Rola rodziny i przedszkola w przygotowaniu dziecka do nauki czytania i pisania

Rozpoczęcie przez dziecko nauki szkolnej jest ważnym wydarzeniem nie tylko w jego życiu, ale również w życiu całej jego rodziny. Wkracza ono bowiem w kolejny jakościowo inny okres swojej aktywności. W wieku przedszkolnym aktywność wyraża się przede wszystkim w zabawie, w wieku szkolnym zaś najwięcej czasu będzie poświęcać nauce. Zdarza się jednak, że pewne dzieci, mimo pójścia do szkoły, będą jeszcze przedkładać zabawę nad naukę. Dzieje się tak m.in. dlatego, że dzieci w tę fazę wkraczają już z chwilą ukończenia sześciu lat, podczas gdy inne dopiero około ósmego roku życia. Jest to przejaw różnic indywidualnych, czyli swego rodzaju prawidłowość rozwojowa.
Rozwój psychofizyczny większości dzieci rozpoczynających naukę szkolną mieści się w granicach norm dla wieku i jest w miarę harmonijny. Jest jednak zawsze pewien procent dzieci, które już od najmłodszych lat życia wykazują odmienne tempo rozwoju.Są wśród nich dzieci o ogólnym rozwoju przyspieszonym lub opóźnionym, także dzieci z dysharmoniami rozwojowymi (czyli dzieci z tzw.fragmentarycznymi deficytami rozwojowymi). Takie dzieci nazywane są często ,,dziećmi ryzyka dysleksji”.
Właśnie z tymi dziećmi, które są globalnie opóźnione, a także z dziećmi z dysharmoniami rozwojowymi powinno się przynajmniej na rok przed pójściem do szkoły intensywnie popracować, ponieważ powodzenie w nauce szkolnej mają tylko te dzieci, które osiągnęły pełną tzw. gotowość (dojrzałość) szkolną, czyli osiągnęły taki stopień rozwoju psychofizycznego, który pozwoli im sprostać obowiązkom szkolnym. Gotowość ta nie jest kolejnym naturalnym etapem rozwoju dziecka, lecz jest wynikiem przede wszystkim osobistych doświadczeń życiowych dziecka. Psycholodzy od lat sygnalizują, że różnice w przygotowaniu dzieci do szkoły nie wynikają tylko z tzw. różni indywidualnych uwarunkowanych genetycznie (czyli czynników wrodzonych), ale przede wszystkim z uwarunkowań środowiskowych. Doświadczenia z pierwszych lat nauki mają poważny wpływ na przyszłość dziecka, zwłaszcza na dalszy proces jego kształcenia. Doświadczenia pozytywne mobilizują i rozbudzają poznawczą ciekawość dziecka, a trudności znacznie przekraczające możliwości dziecka mogą je nawet załamać.
Przygotowanie większości dzieci do szkoły następuje w przedszkolach czy w tzw.,,zerówkach” przy przedszkolach lub szkołach. Całokształt oddziaływań dydaktyczno - wychowawczych ukierunkowany jest na wszechstronną stymulację rozwoju dziecka i przygotowanie go do roli ucznia. Przedszkole lub ,,zerówka” jest pierwszym szczeblem edukacyjnym. Program pracy z dziećmi sześcioletnimi przewiduje różnego typu zajęcia i zabawy, dzięki którym przedszkolak ma nabyć wstępną umiejętność czytania, gotowość (nie umiejętność, jak sądzą niektórzy rodzice) do nauki pisania, zapoznać się z określonymi pojęciami matematycznymi, poczynić pewne obserwacje i doświadczenia przyrodnicze. Program przewiduje również zajęcia mające na celu doskonalenie sprawności manualnych dziecka (rysunki, wydzieranki, lepienie z plasteliny, itp.) oraz ogólnej sprawności ruchowej. Połączenie tych zabaw z muzyką i piosenką kształtuje u dzieci słuch fonematyczny. Uczy się ono ponadto samoobsługi oraz podstawowych zabiegów higienicznych.

Całokształt pracy dydaktyczno – wychowawczej w przedszkolu lub w klasie zerowej ma na celu wszechstronny i harmonijny rozwój dziecka, umożliwiający mu osiągnięcie wymaganego poziomu tzw.gotowości (dojrzałości) szkolnej. Ogólne założenia przedszkola realizowane są jednolicie i obejmują w równym stopniu wszystkie dzieci. Jednakże nie wszystkie dzieci, pomimo że chodziły do przedszkola czy ,,zerówki” osiągnęły pełną gotowość (dojrzałość) szkolną.
Obiektywna ocena możliwości dziecka oraz ukierunkowana praca eliminująca i wyrównująca nieprawidłowości rozwojowe, czyli taka, która doprowadza do osiągnięcia przez dziecko pełnej gotowości (dojrzałości) szkolnej, powinna więc być głównym zadaniem nie tylko nauczycieli w przedszkolach czy klasach zerowych, ale rów- nież rodziców dzieci przygotowujących się do podjęcia nauki szkolnej.

Objawy cechujące dzieci ,,ryzyka dysleksji”, które można zauważyć już w przedszkolu (M.Bogdanowicz, A.Wierzejewska):
wiek przedszkolny – dzieci 3 – 5 letnie:
- opóźniony rozwój mowy
- słabe umiejętności językowe: trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów,
zapamiętywaniem nazw, budowaniem wypowiedzi,
- opóźniony rozwój ruchowy,
- mała sprawność ruchowa i koordynacja ruchów podczas czynności samoobsługowych, rysowania czy zabaw ruchowych.
klasa ,,zerowa” - dzieci 6 letnie:
- wadliwa wymowa, błędy gramatyczne,
- trudności z zapamiętaniem wiersza czy piosenki,
- trudności z różnicowaniem głosek podobnych (zaburzenia słuchu fonemowego) oraz z wydzielaniem z wyrazów sylab i głosek, i z ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej),
- niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem wzorów graficznych i szlaczków,
- niechęć do układanek,
- oburęczność, mylenie prawej i lewej ręki, trudności z używaniem określeń: prawo – lewo, nad – pod, itp.,
- trudności w nauce czytania
wiek szkolny – powyżej 7- mego roku życia:
- trudności z zapamiętaniem nazw, nazwisk (przekręcanie), szeregów nazw (dni tygodnia, miesiące, itp.), zapamiętaniem tabliczki
mnożenia, dat, szeregów cyfrowych ( np.numery telefonu), błędne
zapisywanie liczb wielocyfrowych,
- brzydkie pismo, niezdarny rysunek,
- trudności z opanowaniem poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne),
- mylenie liter podobnych pod względem kształtu (p-b-d-g, l-t-ł, m-n, w-u),
- mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym fonetycznie (d-t, z-s, w-f),
- opuszczanie, dodawanie, przestawianie liter,
- trudności ze zmiękczeniami.