Piłka nożna - rys historyczny

PIŁKA NOŻNA – RYS HISTORYCZNY
Miejsce piłki nożnej w dzisiejszym sporcie jest stałe, wyraźne i ugruntowane przez wieki historii. Chyba żadna z dyscyplin sportowych nie budzi takiego zainteresowania, nie gromadzi tak licznej widowni na stadionach jak i również przed telewizorami na całym świecie. Z roku na rok jej popularność wzrasta w krajach, gdzie jak dotąd jej pozycja nie była zbyt silna a wręcz była traktowana jako sport egzotyczny, mało zrozumiany, na przykład dla Amerykanów. Poza USA obserwuje się dynamiczny jej rozwój także w Azji, Australii a drużyny z Afryki nierzadko sięgają po laury na najważniejszych imprezach piłkarskich. Fenomen tej popularności tkwi z pewnością w prostocie gry, nieskomplikowanych przepisach, łatwych do zrozumienia nawet dla przypadkowych kibiców oraz na dostępności praktycznie dla każdego, gdyż piłka nożna nie wymaga drogiego sprzętu – wystarczy np. zwykła „szmacianka” tak popularna przed wielu laty na Śląsku, z którą swoje pierwsze kroki stawiało wielu późniejszych znakomitych piłkarzy, reprezentantów Polski, natomiast miejsce do gry można znaleźć praktycznie wszędzie, poczynając od niewielkiego placyku na śląskim podwórku a kończąc na plażach Rio de Janerio w Brazylii.
Pisząc o piłce nożnej nie sposób zapytać się o to, kiedy właściwie powstała, gdzie szukać jej początków? Jej historia sięga swoimi korzeniami daleko wcześniej aniżeli mogłoby się to wydawać. Z czasów, kiedy nie odbywały się jeszcze igrzyska helleńskie w starożytnej Grecji pochodzi najstarszy znany wizerunek piłkarza widniejący na kolumnie ku czci Kai’a w Chinach (ok. 2600r. p.n.e.), dlatego też niektórzy uznają ten kraj za kolebkę późniejszej piłki nożnej.
Chińczycy przypisują wynalezienie piłki nożnej „Żółtemu Cesarzowi” – Huang Ti około 2000 r. p.n.e.. W piłkę nożną grano w wojsku „Żółtego Cesarza”, która miała pełnić rolę zaprawy wojskowej. Cesarz stworzył tę grę, aby przyuczać żołnierzy do zręczności, dyscypliny oraz aby kształcić ducha zespołowego. Nie może, więc dziwić fakt, że sam Cesarz opracował pierwszy zbiór przepisów tej gry, którą nazwano „cu – ju” (cu – kopać; ju – piłka). Grano piłką uszytą z ośmiu kawałków skóry, wypchaną piórami lub sierścią na specjalnie urządzonych w tym celu boiskach.
Około 200r. p.n.e. piłka nożna stała się w Chinach sportem ludowym, co zaowocowało w późniejszych czasach panowania dynastii Han (206r.p.n.e.–220r.n.e.) powstaniem pierwszego podręcznika do gry w piłkę nożną. Podręcznik wymieniał ponad 70 typowych zagrań, zawierał przepisy gry a nawet program treningowy, który uwzględniał dziewięć stopni przygotowania sportowego. Jako ciekawostkę można podać, że od początków dynastii Tang (618 r. n.e.) grano już piłką wypełnioną powietrzem.
Podobnie jak w Chinach również i Japończycy grali w piłkę nożną zwaną tutaj Kemari, którą według japońskich legend przyniosły im duchy z Chin około 800r. p.n.e.. Obok poezji, opanowanie sztuki „Kemari” należało do wyższego wykształcenia, dlatego początkowo była ona zastrzeżona dla wysokiej arystokracji, a nieco później dopuszczano do niej także kapłanów. Główną zasadą gry w „Kemari” było jak najdłuższe podbijanie piłki w powietrzu podobnie jak to miało miejsce w zabawie z lotką wynalezioną około 1000 roku p.n.e. w Chinach.
