Program rozwijania kompetencji miękkich w świetlicy szkolnej

ROZWIJANIE KOMPETENCJI MIĘKKICH W ŚWIETLICY SZKOLNEJ

Opracowała: Jolanta Serafin-Łuczak

Wstęp
Szybkie zmiany społeczne i na rynku pracy wymuszają potrzebę przygotowania młodych ludzi do skutecznego działania i radzenia sobie w sytuacjach życiowych. Aby skutecznie działać potrzeba nie tylko wiedzy, ale także wielu kompetencji. W ostatnich latach podkreśla się szczególnie rolę kompetencji w edukacji i na rynku pracy, a przez to potrzebę kształtowania i rozwijania ich od najmłodszych lat.
Prezentowany program dotyczy rozwijania kompetencji miękkich u dzieci uczęszczających do świetlicy szkolnej w Szkole Podstawowej w Przecławiu.
Pobyt w świetlicy szkolnej jest świetną okazją do spotkania i zabawy z rówieśnikami, a przez to do nabywania różnorodnych umiejętności psychospołecznych.
Treści programu zawierają problematykę związaną z kompetencjami osobistymi i interpersonalnymi tj. kultura osobista, radzenie sobie z emocjami, odporność na stres, kreatywność, współpraca w grupie.
Warto podkreślić, iż kompetencje miękkie są niezbędne do prawidłowego rozwoju ucznia. Nie są to umiejętności, których można nauczyć się z książek, kształtowane są przez codzienną praktykę i w kontakcie z innymi ludźmi.

1. Charakterystyka kompetencji.
Kompetencje są definiowane jako połączenie umiejętności, wiedzy i postaw odpowiednich do danej sytuacji. Kompetencje dzielimy na miękkie i twarde. Kompetencje miękkie są umiejętnościami przydatnymi w każdym zawodzie i pomagają skutecznie radzić sobie z zadaniami w codziennym życiu. Są to różnorodne umiejętności osobiste i interpersonalne.
Przykładowe kompetencje osobiste (związane z daną osobą):
 radzenie sobie ze stresem,
 samomotywacja,
 asertywność,
 kreatywność,
 radzenie sobie z emocjami.

Kompetencje interpersonalne związane są z naszymi relacjami z innymi ludźmi, są to np.:
 współpraca w zespole,
 rozwiązywanie konfliktów,
 motywowanie innych,
 umiejętność słuchania innych,
 umiejętność komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
Kompetencje twarde są powiązane z konkretna dziedziną wiedzy, praktycznych umiejętności niezbędnych do wykonywania konkretnego zawodu. Są potwierdzone konkretnymi certyfikatami np. znajomość języków obcych.
2. Cele ogólne programu.
Celem głównym programu jest kształtowanie kompetencji miękkich u dzieci z klas 1-3 uczęszczających do świetlicy szkolnej.
3. Cele szczegółowe.
 wspieranie uczniów w rozwoju osobistym i społecznym,
 pokazywanie uczniom sposobów radzenia sobie ze stresem,
 kształtowanie umiejętności radzenia sobie z emocjami,
 rozwijanie postawy kreatywności i aktywnego działania,
 kształtowanie umiejętności współpracy w grupie.

4. Treści programowe.
Treści programowe związane są z kształtowaniem kompetencji osobistych i kompetencji interpersonalnych. Koncentrują się wokół następujących umiejętności:
 kultura osobista,
 radzenie sobie ze stresem,
 kreatywność,
 współpraca w grupie,
 radzenie sobie z emocjami.

5. Adresaci programu.
Odbiorcami programu są uczniowie klas 1-3 uczęszczający do świetlicy szkolnej.
6. Metody pracy.
 burza mózgów,
 zabawy,
 zajęcia plastyczne,
 rozmowa kierowana.

7. Formy pracy.
 grupowa,
 indywidualna,
 praca w zespole zadaniowym.

8. Czas trwania.
6 godzin lekcyjnych (1 zajęcia w tygodniu)
9. Ewaluacja programu.
 obserwacja zachowania uczniów w sytuacjach szkolnych,
 analiza powstałych podczas zajęć prac,
 rozmowa z uczniami po zakończeniu zajęć.
SZCZEGÓŁOWA TEMATYKA ZAJĘĆ

KULTURA OSOBISTA
Temat: Magiczne słowa.

Cele ogólne:
 kształtowanie umiejętności współpracy w grupie,
 doskonalenie umiejętności stosowania zwrotów grzecznościowych
w danej sytuacji,
 podniesienie kultury osobistej wśród uczniów.

