instrumentów i narastającej dynamice, który za każdym razem rozbrzmiewa coraz głośniej, coraz szybciej i coraz potężniej. Obok Bolera Ravela jest to jeden z najwybitniejszych przykładów formy jednorodnej.
Motywem przewodnim interpretacji ruchowej do muzyki Griega jest jednorodność układu tanecznego nawiązująca do jednoczęściowej formy utworu. Budowanie utworu fakturą i dynamiką na bazie czterotaktowego ostinato melodyczno-rytmicznego wpisuje się w zamysł choreografii układu dążącego do jednego koła złożonego z tańczących dzieci. Opowieść ruchowa przedstawia spotkanie głównego bohatera -Peer Gynta oraz stworów, które na początku znajdują go śpiącego, następnie wykonując małe ruchy tańczą w dwóch kołach. Razem ze wzrastaniem dynamiki, obsady instrumentów i tempa muzyki ruchy dzieci są obszerniejsze, bardziej gwałtowne, ułożenie zmienia się w taniec w jednym kole. Przy ostatniej scenie, gdy następuje kulminacja spotkania postaci z solistą-wszyscy tańczą szybko i dynamicznie, utwór kończy się charakterystycznymi akcentami- rzucaniem czarów przez Peer Gynta na skrzaty-stwory , a następnie pokonaniem ich.

Ćwiczenia wprowadzające:
1. ,,Czarodziej i krasnale''- nauczyciel wybiera jedno dziecko z grupy do roli czarodzieja, pozostałych „zamienia” w krasnali. Dzieci należy uprzedzić, że czarownik nie zagraża tym , którzy poruszają się zgodnie z tempem i nastrojem muzyki, a rzuca zły czar na te które „błądzą”.
Słuchając utworu ,,W grocie Króla Gór” zadaniem wszystkich jest realizacja zadania w sposób opisany jw. , przy czym - czarodziej przechadzając się między krasnalami – rzucając czar na każdego „błądzącego” zamienia go w „skałę”
Ćwiczenie kończy się wraz z brzmieniem ostatniego dźwięku słuchanego utworu.
2. Zagadka ,,Na czym gram?''- nauczyciel rozdaje grupie uczniów instrumenty muzyczne. Po zaznajomieniu wszystkich z brzmieniem każdego instrumentu , formuje
z dzieci okrąg, w którym siedzą odwróceni tyłem do leżących za ich plecami instrumentów. Kiedy nauczyciel zaczyna grać na pianinie utwór ,,W grocie...'' wybiera jedno dziecko z kręgu i prosi je o podejście do dowolnego instrumentu i zagranie na nim motywu rytmicznego. Zadaniem grupy jest rozpoznanie instrumentu.
3.Ćwiczenie z piłeczkami ping- pongowymi
Pozycja wyjściowa: siad klęczny, każde dziecko otrzymuje piłeczkę. Wsłuchując się w melodię ,,W grocie..'' mocno dmucha na piłkę tak, by potoczyła się możliwie daleko... W momencie pauzy w muzyce - szybkimi krokami przybliża się do piłki i czeka na moment ponownego pojawienia się melodii , po czym realizuje zadanie jak poprzednio.

Opracowanie ruchowe:
Jedno dziecko jako solista przyjmuję pozycję leżącą , na środku sali, reszta grupy podzielona na dwa rzędy. Jednocześnie z dwóch rzędów podchodzą do niego skrzaty. Po ostatniej parze, która zbliżyła się do solisty, wszystkie skrzaty wykonują obrót wokół własnej osi, następnie dzielą się na dwa koła współśrodkowe. Koła wykonują swoje zadania rytmiczne- uderzają dłońmi o uda lub klaszczą pod kolanem. Po skończonej frazie następuje zamiana. Solista w tym czasie się budzi i swobodnymi, ale rytmicznymi ruchami poszerza swoje działanie w przestrzeni. Na dynamikę ff skrzaty tworzą jedno koło, otaczając solistę i wykonując określone kroki po kole: nogi lekko ugięte w kolanach, ręce klaszczą raz pod kolanami, raz w górze. Z kolei następuje bardzo dynamiczny taniec skrzatów, które chcą pokonać postać ze środka koła. Niestety , to im się nie udaje . Peer Gynt zwycięża).