Około 400 r. n.e. Indianie Uitoto grali w świętą grę w piłkę, która polegała na podbijaniu kauczukowej piłki kolanami.
Z kolei w Europie około 1300 roku n.e. wskutek bałaganu, jaki wywoływany był rozgrywkami piłki nożnej na placach publicznych grę tę uznano za „szatańską rozrywkę” i zakazano jej uprawiania w mieście pod karą więzienia.
W 1530 roku we Włoszech, dokładnie we Florencji, powstała włoska odmiana piłki nożnej pod nazwą „calcio”. Boisko do gry miało kształt prostokąta, po bokach boiska znajdowały się trybuny dla publiczności, a za bramki służyły namioty. Jedynym zawodnikiem, któremu wolno było łapać piłkę do rąk był bramkarz, pozostali gracze mogli tylko piłkę kopać lub odbijać pięścią. Nad prawidłowym przebiegiem gry czuwał sędzia, który także liczył bramki i punkty karne, według których obliczano ostateczny wynik gry. Jak z tego widać można dopatrzyć się wielu analogii porównując współczesną piłkę nożną z grą w „calcio”, której popularność trwała 300 lat, ostatecznie jednak uległa zapomnieniu, a ostatnie zawody we Florencji odbyły się 19 stycznia 1738 roku.
W Europie obok Włoch krajem, w którym piłka nożna zdobyła sobie popularność była Anglia, według wielu miejsce narodzin dzisiejszej piłki nożnej. W pierwszej połowie XIX wieku grano głównie na peryferiach miast, organizując często mecze między wioskami, jednakże zainteresowanie grą malało.
Przed zapomnieniem uratowali piłkę studenci. Grali w nią w Cambridge, Shrewsbury, Winchester, Charterhouse, Harrow, Rugby, Eton. Grali jednak w różny sposób, co wiązało się także z rodzajem boiska, a szkoły często nie dysponowały terenami odpowiednimi do gry w piłkę nożną. Podczas meczu piłki nożnej rozgrywanym w 1823 r. w Rugby Wiliam Webb Elis chwycił nagle piłkę, przycisnął ją do piersi i zaczął z nią uciekać. W ten sposób powstała nowa odmiana futbolu, nazwana ze względu na miejsce gdzie odbywały się zawody – rugby. Sytuacja ta wymagała uściślenia przepisów piłki nożnej i rugby oraz oddzielenia tych dwóch dyscyplin od siebie. Z czasem rosło grono zwolenników nowej odmiany futbolu stworzonego przez Wiliama Webba Elisa, dlatego w 1846 roku zostały wydane pierwsze zasady tej nowej gry. W dwa lata później skłoniło to byłych uczniów Shrewsbury, Rugby, Winchester, Harrow, Eton, (według których rugby – futbol jest grą zbyt brutalną) do sformułowania zasad właściwego futbolu. Powyższe „zasady z Cambridge” nie przyjęły się, jednak mimo tego można je uważać za akt narodzin współczesnej piłki nożnej. Oddzielały one mianowicie rugby od futbolu, czyli piłki nożnej.
24 października 1857 roku byli uczniowie z internatu z Harrow założyli klub piłkarski FC Sheffield. Pragnęli skończyć z bałaganem istniejącym od czasu jak powstał rugby – futbol. zakwestionowali przede wszystkim brutalność gry w rugby – futbol. Pierwszy punkt ręcznie pisanego protokołu ma sportowo – historyczne znaczenie: „That this club be called the Sheffield Foot – Ball Club”. W ten sposób dokonano oddzielenia piłki nożnej od rugby. Założyciele sformułowali 17 postanowień dotyczących działalności klubu oraz 11 przepisów samej gry w piłkę nożną. Początkowo zakładano wydrukowanie statutu, jednakże nie doszło do tego a każdy klub ustanawiał sobie własne reguły. W tym okresie powstały w Wielkiej Brytanii inne kluby piłki nożnej, jak: War Office Club, Richmond Club, Cruades, Kilburn, Christal – Palace, Blackheath, FC Barnes, Epping Forest Club. Kluby te rozgrywały między sobą mecze i jednocześnie sprzeczały się co do reguł gry oprócz jednej, że żaden gracz nie może dotknąć piłki ręką. Wiele niejasności, jakie towarzyszyły rozgrywanym meczom w owym czasie a dotyczące przepisów i reguł gry wywoływały głęboką potrzebę ich sprecyzowania i ujednolicenia. Gorące dyskusje na ten temat prowadzili założyciele Football Association między październikiem a grudniem 1863 roku. Krótko potem ogłoszono oficjalne i ostateczne postanowienie m. in. dotyczące gry rękami, które zakazywało graczom noszenia i uderzania piłki rękami. Poza tym zatwierdzono oficjalny strój piłkarza, który musiał charakteryzować się spodenkami sięgającymi poza kolana i czapką z daszkiem na głowie. W późniejszych latach tj. w 1866 zostały wprowadzone reguły rzutów: wolnego i rożnego.
