Multidyscyplinarne wycieczki szkole - program

„ Multidyscyplinarne wycieczki szkolne” Program szkolny

Ogólna charakterystyka programu:
Najważniejszym zadaniem szkoły, poza kształceniem, jest wychowanie. Opiera się ono na wartościach. Kultura Rzeczypospolitej opiera się na wolności i tolerancji. Wycieczka szkolna to „element” wprowadzający do turystyki, czyli tej części kultury europejskiej, która pozwala na odejście od konsumpcjonizmu, hedonizmu, „wyścigu szczurów”, bierności, wyobcowania itp., w czasie, kiedy człowiek jest na etapie poszukiwania, wyboru, rodzenia się wartości.
Celem głównym jest tutaj promowanie przez szkołę aktywnego i zdrowego stylu życia, opartego o kulturę, tradycję, turystykę i sport. Kolejnym jest pomoc młodym ludziom w zapobieganiu lub uporaniu się z nałogami, np. nikotynizmem, alkoholizmem, narkomanią, uzależnieniem od smartfonów, social mediów, gier, czy nadmiernego funkcjonowania w wirtualnym świecie.
Kiedy podróżujemy, spotykamy nowych ludzi, często nieznane nam środowisko naturalne, etniczne, kulturowe. Zwykle są to pozytywne doświadczenia, gdyż ludzie z natury są dobrzy. Podróżnik, turysta, będąc w drodze, staje się bogatszym w pozytywne doświadczenia, a przez to oddala się od ksenofobii, nietolerancji, braku szacunku i zrozumienia dla innych kultur, religii, czy po prostu ludzi.
Buduje w sobie tolerancję, otwiera się na piękno, nowe dla siebie sposoby postrzegania, myślenia, a z czasem staje się bardziej kreatywny, twórczy i tolerancyjny.
Podróżując, czy uprawiając turystykę kwalifikowaną, poprawiamy także swoją dzielność, zaradność, sprawność fizyczną, wytrzymałość, zmysł organizacyjny, samodyscyplinę, umiejętność działania i funkcjonowania w grupie. Tu ujawnia się rola turystyki grupowej – wycieczek klasowych. Umiejętność współpracy w grupie jest bardzo istotna w każdym społeczeństwie i kulturze.
Z moich obserwacji wynika, że jest to często obszar zaniedbywany we współczesnej polskiej szkole. Wyjątkiem jest tu wychowanie środowiskowe jak np. drużyna harcerska czy drużyna sportowa.
Wychowanie klasy to nie tylko wyznaczanie standardów, czy zadań grupowych, ale też organizowanie wspólnych doświadczeń i przeżyć – czyli wycieczek.
Wycieczka, to element aktywnego, ciągłego procesu wychowania, od pierwszego do ostatniego dnia funkcjonowania w szkole.
Na każdym z etapów wygląda to inaczej, zależnie od wieku ucznia, jego cech osobowych, zainteresowań, talentów, czy nawet uzależnień. Kiedy młodzi ludzie otwierają się na świat, odkrywają dla siebie wartości, wtedy jest to najlepszy moment by kształtować w nich pozytywne postawy. Często zderzamy się z tym, co młodzi ludzie „prezentują sobą” przychodząc do szkoły (do klasy pierwszej): czyli cały bagaż przekonań i zachowań wyniesionych z domu, środowiska rówieśniczego. Rolą szkoły jest zaproponowanie wspomnianych wyżej wartości, nie tyle w teorii, co w praktyce – najlepiej w oparciu o pasje i autorytet nauczyciela. „Słowa pouczają, przykłady pociągają” (o. Marek Wójtowicz).
Uważam, że wycieczek powinno być wiele w procesie wychowawczym od klasy pierwszej do ostatniej. Powinny być one dobierane i modelowane w zależności od charakteru grupy i jednostek ją tworzących, celów jakie sobie stawiamy, potrzeb i możliwości.