Cele operacyjne- uczeń:
 potrafi stosować zwroty grzecznościowe w danych sytuacjach,
 wie w jaki sytuacjach i dlaczego należy używać zwrotów grzecznościowych tj. proszę, przepraszam i dziękuję,
 zna sposoby użycia słów grzecznościowych.

Formy pracy: grupowa, indywidualna
Metody pracy: słowna, burza mózgów
Pomoce do zajęć: karty z magicznymi słowami, przybory do pisania

Proponowany schemat zajęć:
1) Spotkanie w kręgu, powitanie i wprowadzenie do tematu zajęć.
Nauczyciel wita wszystkich na zajęciach i pyta uczniów jak się dzisiaj czują. Nastrój można określić kolorem. Następnie nauczyciel krótko przedstawia temat... chcę dzisiaj porozmawiać z wami o trzech magicznych słowach, które ułatwiają nam codzienne funkcjonowanie. Nauczyciel pyta uczniów: jak myślicie o jakich słowach będziemy mówić? Dzieci wskazują proszę, przepraszam, dziękuję. Nauczyciel podkreśla, iż te trzy słowa są fundamentem naszych relacji z innymi ludźmi, ale także naszą wizytówką świadczącą o kulturze osobistej i dobrych manierach.
2) Nauczyciel dzieli uczniów na 3 zespoły (można wykorzystać do tego 3 kolory karteczek i każde dziecko losuje swój kolor, który będzie kolorem jego grupy).
Każda grupa otrzymuje kartę pracy dotyczącą jednego z magicznych słów. Pierwsza grupa (np. czerwona) otrzymuje słowo PROSZĘ, druga grupa (np..zielona) słowo PRZEPRASZAM, a trzeci zespół (np. niebieski) słowo DZIĘKUJĘ.
Następnie nauczyciel mówi, słowo PROSZĘ wyraża zaufanie, proszenie o coś nie jest oznaką słabości i powodem do wstydu, ale wyrazem uprzejmości.
Nauczyciel zwraca się do grupy czerwonej i przydziela pytania dla tej grupy.
• kiedy i w jakich sytuacjach prosimy?
• w jaki sposób?
• kogo?
• jakie emocje Wam towarzyszą w tych sytuacjach?
• dlaczego warto prosić?

Dla grupy zielonej słowo PRZEPRASZAM. Nauczyciel podkreśla, że słowo przepraszam to odwaga przyznania się do błędu, który mamy prawo popełnić. Pytania dla tej grupy:
• kiedy i w jakich sytuacjach przepraszamy?
• kogo?
• w jaki sposób?
• jakie emocje Wam towarzyszą w tych sytuacjach?
• dlaczego trzeba przepraszać?
Nauczyciel zwraca się do grupy niebieskiej – słowo DZIĘKUJĘ.
Słowo dziękuję sprawia, że doceniamy drugą osobę za trud, jaki włożyła w zrobienie czegoś dla nas. Dziękując wyrażamy wdzięczność.
Pytania dla grupy:
• kiedy i w jakich sytuacjach dziękujemy?
• komu?
• w jaki sposób?
• jakie emocje wam towarzyszą w tych sytuacjach?
• dlaczego należy dziękować?

Grupy kolejno prezentują efekty swojej pracy z magicznymi słowami, nauczyciel dziękuje uczniom za aktywne uczestnictwo w zajęciach.
1. Trzy magiczne słowa to fundament relacji z ludźmi, ale także nasza wizytówka świadcząca o kulturze osobistej i dobrych manierach.
Nauczyciel pyta uczniów dlaczego te słowa mają magiczną moc?
Uczniowie podaja swoje pomysły...
2. Praca plastyczna- przyporządkuj magiczne słowo do sytuacji zamieszczonej w ilustracji.
3. Nauczyciel podsumowuje zajęcia- słowa proszę, przepraszam, dziękuję mają magiczną moc w relacjach międzyludzkich. Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywne uczestnictwo w zajęciach.

RADZENIE SOBIE Z EMOCJAMI
Temat: Emocje moje i innych.

Cele ogólne:
 kształtowanie umiejętności rozpoznawania i nazywania emocji,
 pokazywanie uczniom sposobów wyrażania emocji,
 zapoznanie uczniów z różnymi rodzajami emocji,
 uświadomienie uczniom czym są emocje.

