Charakterystyka rozwoju dziecka 3-letniego

Rozwój somatyczny

Rozwój somatycznym jest ciągiem przeobrażeń ciała. Są to nieodwracalne zmiany, które doskonalą morfologię i czynność komórek, tkanek i narządów, a także ustroju jako całości. Wpływają także na osiągnięcie całkowitej dojrzałości, a także zdolności do reprodukcji. W rozwoju somatycznym, w praktyce można wyróżnić przeobrażenia ilościowe, czyli wzrastanie, także jakościowe czyli dojrzewanie. W rozwoju tym charakterystyczna jest duża zmienność osobnicza. Wiadomym jest, że każde dziecko rozwija się inaczej. Osiąga dojrzałość z szybkością, która jest dla niego właściwa. U wszystkich dzieci można wyróżnić pewne prawidłowości:
- w okresie niemowlęcym –fazę szybkiego rozwoju
- między trzecim a czwartym rokiem życia tempo rozwoju zaczyna stopniowo zwalniać, a od początku dojrzewania utrzymuje się to na stałym poziomie,
- w okresie dojrzewania rozwój znacznie przyspiesza,
- kiedy następuje kres wieku młodzieńczego zauważa się stopniowe zwolnienie tempa zmian.
Sprawność narządów wewnętrznych w tym wieku wzrasta u dziecka trzyletniego.
Poszczególne organy charakteryzują się odmiennym tempem rozwoju. W tym wieku zmiany dotyczą dojrzewania samych narządów, ale także ważna jest aby ich wielkość była zsynchronizowana z wielkością i masą całego ciała.

Rozwój fizyczny

Budowa ciała u dziecka trzyletniego jest nieproporcjonalna. Widać wyraźne dysproporcje: nogi są krótkie za to głowa duża. Tułów jest dość wydłużony. Jeśli chodzi o sylwetkę to jest ona wyszczuplona. Obwód głowy jest wyraźnie większy od obwodu klatki piersiowej. Ustalają się fizyczne krzywizny kręgosłupa (lordoza szyjna i lędźwiowa), trwa proces kostnienia. Wzrost szybko postępuje. Natomiast następuje zwolnienie przyrostu wagi. W trzecim roku życia średni wzrost u dziewczynek wynosi 94,5 cm zaś u chłopca 95,5cm.Średnia masa ciała dziewczynek wynosi 14,5 kg, natomiast u chłopców 14,8 kg.
Trzylatek ma wrażliwy, giętki i elastyczny kościec. Stawy są mocno ruchome. Więzadła stawowe są rozciągliwe i słabe. Wysklepieniu ulegają stopy. Znaczną wypukłość brzucha powoduje miednica, która jest wychylona do przodu. Mięśnie brzucha są cały czas słabe.
Muskulatura jest również bardzo słaba. Dziecko nie wytrzymuje wysiłku fizycznego, ponieważ włokna mięśniowe są cienkie i wiotkie, jest w nich dużo wody i dlatego powstają silne i długotrwałe skurcze. Dziecko jest zmęczone monotonnym ruchem, która trwa długo np. dalekim spacerem. Dziecko męczy również jednostajna pozycja. Skutkiem tego jest wadliwa postawa ciała. Powoduje ją nierównomierny rozkład ruchu i spoczynku, a także to, że dziecko pozostaje w jednej pozycji zbyt długo. Do tego także przyczynia się nieodpowiednie ubranie, które może być ciasne jak i obuwie.

Rozwój fizyczny, który przebiega prawidłowo u trzylatka pozwala mu na to, by swobodnie się poruszał- tzn. chodził i biegał.
Dziecko, które ma prawidłową postawę ciała :
- staje prosto, wtedy ciężar ciała jest równomiernie rozłożony,
- trzyma prosto głowę, szyja jest wyprostowana,
- klatkę piersiową kieruje ku przodowi a plecy są wygięte łagodnie,
- brzuch jest płaski,
- kolana są wyprostowane
Dziecko mające nieprawidłową postawę ciała:
- ma pozycję zgarbioną, na pięcie i kostce stopy spoczywa jego ciężar ciała,
- wysuwa do przodu głowę i szyję,
- klatka piersiowa jest spłaszczona i zapadnięta, natomiast plecy są zgarbione,
- brzuch jest wypukły i zwiotczały,
- kolana są w lekkim ugięciu.