Cele ogólne programu:
- Kreowanie postaw patriotycznych w duchu kultury Rzeczpospolitej z nadrzędnymi ideami Wolności i Tolerancji,
- Odejście od konsumpcyjnego, hedonistycznego, pasywnego modelu życia, na rzecz aktywności, altruizmu, kreatywności i wrażliwości na problemy społeczne, kulturowe, polityczne,
- Kreowanie aktywnych postaw obywatelskich, zawodowych, społecznych, rodzicielskich,
- Kształtowanie zaradności, dzielności i odpowiedzialności za siebie i grupę,
- Aktywny udział w wychowaniu – wychowawca, uczeń, klasa,
- Poznawanie polskiej i europejskiej kultury,
- Rozwijanie zainteresowań i horyzontów zawodowych,
- Uwrażliwienie na piękno przyrody i ekologię,
- Rozwijanie sprawności fizycznej i zwalczanie nałogów,
Cele szczegółowe programu:
Wyróżnia się trzy główne cele wycieczek: wychowawczy, poznawczy, kształcący.
W ramach pierwszego z nich (wychowawczego) ujmujemy wszystko, co jest związane z wychowaniem młodych ludzi począwszy od celów szczegółowych takich jak: integracja grupy (klasy), poznanie zalet uczniów, poglądów, postaw. Istotne jest też rozpoznanie ogólnej dzielności uczniów w zetknięciu z trudnymi warunkami podczas zajęć przewidzianych w programie wycieczki.
Do wymienionych celów szczegółowych dodać należy:
- uwrażliwienie na zagadnienia ochrony przyrody,
- poprawa stanu zdrowia i kondycji,
- upowszechnianie form aktywnego wypoczynku i rekreacji jako sposobu na życie
- kształtowanie charakteru i wewnętrznej dyscypliny,
- przeciwdziałanie patologiom społecznym i nałogom
Drugi z wymienionych celów, poznawczy, obejmuje zapoznanie ucznia ze swoją miejscowością, regionem, krajem, ale też ze specyfiką fauny, flory, geologii obszarów chronionych, zabytków, kultury, historii, czy obiektów sakralnych. Odnośnie własnej lub innej kultury wyszczególnić należy poznanie lokalnych społeczności, grup etnicznych, wyznań w duchu wolności i tolerancji.
Trzecia grupa celów kształcących obejmuje:
- dostrzeganie powiązań pomiędzy kulturą, sztuką, gospodarką i procesami społecznymi,
- szacunek dla przyrody (ekologia) i umiejętne korzystanie z jej zasobów, docenianie jej piękna,
- dostrzeganie i różnicowanie krajobrazu, architektury,
- umiejętność poruszania się w terenie zurbanizowanym, leśnym, górskim, po drogach publicznych, szlakami turystycznymi, parkami narodowymi itp.,
- umiejętność posługiwania się mapą, busolą, GPS, Piepsem oraz kształtowania orientacji w terenie,
- wskazywanie pozytywnych i negatywnych zachowań ludzi w kontaktach z przyrodą.

