Codzienne zabawy przedszkolne w oparciu o metodę "Dziecięcej matematyki"

Czas nauki w przedszkolu to moment, w którym umysł dziecka jest bardzo elastyczny i chłonny. Zadaniem nauczyciela przedszkolnego jest to wykorzystać i jak najlepiej zaplanować proces edukacyjny. To także okres możliwości, które wymagają odpowiedniej mobilizacji i czynników potrzebnych do kształtowania czynności umysłowych. W edukacji matematycznej ważne jest, aby mieć świadomość tego w jaki sposób dzieci w wieku przedszkolnym uczą się . Najważniejsze w edukacji matematycznej stają się własne doświadczenia dziecka, które zdobywają w toku głównej czynności jaką jest zabawa. Umożliwienie im zdobywania doświadczeń w komfortowych warunkach sprawia, że nauczyciele mogą realnie wspierać wielokierunkową aktywność dziecka w celu nabywania doświadczeń w poznawczym obszarze. Nauczanie matematyki wiąże się także z wspieraniem aktywności dziecka, której głównym celem jest podnoszenie poziomu integracji sensorycznej, możliwości percepcyjnych, wyobrażeń i rozumowania. Umieszczenie dziecka w centrum, biorąc pod uwagę jest indywidualne potrzeby oraz oryginalność pozwala pokierować procesem edukacji matematycznej w sposób twórczy.
Profesor Edyta Gruszczyk – Kolczyńska stworzyła metodę pod nazwą „Dziecięca matematyka”, która ma służyć do pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami w nauczaniu matematyki. Takie dzieci to zarówno dzieci szczególnie uzdolnione, dzieci rozwijające się prawidłowo a także dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki .
Program, który stworzyła Profesor Gruszczyk – Kolczyńska posiada pewne ważne założenia, które rzutują na sposób przeprowadzania zajęć. Program realizuje się w przedszkolach, szkołach, edukacji domowej a także wspomagająco w domu z rodzicami. Budowa tego programu została oparta na tak zwanej spirali. Obejmuje ono te same kręgi tematyczne, jednakże naucza się jej systemem spiralnym tzn., że co roku wraca się do tych samych treści na coraz wyższych poziomach, rozszerzając ich zakres. Wszystkie jego elementy oparte są na zabawie i różnych metodach czynnych (angażujących dziecko do twórczości matematycznej) . Te metody powinny być dominującymi metodami w kształtowaniu pojęć matematycznych u dzieci. To one stanowią budulec, z którego dziecko tworzy pojęcia i umiejętności. Rolą nauczyciela jest stwarzanie warunków do samodzielnej zabawy oraz ułatwianie nawiązywania kontaktów z otoczeniem (czynne doświadczenia). W wielu przypadkach nauczyciel odpowiedzialny jest na inspirowanie aktywności matematycznej np. poprzez zmianę ról w czasie wykonywania zadania. Co najważniejsze program „Dziecięca matematyka” zakłada wielokrotne powtarzanie materiału, aby informacje mogły się „wdrukować” w świadomość dziecka.
Program “Dziecięca Matematyka” opiera się na realizacji 12 obszarów. Wymienione poniżej obszary należy realizować w podanej kolejności, ponieważ uwzględniają stopnie trudności. Wpływają stymulująco na rozwój intelektualny dziecka, rozwijają zdolności matematyczne i przygotowują do nauki szkolnej.

1. Orientacja przestrzenna, czyli kształtowanie umiejętności, które pozwolą dziecku dobrze orientować się w przestrzeni i swobodnie rozmawiać o tym, co się wokół niego znajduje. Umiejętności te przydadzą się w szkole na lekcjach matematyki i środowiska społeczno przyrodniczego.
PODZIAŁ ZABAW:
• Zabawy dotyczące schematu własnego ciała
• Zabawy dotyczące orientacji w przestrzeni
• Zabawy dotyczące orientacji na kartce papieru
PRZYKŁADY:
• GŁOWA RAMIONA KOLANA PIĘTY– i inne wierszyki / piosenki
• TWISTER Cel: wprowadzenie stron lewa- prawa.
• MARSZ POD DYKTANDO
• OKREŚLANIE STOSUNKÓW PRZESTRZENNYCH przy pomocy ulubionej maskotki
• ZABAWA W LUSTRO: jedno dziecko w parze robi jakąś figurę. Drugie z kolei jest lustrem i musi je odwzorować.
• KODOWANIE NA KARTCE W KRATKĘ: poruszanie się zgodnie z poleceniami po kratach; przeprowadzenie jakiejś postaci z punktu A do B

