Dziecko w spektrum autyzmu w szkole

Dziecko w spektrum autyzmu w szkole

Diagnoza spektrum autyzmu jest jedną z coraz częściej spotykanych wśród dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Autyzm jest jednym z najpowszechniejszych zaburzeń neurorozwojowych, które ujawniają się w wieku późnoniemowlęcym, około 36 miesiąca życia. Należy pamiętać, że uczniowie w spektrum autyzmu należą do bardzo zróżnicowanej grupy funkcjonowania społecznego, intelektualnego oraz komunikacyjnego (Wrona, 2010).
Każde dziecko w spektrum autyzmu jest jedyne w swoim rodzaju i bardzo trudno wypracować tylko jedną strategię w stosunku do takiego ucznia. Bardzo różne objawy spektrum autyzmu, wymaga od nauczycieli zindywidualizowania podejścia. Edukacja dziecka z całościowymi zaburzeniami rozwoju powinna opierać się na opracowanym, przy współpracy z innymi specjalistami i rodzicami, Indywidualnym Programie Edukacyjno-Terapeutycznym ( IPET). Istotna jest także właściwa organizacja pracy w klasie szkolnej, do której dziecko chodzi (Czarnocka, 2016). Każda osoba pracująca z uczniem, powinna poprzez swoje indywidualne podejście, uwzględniać jego potrzeby, jego zdolności, a także trudności, które doświadcza.
Warto pamiętać, że uczeń w spektrum autyzmu posiada różne dysfunkcje. Polegają one przede wszystkim na problemach z odbiorem i przetwarzaniem bodźców, które płyną nie tylko z zewnątrz, ale też ze środka, czyli z organizmu. Te właśnie trudności powodują znaczne przeładowanie systemu nerwowego, które objawiają się różnymi sensoryzmami lub stereotypiami, czyli nietypowymi reakcjami. Przykładowymi stereotypiami motorycznymi i słownymi mogą być: podskoki, kręcenie się na palcach, napinanie stawów, rytmiczne kiwanie się, wyginanie rąk, wprawianie przedmiotów w ruch wirowy czy też echolalie. Często przybierają formę autostymulacji (Odowska-Szlachcic, 2010).
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 lipca 2020 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1309) określa wyraźnie zakres i sposób dostosowania programu IPET i Wielospecjalistyczną Oceną Poziomu Funkcjonowania Ucznia (WOPFU), które tworzy się na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Tam właśnie uwzględnia się indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne uczniów oraz określa się zakres i charakter wsparcia ze strony nauczycieli i specjalistów.
Jedną z najważniejszych rzeczy w pracy z dzieckiem w spektrum jest zbudowanie poczucia bezpieczeństwa i zaufania. To na tych filarach budujemy dalszą pracę, oparta na pozytywnych relacjach.
Główne zasady jakie należy zachować, gdy w naszej klasie pojawi się dziecko w spektrum autyzmu:
1. Dobrze zorganizuj swoją pracę, ale także pracę ucznia, poprzez przygotowanie odpowiedniego miejsca pracy, stworzenie planu szkoły, planem dnia, który może pomóc w zniwelowaniu różnych bodźców, które mogą zaburzyć pracę,
2. Ustal zasady współpracy z uczniem, które powinny być ustalone przy jego współpracy, sposób komunikacji,
3. Uprzedzaj o zmianach, które mogą nastąpić,
4. Wykorzystuj indywidualne zainteresowania, które mogą być motywacją do jego pracy,
5. Bądź cierpliwy, uwzględniając indywidualne trudności ucznia w spektrum autyzmu,
6. Nie bój się udzielać wskazówek, ale także pozwalaj uczniowi na popełnianie błędów i samodzielne znajdywanie rozwiązań,
7. Bądź dla niego wsparciem w kontaktach społecznych
8. Pamiętaj, że zachowania trudne wynikają z niezaspokojonych potrzeb dziecka.