Cele operacyjne- uczeń:
 potrafi rozpoznać emocje swoje i innych,
 potrafi nazwać emocje,
 zna sposoby wyrażania emocji,
 umiejętnie współpracuje z innymi dziećmi.
Formy pracy: grupowa, indywidualna
Metody pracy: słowna, burza mózgów, zabawa interaktywna
Pomoce do zajęć: plansze demonstracyjne, komputer z Internetem, kartki z emotikonami i nazwami emocji, nożyczki, przybory do pisania, karty demonstracyjne emocje

Proponowany schemat zajęć:
1. Spotkanie w kręgu, powitanie i wprowadzenie do tematu zajęć.
Nauczyciel wita wszystkich na zajęciach, pyta dzieci jak się dzisiaj czują.
Nastrój można określić słowem, miną, gestem. Następnie nauczyciel krótko przedstawia temat... chcę porozmawiać z wami teraz o emocjach, prowadzący pyta dzieci co to są emocje? Dzieci podają swoje rozumienia tego pojęcia. Nauczyciel wyjaśnia... emocje to stany, które są odpowiedzią na różne sytuacje, które nas spotykają, przyjemne i niemiłe.

2. Zabawa interaktywna- ruletka z emocjami (wordwall.net).
3. Zadanie w parach- dopasuj nazwę emocji do odpowiedniego emotikona.
Nauczyciel przydziela karty z emotikonami i nazwami emocji dla każdej pary. Zadaniem pary jest odpowiednie połączenie nazwy emocji z emotikonem. Poszczególne pary prezentują efekty swojej pracy. Nauczyciel podsumowuje to zadanie.. pyta uczniów co sprawiło wam trudność?
4. Określ swoje emocje- praca indywidualna w kręgu.
Nauczyciel rozkłada gotowe plansze demonstracyjne ukazujące różne emocje, przydziela każdemu uczniowi karteczkę z imieniem i prosi każdego o umieszczenie swojego imienia na karcie z nazwą emocji jaką przeżywa w tej chwili. Nauczyciel podsumowuje: może powiedzieć, widzę, że najwięcej osób wybrało kartę...
5. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel podsumowuje... mamy prawo odczuwać różne emocje i rozmawiać o nich. Nie ma złych i dobrych emocji, ważne w jaki sposób je wyrażamy. Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywny udział w zajęciach.

ODPORNOŚĆ NA STRES
Temat: Sposoby radzenia sobie ze stresem.
Cele ogólne:
 zapoznanie uczniów z tematyką stresu i sposobami radzenia sobie ze stresem,
 kształtowanie umiejętności rozpoznawania źródeł stresu i sposobów reagowania na stres,
 pokazywanie uczniom technik radzenia sobie w sytuacjach napięcia.
Cele operacyjne- uczeń:
 potrafi rozpoznać u siebie objawy stresu,
 zna techniki radzenia sobie z napięciem,
 jest świadomy gdzie można szukać pomocy w sytuacjach trudnych.

Formy pracy: grupowa, indywidualna
Metody pracy: słowna, burza mózgów
Pomoce do zajęć: arkusze papieru, flamastry

Proponowany schemat zajęć:
1. Spotkanie w kręgu, powitanie i wprowadzenie w tematykę zajęć.
Nauczyciel wita wszystkich na zajęciach, pyta uczniów jak się dzisiaj czują.
Następnie nauczyciel krótko przedstawia temat.. chcę porozmawiać z wami teraz o stresie. Prowadzący pyta uczniów co to jest stres? Uczniowie podają swoje wyjaśnienia tego pojęcia. Nauczyciel wyjaśnia ,iż stres jest rodzajem nieprzyjemnego napięcia jakie odczuwamy w odpowiedzi na sytuacje trudne.
2. Stres w moim ciele. Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy.
Każda grupa otrzymuje arkusz z konturem postaci człowieka. Zadaniem każdej z grup jest zaznaczenie miejsc w ciele gdzie odczuwamy stres. Uczniowie przedstawiają efekty swojej pracy. Nauczyciel podsumowuje, kiedy odczuwamy nieprzyjemne napięcie może nas boleć głowa, brzuch czy nawet kręgosłup. Ważne aby wtedy wyciszyć się i spokojnie oddychać.
3. Jakie są Twoje sposoby na radzenie sobie ze stresem?
Uczniowie wymieniają swoje sposoby. Nauczyciel wymienia sposoby na radzenie sobie z napięciem. Są to np. spacery, malowanie, prace plastyczne, czytanie książek, zabawa, rozmowa z rodzicem, przyjacielem, sen.
Nauczyciel podkreśla, że gdy czujemy się źle możemy zwrócić się w szkole do specjalisty np. pedagoga szkolnego i porozmawiać o swoim stresie.
4. Narysuj swój stres- praca plastyczna, uczniom towarzyszy muzyka relaksacyjna.
5. Podsumowanie zajęć.
Nauczyciel podsumowuje – stres jest odpowiedzią na sytuacje, które są dla nas trudne. Znamy sposoby, aby sobie z nim radzić. Każdy z nas inaczej odbiera sytuacje i każdy z nas inaczej odczuwa stres.
Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywne uczestnictwo w zajęciach.