2. Rytmy traktowane jako sposób rozwijania umiejętności skupiania uwagi na prawidłowościach i korzystania z nich w różnych sytuacjach. Jest to ważne przy nabywaniu umiejętności liczenia oraz dla zrozumienia sensu mierzenia.
PODZIAŁ ZABAW:
• Zabawy na dostrzeganie regularności
• Zabawy na przewidywanie następstw
PRZYKŁADY ZABAW:
• ZABAWY W ECHO Cel: dostrzeganie rytmu i układanie go. Powtarzanie słów lub krótkich tekstów z uwzględnieniem podanego rytmu, tempa, dynamiki, intonacji itp.
• KOLOROWE KORALIKI Cel: wychwytywanie powtarzających się układów rytmicznych i kontynuowania rytmów w sytuacjach zadaniowych.
• RYTMICZNA ORGANIZACJA DNIA I NOCY , PÓR ROKU

3. Kształtowanie umiejętności liczenia, a także dodawania i odejmowania obejmuje proces począwszy od liczenia konkretnych przedmiotów, przez liczenie na palcach aż do rachowania w pamięci.
Należy pamiętać o : pokazie prawidłowego liczenia, uświadamianiu błędów poprzez samodzielne mylenie się.
Kolejność wprowadzania liczenia: konkretne przedmioty, palce, liczmany, pamięciowe wyznaczanie sumy i różnicy.
PRZYKŁADY ZABAW:
- INWENTARYZACJA SALI PRZEDSZKOLNEJ – liczenia zabawek w Sali
- LICZENIE RODZYNEK W NALEŚNIKACH
- ROBIENIE PRANIA I LICZENIE CZĘSCI GARDEROBY
4. Wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania. Celem jest tu dobre przygotowanie dziecka do zrozumienia pojęcia liczby naturalnej, które jest przecież kształtowane na lekcjach matematyki w klasie pierwszej
Wprowadzanie:
- stałość elementów w zbiorze
- ustalanie równoliczności w zbiorze poprzez łączenie w pary
- ustawianie po kolei i numerowanie (aspekt porządkowy liczby)
5. Rozwijanie umiejętności mierzenia długości w zakresie dostępnym sześciolatkom. Będzie to potrzebne w szkole, a także w życiu codziennym.
PRZYKŁADY ZABAW:
- MIERZENIE RÓZNYM MATERIAŁEM: stopy, kroki, dłoń, klocek, patyk itd.
- DOŚWIADCZANIE STAŁOŚCI DŁUGOŚCI: wałki z plasteliny, rulony z papieru, harmonijka z papieru, sznurówki
- POZNANIE RÓZNYCH SPOSOBÓW MIERZENIA: krawiec, budowniczy
6. Klasyfikacja, czyli wspomaganie rozwoju czynności umysłowych potrzebnych dzieciom do tworzenia pojęć. Jest to dobre wprowadzenie dzieci do zadań o zbiorach i ich elementach.
Należy pamiętać o definiowaniu – jasnym określaniu pojęć, i geście grodzenia – oddzielania jako „moje” „nie moje” oraz segregowaniu wśród dzieci młodszych. Następnie klasyfikowanie wg cech. W późniejszym etapie wprowadza się graficzne przedstawienie zbiorów i ich elementów.
Klasyfikowanie może dotyczyć wszystkich rzeczy jakie sobie wymyślimy.
7. Układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych jest dalszym doskonaleniem umiejętności rachunkowych dzieci i stanowi przygotowanie ich do tego, co będą robiły na lekcjach matematyki w szkole.
Należy pamiętać o tym, aby zadania arytmetyczne odnosiły się do sytuacji życiowych, których rozwiązanie wymaga liczenia np. „Daj każdemu tyle samo”, „Rozdaj każdemu po jednej kartce”