Procedury osiągania celów:
Podział i kolejność – czyli jakimi etapami postępować, by osiągnąć zamierzone cele.
Klasa I
Wycieczki integracyjne jako krok pierwszy.
Powinny odbywać się w pierwszym miesiącu nauki szkolnej, po uprzednim spotkaniu z rodzicami na wywiadówce i przygotowaniu uczniów na lekcjach wychowawczych. Wyjazd integracyjny z noclegami daje możliwość szybszego i lepszego poznania uczniów indywidualnie, jak i całej klasy. Otrzymujemy dzięki niemu dane do postawienia celów wychowawczych, zgodnie z tym, co zaobserwujemy. Ważne jest także to, że uczniowie poznają swojego wychowawcę, jaki jest, co daje idealną okazję na budowanie jego autorytetu.
Zadania stawiane uczniom dobieramy stosownie do ich możliwości (kondycja fizyczna), celów przyjętych wcześniej, charakterystyki terenu, pogody.
Klasa II – III
Znamy już swoich uczniów, ich zainteresowania, wady, zalety, charakterystykę klasy. Zwiększyła się ich kondycja fizyczna, poziom zorganizowania, kultury, zachowania. Wycieczki mogą już przyjąć formy objazdowych, o charakterze krajoznawczym, kulturoznawczym z ukierunkowaniem na turystykę kwalifikowaną. Warto połączyć treści poznawcze z kilku dziedzin języka polskiego, historii, geografii i terenoznawstwa, etnografii, fauny i flory, tak by uzupełniały się tematycznie. Jeśli jest to wycieczka np. trzydniowa, zależnie od miejsca i rodzaju terenu, każdy dzień może być odmienny tematycznie. Np. wizyta w Krakowie może obejmować historię, architekturę i sztukę, zwiedzanie zabytków;
Albo wyjście do galerii sztuki, koncert plenerowy, czy spektakl w teatrze.
W tej grupie wiekowej, po uprzednim przygotowaniu, można pokusić się o zorganizowanie wycieczki rowerowej, górskiej, kajakarskiej, oczywiście we współpracy z przewodnikami, instruktorami.
Klasa IV – V ,(lub klasa III szkoły branżowej).
Wycieczki krajoznawcze i zawodowe.
Na tym etapie uczniowie zaczynają już podejmować decyzje o wyborze przyszłej profesji, a wychowawca powinien działać na rzecz poszerzenia ich zawodowych horyzontów. Jeśli mamy do czynienia np. z klasą mechaników samochodowych, to można połączyć podczas wycieczki zwiedzanie wystawy zabytkowych samochodów, zakładów motoryzacyjnych, po czym udać się na targi motoryzacyjne (np. w Poznaniu), na których odbywa się ogólnopolska olimpiada wiedzy motoryzacyjnej.
Jak widać z powyższej kolejności, w swojej karierze klasa powinna przejść od integracji i poznania, poprzez turystykę objazdową, po tę kwalifikowaną, czy wyjazdy pro-zawodowe.
Praca z uczniami:
Lekcje przedmiotowe, konkursy, quizy, lekcje wychowawcze.
Spotkania z podróżnikami, wspinaczami dla uczniów i nauczycieli.
Praca z nauczycielami:
Szkolenia z zakresu w/w dziedzin, współpracy z biurami turystycznymi, ubezpieczycielami, bazami turystycznymi. Pomoc metodyczna. Szkolenie on-line.
Konsultacje, ankiety, pomoc i prowadzenie wycieczek.

Zamierzone efekty:
Uczniowie chętniej spędzają aktywnie czas wolny,
Uczniowie nauczyli się odpowiedzialności za siebie i innych,
Rozwinęli swoje postawy patriotyczne i społeczne,
Poszerzyli swoje zainteresowania i horyzonty zawodowe,
Zwiększyli swoją wrażliwość na przyrodę i ekologię,
Osiągnęli wyższy poziom tożsamości narodowej i kulturowej,

Proponowane metody ewaluacji programu:
- ankieta dla uczniów,
- obserwacja,
- wywiad.
Tematyka zajęć:
- poruszanie się po drogach publicznych,
- poruszanie się po szlakach turystycznych, zachowanie w parkach narodowych, lasach,
- wyposażenie i ekwipunek turystyczny,
- kuchnia turysty i bytowanie pod namiotem,
- zachowanie się w schroniskach turystycznych,
- poruszanie się i wspinaczka w terenie górskim,
- kuchnia i zdrowie turysty,
- ekologia a turystyka (kuchnia, toaleta itd.),
- pierwsza pomoc przedmedyczna,
- wzywanie i udzielanie pomocy w terenie,
- przygotowanie fizyczne i kondycyjne,
- planowanie wyjazdów i logistyka.

Podane tematy są przykładowe i mogą być dowolnie modyfikowane przez wychowawcę klasy.

Marek Taba– wychowawca kl. V PB

Ewaluacja programu - ocena jego skuteczności

Narzędzie badawcze:
Rozmowy, obserwacje i badanie ankietowe przeprowadzone na koniec programu.
Wnioski:
Na podstawie przeprowadzonych rozmów z nauczycielami i uczniami, obserwacji oraz ankiety przeprowadzonej na koniec programu stwierdzam:
- poprawę świadomości obywatelskiej uczniów – branie udziału w wyborach samorządowych i parlamentarnych,
- uczniowie mają większą świadomość działań ekologicznych,
- są uwrażliwieni na piękno przyrody,
- zwiększyła się ich tożsamość kulturowa (rozpoznają najważniejsze zabytki kultury polskiej),
- lubią spędzać czas aktywnie, rozwinęli swoją kondycję fizyczną, dzielność w zetknięciu z naturą,
- uczniowie chętnie biorą udział w wycieczkach i wyjściach szkolnych.

Rekomendacje:
Od początku następnego roku szkolnego 2024/2025, planuję kontynuować program, rozwijać współpracę z wychowawcami i nauczycielami – prowadzić dalsze szkolenia i konsultacje, wycieczki i wyjścia przedmiotowe.