Dostosowanie środowiska pracy i funkcjonowania, do osoby w spektrum autyzmu, jest czynnikiem warunkującym proces normalizacji, w którym jest zaspokojona potrzeba stworzenia bezpiecznych warunków życia, które pozwalają na uczestnictwo w życiu społecznym (Krause, 2010).
W procesie terapeutycznym dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu stosuje się dwie formy terapii: dyrektywna i niedyrektywna. Ta pierwsza wiąże się z wykorzystywaniem metod behawioralnych, wzmacnianiu określonej czynności bądź jej wygaszaniu (Błeszyński, 2005). Trzeba podkreślić, że obecnie nie stosuje się metod, które mogą urągać podopiecznemu, jak kary fizyczne czy przymus za wszelką cenę, tylko skupia się na metodach które są społecznie akceptowane (Pisula, 2014). Natomiast ta druga forma terapii opiera się na tym, iż podstawową zasadą jest podążanie za dzieckiem, co bardzo pomaga w zbudowaniu relacji i w nawiązaniu kontaktu z uczniem (Bobkowicz-Lewartowska, 2011).
Do najbardziej znanych i najczęściej stosowanych metod w terapii niedyrektywnej z dzieckiem w spektrum autyzmu należą:
• Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne,
• Metoda TEACCH, która opiera się na założeniu, że dziecku należy tłumaczyć i przybliżać środowisko, w którym żyje i wskazywać jak może na nie wpływać,
• Metoda Opcji, która opiera się spędzaniu czasu na wspólnej zabawie i byciu w kontakcie zgodnie z zasadą „3E”, czyli energia, ekscytacja i entuzjazm,
• Metoda Dobrego Startu Marty Bogdanowicz,
• Metoda Terapii Integracji Sensorycznej, wspomagająca rozwój dziecka i niwelująca zaburzenia SI,
• Trening Umiejętności Społecznych (TUS), który uczy jak budować relacje społeczne, jak radzić sobie z sytuacjami trudnymi,
• Programy Aktywności Marianny i Christophera Knillów.
• Muzykoterapia
• Arteterapia, by wspomóc umiejętność wyrażania własnych emocji i uczuć poprzez techniki twórcze,
• Zooterapia, np. dogoterapia, felinoterapia
Głównym, nadrzędnym celem wszystkich osób wpływających na funkcjonowanie i rozwój dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, powinno być ukierunkowanie się na działania, którymi są, nie tylko dostarczenie informacji i umiejętności, które pozwolą ułatwić życie codzienne ( Grandin, Moore, 2022).
„ Wszystkie dzieci w spektrum autyzmu, niezależnie od poziomu funkcjonowania, nie tylko potrzebują narzędzi, które mogą zastosować w zwykłych życiowych sytuacjach, ale też zasługują na nie.” (Grandin, Moore, 2022, s.167).

Bibliografia:
Grandin, T., Moore, D. ( 2022). Autyzm. Przewodnik. 9 postaw wspierających dzieci w spektrum. Wydawnictwo: Copernicus Center Press, Kraków
Odowska-Szlachcic, B., Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mowy u dzieci z uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego, Gdańsk 2010,
Czarnocka, M. (2016). Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolu i szkole. Zasady organizacji, przykłady praktycznych rozwiązań, pytania i odpowiedzi, narzędzia. Wydawnictwo Wiedza i Praktyka. Warszawa
Krause, A. (2010). Normalizacja życia osób niepełnosprawnych jako podłoże relacji i doświadczeń społecznych osób z niepełnosprawnością intelektualną. Akapit. Toruń
Wrona, J. (red.) (2010). Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały dla nauczycieli. Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej
Bobkowicz-Lewartowska, L. (2011), Autyzm dziecięcy zagadnienia diagnozy i terapii. Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Pisula E. (2014), Autyzm przyczyny symptomy terapia. Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk
Błeszyński J.J. (2005), Rodzina jako środowisko osób z autyzmem. Aspekt wychowawczo-terapeutyczny, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń