Program zajęć logopedycznych w przedszkolu

PROGRAM ZAJĘĆ LOGOPEDYCZNYCH W PRZEDSZKOLU
OPRACOWAŁA:
mgr Edyta Krzak

Dla odpowiedniego ukształtowania się języka i umiejętności komunikacyjnej niezbędna jest sprawność aparatu artykulacyjnego ale również umysłowa, a także odpowiednie wzorce, bodźce, postawy i zachowania językowe dorosłych. Znaczenie ma również styl wychowawczy, atmosfera domowa oraz odpowiednie stymulowanie przebiegu procesu rozwojowego. W kolejnych etapach rozwoju coraz większego znaczenia nabiera środowisko, w jakim żyje dziecko. Najpierw dorośli opiekunowie, a w późniejszych okresach grupa rówieśnicza dostarczają wzorów używania języka i zachowania się w rozmowie. Należy zadbać o harmonijny rozwój dziecka, nie pomijając żadnej ze sfer. Zwłaszcza, gdy chodzi o dziecko zagrożone dysfunkcjami.
Stwarzanie sytuacji, które powodują wejście w układ komunikacyjny, jest bardzo ważne dla rozwoju języka dziecka i warunkuje jego rozwój. Dziecko wchodzi od momentu przyjścia na świat w pierwszy, jeszcze znacznie zdeterminowany układ komunikacyjny.
Motorem napędzającym wymawianie jest na pewno obok obserwacji wzrokowej obserwacja słuchowa. Kształtowanie się poprawności wymawianiowej w największym stopniu zależy od sprawności analizatora słuchowego.
Słownik dziecka w wieku przedszkolnym szybko się powiększa, w 3 roku życia używa ono około 1500 słów, a pod koniec wieku przedszkolnego jego słownik czyny zawiera nawet 4500 słów. W późnym dzieciństwie wiedza dzieci o świecie staje się bardziej zorganizowana, co pozwala im na bardziej precyzyjne używanie słów.
O wadach czy błędach mówimy, gdy spontanicznych wypowiedziach występują cechy odbiegające od skodyfikowanej normy ortofonicznej. Z tak postawionego problemu wynika, że obserwacja swobodnych wypowiedzi dziecka jest jednym z najistotniejszych elementów badania wymowy. Zwracamy przy tym uwagę zarówno na brzmienie dźwięków, jak i na estetykę układu narządów artykulacyjnych.
Wady:
• Brak umiejętności i właściwego wymawiania głosek; realizacja w postaci:
- deformacji (przy zachowanej kompetencji językowej)
- substytucji obserwowanej w wieku szkolnym (kompetencja językowa opanowana lub nie)
• Możliwość wymawiania, ale realizacje niekonsekwentne, przypadkowe, których przyczyną jest najczęściej niedokształcenie słuch fonematycznego, czyli nie do końca opanowane kompetencje przy braku autokontroli słuchowej.
Błędy:
Wadliwa wymowa, zwykle o podłożu środowiskowym, brak znajomości normy. Czasami obserwuje się bardzo silne nawyki artykulacyjne, które zupełnie umykają kontroli, mimo że osobiście uświadomi się jej specyficzne cechy.
Dzieci, u których występują zaburzenia mowy, nawet jeśli osiągną prawidłowy poziom umiejętności językowych – w późniejszym czasie, mają liczne dodatkowe problemy, jak np. trudności z nauką czytania i pisania, zaburzenia w kontaktach interpersonalnych itp. Występujące nieprawidłowości w rozwoju języka najczęściej są poważnymi odchyleniami od normy rozwojowej, prowadzącymi do trwałych zmian, czyli do różnych zaburzeń mowy i do zaburzeń wtórnych, takich jak np. zaburzenia w funkcjonowaniu emocjonalnym, społecznym itp.
Czym jest profilaktyka i jakie są jej cele?
• Profilaktyka pierwszorzędowa (pierwotna) - zapobieganie przyszłym zaburzeniom mowy: promowanie zdrowia wśród kobiet ciężarnych, uświadamianie opiekunów na temat prawidłowego rozwoju mowy, objawów zaburzeń.
• Profilaktyka drugorzędowa (wtórna) – wczesna identyfikacja, która umożliwia wyodrębnienie dzieci z tzw. grupy ryzyka zaburzeń mowy i wczesna interwencja logopedyczna
• Profilaktyka trzeciorzędowa – działania prewencyjne i wspomagające wobec osób, u których problem komunikacji już wystąpił
Celem profilaktyki logopedycznej jest zapoznanie rodziców z prawidłami rozwoju mowy oraz możliwościami wsparcia, a także wspomaganie rozwoju językowego wszystkich dzieci w przedszkolu poprzez jak najpełniejsze przygotowanie przedszkolaków do dobrego startu w szkole.