W grudniu 1863 roku doszło jeszcze raz do rozmów ze zwolennikami rugby, ci jednak obstawali przy swoim sposobie gry, tym samym dokonał się rozdział futbolu i rugby.
Pierwsze liczące się zawody piłkarskie zostały ogłoszone w 1971 roku przez Football Association jako Challenge Cup, którego finał rozgrywany w tym samym roku na stadionie Wembley zgromadził na trybunach 2000 widzów. Piłka nożna stawała się coraz bardziej popularna w Europie, oprócz Wielkiej Brytanii, m. in. także we Francji i Niemczech, powstawały coraz to nowsze kluby piłkarskie a każde z liczących się państw pragnęło mieć własną reprezentację kraju.
30 listopada 1872 roku odbył się pierwszy w historii mecz międzypaństwowy między drużynami Anglii i Szkocji, rozegrany na stadionie w Glasgow, a zakończony wynikiem remisowym 0:0. W 1879 roku w drugim spotkaniu ze Szkocją Anglicy wygrali 5:4. Mecz ten obfitował w wiele fauli, czego wynikiem było piętnastu kontuzjowanych piłkarzy, dlatego Football Association wprowadziła obowiązek używania ochraniaczy na nogi, które już wcześniej, bo w 1874 roku opatentował Sam Widdowson z Nottingham Forest. Dynamiczny rozwój piłki nożnej w owym czasie obfitował w liczne nowinki dotyczące przepisów gry, do których należy zaliczyć m.in. : wprowadzenie w bramce poprzeczki w 1875 roku, zamiast dotychczas używanego w tym celu naciągniętego sznura, jak również wprowadzony w 1877 roku przepis o usunięciu zawodnika z boiska, czy wreszcie w 1878 roku wyposażenie sędziego w gwizdek. Ciekawostką tego okresu są z pewnością także pierwsze mecze rozegrane przy sztucznym oświetleniu w roku 1878 w Sheffield oraz w Accrington.
To wszystko sprawiło, że piłka nożna w tym okresie dynamicznie się rozwijała, ale koniec wieku XIX to dla światowego sportu przede wszystkim wskrzeszenie ruchu olimpijskiego, głównie za sprawą francuskiego uczonego Pierre de Coubertin’a, pełnego fantazji młodzieńca marzącego o urzeczywistnieniu romantycznej idei igrzysk olimpijskich. 23 czerwca 1894 roku obradujący od 16 czerwca w paryskiej Sorbonie, Międzynarodowy Kongres Atletyczny kończył się postanowieniem w sprawie „wskrzeszenia igrzysk olimpijskich”. Został utworzony Międzynarodowy Komitet Olimpijski MKOI, którego członkiem był m.in. Pierre de Coubertin. Pierwszy przewodniczący MKOI Bikelas reprezentujący Grecję nalegał, aby I Igrzyska Olimpijskie ery nowożytnej odbyły się w 1896 roku w Atenach. Tak też się stało. W tym miejscu należy się zapytać jakie miejsce zajmowała piłka nożna w początkowych latach Igrzysk Olimpijskich ery nowożytnej oraz w okresie późniejszym, aż po dzień dzisiejszy.