Rozwój ruchowy

Rozwój dużej motoryki
Trzeci rok życia jest harmonijnym okresem rozwoju. Dziecko trzyletnie częściej biega niż chodzi. Ręce bezpośrednio nie stabilizują ciała, więc dzieci trzyletnie sprawnie manipulują a także trzymają jakieś przedmioty. Może to się odbywać nawet podczas chodzenia. Trzylatek potrafi przynieść rzecz o którą poprosi go opiekun. Dziecko na początku trzeciego roku życia próbuje naśladować stawanie na jednej nodze. Potrafi unosić kolano do góry w sposób charakterystyczny. Na początku nie potrafi utrzymać równowagi, jednak z czasem równowaga ta zostaje do kilku sekund wydłużona. Trzylatek potrzebuje wiele ruchu. Na ten ruch składa się: chodzenie, bieganie, skakanie, wspinanie. Większość barier lokomocyjnych zostaje przez niego pokonana. Dzieci potrafią zdobywać np. oparcia foteli czy meble. Trzylatek przeważnie jeździ na trójkołowym rowerku. Samodzielnie przy tym pedałuje oraz kręci kierownicą.
Zabawy z piłką należą do ulubionych zabaw 3-latka. Dzieci potrafią kopać i rzucać piłkę. Dziecko nadaje piłce właściwy kierunek , po to by ona trafiła do osoby, która się z nim bawi. Dziecko pracuje stawem łokciowym w trakcie rzucania jedną ręką. Przy tym uruchamia stopniowo staw barkowy. Wykonując charakterystyczny rozmach nie wykonuje ruchów całym tułowiem. W tzw. Dojrzałym stadium rozwoju rzucania jest typowy ten ruch.
Kiedy piłka leci w kierunku trzylatka to on próbuje ją złapać. Potrafi to zrobić, jeśli piłka nie jest rzucona zbyt mocno i nie musi wykonywać dodatkowego ruchu.

Rozwój małej motoryki
W trzeci roku życia podczas aktywności dziecięcej dziecko ćwiczy ruchy rąk. Dzięki nim może wykonywać precyzyjnie czynnośći np.: nakładać klocki na drewniany patyczek. Dziecko jest bardziej chętne do powtarzania czynności złożonych i trudnych. Pozwala mu na to kształtująca się lateralizacja, doskonali również koordyancję wzrokowo-ruchową. Wzrasta u dziecka zdolność koncentracji i komunikacji. Trzylatek chętniej sięga po kredki. Dziecko nazywa niewyraźne znaki, które postawi na kartce autem lub pociągiem. Dziecko trzyletnie ma problem z zamalowaniem określonej powierzchni tak, by nie przekraczać jej granic., dlatego, że podczas rysowania wykonuje energiczne i ciągle długie ruchy. Uruchamia przy tym staw łokciowy, a nie nadgarstek. Następuje to dopiero w późniejszym rozwoju motoryki. Trzylatek rysuje koło. Potrafi narysować pionową i poziomą kreskę i połączyć je jako krzyżyk.
Dziecko w tym wieku u którego rozwój jest prawidłowy potrafi zbudować wieżę z ośmiu elementów, ponieważ w tym wieku wzrasta wysokość budowanych z klocków wież. Trzylatek odwzorowuje konstrukcje płaskie jak i przestrzenne – potrafi ułożyć mostek z klocków lub pociąg.
Potrafi posługiwać się łyżką, widelcem i kubkiem. Nie sprawia mu problemu nabieranie pokarmu na łyżkę lub widelec. Potrafi włożyć taką porcję do ust.
Wzrasta sprawność dziecka w zakresie czynności higienicznych. Dziecko samodzielnie korzysta z toalety a także myje i wyciera ręce.
U trzylatka doskonali się spostrzeganie wzrokowe , więc dziecko umie włożyć w otwory klocki mające różny kształt.