Niniejszy pogram przeznaczony jest dla dzieci w wieku przedszkolnym w Przedszkolu w Przybędzy, które zostały zakwalifikowane na podstawie badań przesiewowych, informacji od wychowawców i rodziców oraz na podstawie opinii i orzeczeń z PPP. Skierowany jest do dzieci, przejawiających trudności językowe. W celu ustalenia szczegółowego planu zajęć niezbędny będzie wywiad z rodzicami.
Zajęcia będą prowadzone indywidualnie lub w grupach i będą odnotowywane w dzienniku zajęć. W celu jak najefektywniejszej pracy terapeutycznej bardzo ważnym elementem będzie współpraca ze środowiskiem rodzinnym dziecka i praca w domu. Każdy rodzic będzie na bieżąco informowany o przebiegu zajęć, efektach.

Cele programu
1. Kształtowanie prawidłowej mowy poprzez korygowanie zaburzeń w zakresie strony fonetycznej, leksykalnej i gramatycznej wypowiedzi.
2. Rozwijanie słuchu fonemowego i fonetycznego.
3. Wczesne wykrywanie wszelkich nieprawidłowości w rozwoju mowy.
4. Stymulowanie opóźnionego rozwoju mowy.
5. Doskonalenie wymowy już ukształtowanej.
6. Wdrażanie do praktycznego wykorzystania nawyków poprawnej wymowy przyswojonej w toku ćwiczeń.
7. Osiągnięcie przez dzieci umiejętności sprawnego komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi.
8. Przygotowanie do nauki czytania i pisania.
9. Wdrażanie dzieci do twórczej aktywności słownej.

Realizacja programu
1. Diagnoza logopedyczna;
2. Ćwiczenia przygotowujące narządy artykulacyjne do wywołania zaburzonych głosek:
a) ćwiczenia oddechowe – wyrabianie oddechu dla mowy, wydłużanie fazy wydechowej, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia ekonomicznego zużywania powietrza i umiejętności synchronizowania pauz oddechowych z treścią wypowiedzi;
b) ćwiczenia narządów artykulacyjnych – usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy;
c) ćwiczenia emisyjno – głosowe – wyrabianie właściwej tonacji, kierowanie głosu na maskę, ćwiczenia umiejętności modulowania siły głosu i prawidłowego brzmienia głosek w sylabach, wyrazach, zdaniach, naśladowanie głosów;
3. Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy:
- wywołanie głoski w izolacji,
- utrwalanie głoski korygowanej w sylabach otwartych i zamkniętych,
- utrwalanie głoski korygowanej w strukturze logotomowej,
- utrwalanie głoski korygowanej w wyrazach w nagłosie, śródgłosie i wygłosie,
- utrwalanie głoski korygowanej w zdaniach,
- automatyzacja poprawnej wymowy w mowie spontanicznej, opowiadanie ilustracji, historyjek obrazkowych, rozmowy kierowane,
- ćwiczenia utrwalające z wykorzystaniem komputera;
4. Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną: ćwiczenia ortofoniczne, ćwiczenia stymulujące ogólny rozwój dziecka, ćwiczenia rozwijające słownik czynny i bierny, ćwiczenia w zakresie koordynacji wzrokowo – słuchowo – ruchowej, ćwiczenia pamięci symultatywnej, ćwiczenia pamięci sekwencyjnej, ćwiczenia pojemności pamięci, ćwiczenia myślenia, ćwiczenia umiejętności przeprowadzania klasyfikacji, ćwiczenia umiejętności szeregowania, ćwiczenie umiejętności myślenia przyczynowo-skutkowego, ćwiczenia myślenia indukcyjnego, ćwiczenia myślenia symbolicznego, kształtowanie twórczej aktywności słownej poprzez tworzenie swobodnych tekstów, rymowanek, wyrabianie umiejętności posługiwania się mową poprawną pod względem gramatycznym;

Procedury osiągania celów
Realizacja powyżej zaprezentowanego programu wiąże się z koniecznością zastosowania różnorodnych pomocy, propozycji zawartych w literaturze fachowej oraz własnych. Zajęcia będą prowadzone różnymi metodami, wzajemnie ze sobą powiązanymi.

FORMY PRACY:
- praca indywidualna,
- praca grupowa.

ZASADY TERAPII LOGOPEDYCZNEJ:
- zasada wczesnego rozpoczynania terapii,
- zasada indywidualizacji,
- zasada stopniowania trudności,
- zasada wykorzystywania wszystkich możliwości dziecka,
- zasada kompleksowego oddziaływania,
- zasada aktywnego i świadomego udziału,
- zasada systematyczności,
- zasada współpracy z najbliższym otoczeniem,
- zasada utrwalania.

Przewidywane efekty
Proponowany program terapeutyczny ma w efekcie systematycznego stosowania doprowadzić do usprawnienia nieprawidłowości rozwoju językowego, a mianowicie:
• wykształcenia postawy komunikacyjnej,
• usprawnienia motoryki i koordynacji narządów artykulacyjnych,
• utrwalenia poprawnego wzorca artykulacyjnego,
• usprawnienia funkcji mających wpływ na rozwój mowy (pamięci, koncentracji, percepcji słuchowej, wzrokowej, ruchowej i myślenia),
• rozwijanie zasobu słownictwa i umiejętności budowania wypowiedzi poprawnych pod względem gramatycznym.

Ewaluacja programu
Ewaluacja programu dokonywana będzie systematycznie na podstawie obserwacji dziecka i jego aktywności w trakcie prowadzenia terapii.