Kolejność wprowadzania zadań tekstowych:
- z obrazkami + liczmany (SYMULACJA): obrazek ma wizualizować sytuację zadania. Rozpoczynamy od jak najprostszych zadań
- Zbiory zastępcze (liczmany)
8. Zapoznanie dzieci z wagą i sensem ważenia. Obejmuje także kształtowanie ważnych czynności umysłowych potrzebnych dzieciom do rozwiązywania zadań.
Do ważenia należy używać wagi szalkowej by dzieci mogły zrozumieć sens ważenia. Trzeba pamiętać o pojęciu równowagi
9. Mierzenie płynów – to ćwiczenia, które pomogą dzieciom zrozumieć, że np. wody jest tyle samo, chociaż po przelaniu wydaje się jej więcej lub mniej. Doświadczenia te ułatwią dziecku zrozumieć sens mierzenia i rozwiązywanie zadań.
Najlepiej mierzyć wodę w butelkach.
10. Intuicja geometryczna, czyli kształtowanie pojęć geometrycznych w umysłach sześciolatków.
PRZYKŁADY ZABAW:
- UZUPEŁNIANIE OBRAZKA brakującymi figurami geometrycznymi
- SPACER PO NITCE (można użyć szarf) układanie figury geometrycznej i chodzenie po niej
- UKŁADANIE OBRAZKÓW Z MOZAIEK GEOMETRYCZNYCH
- ZABAWY Z GEOPLANEM
- TWORZENIE SIATEK BRYŁ
- RYSOWANIE Z SYMETRIĄ (ZABAWY Z LUSTERKIEM)
11. Konstruowanie gier przez dzieci hartuje odporność emocjonalną i rozwija zdolności do wysiłku umysłowego. Jest to także dalsze ćwiczenie umiejętności rachunkowych dzieci.
Kolejność wprowadzania gier:
- gry opowiadania tzw. „ściganki”
- gry o rozbudowanym wątku matematycznym
12. Zapisywanie czynności matematycznych zgodnie z możliwościami sześciolatków stanowi bezpośrednie przygotowanie dzieci do tego, co będą robiły na lekcjach matematyki w szkole”.
PRZYKŁADOWE ZABAWY WPROWADZANIA ZNAKÓW =<>:
- porównywanie ilości elementów w zbiorze bez zapisu
- Zabawy z figurami liczbowymi (DOMINO)
- Zabawa w głodnego krokodyla (chodzi o znaki < >)
Wymienione obszary należy realizować w podanej kolejności, ponieważ uwzględniają stopnie trudności. Wpływają stymulująco na rozwój intelektualny dziecka, rozwijają zdolności matematyczne i przygotowują do nauki szkolnej.

Bibliografia:
Gruszczyk-Kolczyńska, E. (red.). Edukacja matematyczna w klasie I. Książka dla nauczycieli i rodziców. Cele i treści kształcenia, podstawy psychologiczne i pedagogiczne oraz opisy zajęć z dziećmi. Kraków:
Gruszczyk-Kolczyńska, E., Zielińska, E. (1997). Dziecięca matematyka. Edukacja matematyczna dzieci w domu, w przedszkolu i szkole. Warszawa: WSiP.
Niewola D., Zabawy matematyczne, Kraków 2021, WSIP
Netografia:
http://www.p5.lubsko.pl/index.php/publikacje-naszych-nauczycielek/62-edukacja-matematyczna-w-przedszkolu-metoda-edyty-gruszczyk-kolczynskiej dostęp:20.09.2021
https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/25562/1/Dziecieca_matematyka.pdf dostęp: 20.09.2021
https://www.nik.gov.pl/plik/id,19329,vp,21937.pdf dostęp 20.09.2021
http://www.bc.ore.edu.pl/Content/855/T116%2C+Odczarowac+matematyke.pdf dostęp 20.09.2021