KREATYWNOŚĆ
Temat: Tworzymy lapbooki na naszych mam.
Cele ogólne:
 zapoznanie uczniów z zasadą tworzenia lapbooka,
 kształtowanie postawy kreatywności,
 kształtowanie umiejętności samodzielnego działania.

Cele operacyjne:
 potrafi wykorzystać informacje potrzebne do pracy,
 umie współpracować w grupie,
 wie czym jest lapbook.

Formy pracy:
 indywidualna, grupowa

Metody pracy:
 słowna, praktyczna
Pomoce do zajęć: komputer z Internetem, gotowe wydrukowane materiały tematyczne, kolorowy papier A3, klej, nożyczki
Proponowany schemat zajęć:

1. Spotkanie w kręgu, powitanie i wprowadzenie do tematu zajęć.
Nauczyciel wita uczniów i pyta jak się dzisiaj czują, a następnie wprowadza w temat zajęć. Nauczyciel mówi, 26 maja przypada Dzień Mamy. W tym dniu szczególnie pamiętamy o naszych mamach. Z tej okazji przygotujemy dzisiaj niezwykłą pracę dla mamy, a będzie to lapbook o mamie.
2. Rundka w kole. Dokończ zdanie: moja mama jest... (uczniowie podaja różne określenia swojej mamy).

3. Zasady tworzenia lapbooka - przepis na lapbook (prezentacja filmu dostępnego w internecie). Lapbook jest rodzajem teczki tematycznej, w której umieszczamy wiadomości na dany temat. Jest to inaczej książka na kolanach, papierowy teatrzyk czyli przestrzeń, w której umieszczamy słówka, rysunki.

4. Praca plastyczna-tworzenie lapbooka na Dzień Mamy. Każdy uczeń otrzymuje kartkę kolorowego papieru w formacie A3 i materiały ksero potrzebne do tworzenia pracy.

5. Prezentacja efektów pracy i wystawa lapbooków.

Podsumowanie zajęć. Nauczyciel dziękuje uczniom za aktywne uczestnictwo w zajęciach i mówi... Dzień Mamy jest świętem, w którym w szczególny sposób pamiętamy o naszych mamach. Na dzisiejszych zajęciach stworzyliśmy prace, które dedykowane są waszym mamom.

WSPÓŁPRACA W GRUPIE

Temat: Uczymy się współpracować.
Cele ogólne:
 wzmacnianie więzi grupowych i współpracy,
 integracja grupy świetlicowej,
 redukcja napięć i stresu.
Cele operacyjne: uczeń
 wie czym jest współpraca,
 potrafi wskazać korzyści wynikające ze współpracy,
 umie wspólnie z innymi uczestniczyć w zabawie.

Formy pracy: grupowa
Metody pracy: praktyczna, podająca
Pomoce do zajęć: duży arkusz papieru, balony, kocyki
Proponowany schemat zajęć.
1. Powitanie w kręgu, nauczyciel wita dzieci i pyta jak się dzisiaj czują.
Nauczyciel prosi aby każdy opisał kolorem swoje samopoczucie.

2. Nauczyciel wprowadza w tematykę zajęć mówi: będziemy dzisiaj rozmawiać o współpracy w grupie, następnie bawić się w grupach.
Co to znaczy wg was pojęcie współpraca? ( dzieci podają swoje rozumienia tego pojęcia).
Jakie są korzyści z wzajemnej współpracy przy wykonywaniu zadań, w zabawie?
Dzieci wskazują korzyści...
Nauczyciel podkreśla, iż żyjemy w grupie w naszym przypadku w świetlicy gdzie wspólne działania są codziennością i powodują, że czujemy się wspólnotą.
3. Zabawa z balonami. Nauczyciel dzieli grupę na dwuosobowe zespoły.
Każda para dostaje balon. Zadaniem każdej pary jest utrzymanie balona między swoimi tułowiami podczas tańców w rytm odtwarzanej muzyki.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na dwa zespoły. Każdy dostaje kocyk na którym mają stanąć wszyscy członkowie grupy. Zadaniem każdej z grup jest odwrócenie koca na drugą stronę bez schodzenia z niego.

5. Zabawa w kolory inaczej. Prowadzący podaje hasło np. niebieski – trzeba klasnąć, zielony- podskoczyć a żółty – złapać się za prawe ucho.

6. Podsumowanie zajęć. Nauczyciel pyta dzieci jak się czuły w trakcie wspólnych zabaw i dziękuje za aktywny udział.
Podsumowuje mówiąc: w trakcie dzisiejszych zajęć każdy z was mógł doświadczyć wspólnego z innymi działania i zauważyć korzyści płynące z tego.

Opracowała
Jolanta Serafin-Łuczak