Rozwój mowy

Dziecko trzyletnie ma stały wzrost słownictwa. W trzecim roku życia rozwija się system fonetyczno-fonologiczny (brakuje jedynie głosek dziąsłowych, dochodzi do stopniowego ustępowania charakterystycznej miękkości spółgłosek). Następuje szybki rozwój konstrukcji zdaniowych –dziecko buduje wszystkie typy zdań , które są złożone podrzędnie i nadrzędnie). Sprawność komunikacyjna i społeczna u dziecka wzrasta.
Rozwój społeczno- emocjonalny
Jedynie w sytuacjach społecznych, podczas kontaktu z innymi, podczas wspólnego działania i dyskursu może zachodzić rozwój emocjonalny. Młodsze dzieci nie potrafią jeszcze identyfikować emocji. Najłatwiejszą emocją do identyfikacji jest radość, a następnie smutek, złość, strach. Trudniejszymi są ciekawość, wstręt i pycha. Natomiast zaskoczenie jest bardzo trudną emocją do identyfikacji. Dzieciom łatwiej jest wskazywać daną emocję niż nazywać. U dzieci w przedziale 3-11 lat rozumienie emocji rozwija się razem z wiekiem. Dzieci w wieku przedszkolnym potrafią rozpoznawać i nazywać emocje. Jeżeli dojdzie do zdarzenia przykrego lub przyjemnego to dzieci 3-letnie są w stanie przewidzieć jaka będzie emocjonalna reakcja człowieka na zdarzenie. Dzieci 3-letnie uważają, że intencjonalny charakter mają skutki czyichś działań.
Kompetencje społeczne przejawiają się w zdolności osiągania celów społecznych. Przejawiają się także podczas angażowania złożonych interakcji społecznych, a także nawiązywania i utrzymywania przyjaźni. Przejawiają się także podczas włączania się w grupę i bycia akceptowanym przez rówieśników. Wiek przedszkolny jest kluczowym momentem dla rozwoju kompetencji społecznych. Pierwsze przyjaźnie tworzą się w wieku przedszkolnym. Przyjaciele dzielą się zabawkami, przyjaciel jest uznawany za partnera zabawy. Prośby są częściej kierowane do przyjaciela niż do innych. Przyjaciele dużo ze sobą rozmawiają, często ze sobą przebywają, nawiązują kontakt wzrokowy. Dziecko może pozostawać w relacji z wymyślonym przyjacielem, oprócz tego, że ma realnych przyjaciół. Przyjaciel ten pojawia się, aby dziecko nie czuło się samotne., kiedy nie ma towarzysza do zabaw. Przyjaciel ten pojawia się również, kiedy u dziecka zachodzi potrzeba wsparcia, a ono go nie dostaje.
Dzieci 3-4 letnie bardziej wykazują reakcje prospołecznie na zmartwienia dzieci, z którymi nawiązały relacje koleżeńskie, niż na kłopoty, które maja inni.
Badania Pellegrini i in. Prowadzone na terenie przedszkola dotyczące zachowania dzieci w wieku od 3 do 5 lat wykazały, że w ciągu roku szkolnego ilość zachowań agresywnych się zmniejsza. Jest to uwarunkowane procesem socjalizacji, który jest prowadzony w tym środowisku. Wobec osób tej samej płci kierowane są częściej zachowania agresywne. Interwencja osoby dorosłej jest potrzebna, by rozwiązać konflikt, gdyż zwaśnione strony nie godzą się z własnej inicjatywy.

Literatura:
1. pod.red. Janusza Trempała ,,Psychologia rozwoju człowieka” ,podręcznik akademicki, wyd.naukowe PWN, Warszawa 2011
2. J.Cieszyńska, M.Korendo ,,Wczesna interwencja terapeutyczna-Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6 roku życia”, wyd. Edukacjyne, Kraków 2008
3. Anna Klim-Klimaszewska, ,,Trzylatek w przedszkolu”, Instytut Wydawniczy ,,Erica”,Warszawa 2010