Osoby niepełnosprawne intelektualnie w środowisku szkolnym

Niepełnosprawność w rozwoju uczniów niepełnosprawnych intelektualnie mają charakter globalny. Uwzględniając np. mowę, uwagę, percepcję, pamięć, myślenie, sprawności manualne, jak również procesy kierunkowe np. kontrolę emocjonalną, motywację do uczenia się, potrzebę osiągnięć. Często nie dostrzega się nawet odmienności osób niepełnosprawnych w stopniu lekkim, ponieważ brakuje fizycznych oznak. Takie osoby nie mają problemu z tworzeniem relacji, jasno i zrozumiale się wyrażają. Zaburzenia występują natomiast w zakresie przyswajania wiadomości i typowo szkolnych zdolności. Nauka wiąże się bowiem z dużym wysiłkiem intelektualnym. Z tego powodu szeroka grupa uczniów z niepełnosprawnością potrzebuje wsparcia i specjalistycznej opieki. Należy pamiętać, że grupa tych dzieci nie jest jednorodna. Są to dzieci o różnym poziomie rozwoju poszczególnych cech. Wiedza ta jest bardzo istotna, gdyż pozwala, na zróżnicowane podejście i lepsze dostosowywanie wymagań edukacyjnych do potrzeb i możliwości uczniów.
Nauczyciele pracujący z uczniami niepełnosprawnymi intelektualnie, niezależnie od etapu edukacyjnego, powinni być przygotowani na to, że ich uczniowie będą się odznaczać dysharmoniami, opóźnieniami lub upośledzeniami rozwojowymi. Dlatego cenne jest, aby od początku uruchamiać odpowiednio dobrane działania profilaktyczne i terapeutyczne, by zapobiegać powstawaniu dalszych zaburzeń i niwelować konsekwencje już występujących. System pomocy, wsparcia, monitorowania i diagnozowania uczniów na terenie szkoły to ważny element sprzyjający rozwojowi.
Niepełnosprawność intelektualna w stopniu lekkim przejawia się w różny sposób, specyfika trudności jakich doświadcza uczeń zależy także od etapu edukacyjnego na jakim się znajduje.
Najważniejszą regułą w pracy z uczniem niepełnosprawnym jest wzięcie pod uwagę jego indywidualności. Każdy uczeń ma swoje mocne strony, a rolą nauczyciela jest jak najefektywniej je wykorzystać. Dziecko z niepełnosprawnością intelektualną powinno być aktywne, ponieważ doświadczenia kształtują jego osobowość. Im więcej sukcesów, tym wyższe poczucie wartości i jest gotów do kolejnych wyzwań. Porażki rodzą strach i niechęć do podejmowania nowych aktywności. Dla dzieci i młodzieży z lekką niepełnosprawnością intelektualną obowiązuje ta sama podstawa programowa, co w przypadku dzieci zdrowych. Pomimo tego uczniowie wymagają indywidualnego podejścia.
Aby z powodzeniem zmobilizować ucznia do działania należy uaktywnić jego sferę emocjonalną, co pomaga w skupieniu uwagi i zainteresowania wykonaną czynnością. Fakt, że uczniowie z tym typem niepełnosprawnością podlega tej samej podstawie programowej, co zazwyczaj rodzi problemy. Niepowodzenia widać już na pierwszym
i drugim etapie edukacji. Przyczyną jest rozbieżność między wysokimi wymaganiami w programach kształcenia ogólnego, a ograniczonymi możliwościami intelektualnymi tych uczniów.
Odpowiednio dobrane metody oraz sposoby pracy dydaktycznej wpływają na skuteczność i powodzenie rewalidacji uczniów z niepełnosprawnością intelektualną. Należy wiedzieć, że powinny być one dobrane adekwatnie do możliwości psychofizycznych potrzeb ucznia. Pamiętamy, że tacy uczniowie mają głownie badać i doświadczać,
a wreszcie działać. Techniki aktywizujące są uatrakcyjnieniem zajęć i zwykle kojarzą się z zabawą. Zazwyczaj każdy uczeń lubi rozwijać swoje ulubione formy aktywności na miarę swoich możliwości i potrzeb. Środowisko w szkołach powinno być tak zaaranżowane, aby uczeń z niepełnosprawnością mógł się swobodnie rozwijać. Najważniejszym warunkiem jest pozytywny emocjonalny kontakt nauczyciela z uczniem.
Aby wspierać prawidłowy rozwój ucznia z niepełnosprawnością intelektualną należy pamiętać:
• przygotowywaniu go od najmłodszych lat do jak największej samodzielności czynności samoobsługowych, zaradności życiowej, radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych,
• organizowaniu zajęć rewalidacyjnych wspomagających rozwój ucznia
• współpracy z rodziną ucznia, wspieraniu jej w trudach wychowywania;
• inicjowaniu kontaktów uczniów z niepełnosprawnością oraz ich rodziców– w celu budowania pożądanych relacji pomiędzy wychowankami i ich rodzicami;
• zapewnieniu uczniowi opieki po lekcjach oraz możliwości uczestniczenia w różnych zajęciach pozalekcyjnych;
• włączaniu ucznia do prac na terenie klasy, szkoły
Dostosowanie metod nauczania, uczenia się oraz środków dydaktycznych:
• Dawać tylko minimum tematyki o wysokim stopniu abstrakcji, dalekiej od możliwości poznawczych i codzienności ucznia;
• Przedstawianie zagadnień na konkretnych przykładach odwołujących się do wydarzeń bliskich dzieciom
• rozwijanie strategii pamięciowych uczniów oraz kompensowanie braków w tym zakresie
• zasada stopniowania trudności
• zasada indywidualizacji,
• Nauka, polegająca przede wszystkim na działaniu ucznia, jego aktywności, zaangażowaniu, przeżywaniu, odkrywaniu i poznawaniu;
• uczenie czytania, pisania i matematyki służące umiejętnościom praktycznym
• w odniesieniu do uczniów w młodszym wieku szkolnym położenie dużego nacisku na dostarczanie im jak największej ilości doświadczeń z zakresu manipulowania przedmiotami, porównywania, przeliczania konkretów, itp.
• rozbudowanie tematyki o charakterze społecznym bezpośrednio związanej z bliskim dziecku środowiskiem lokalnym, służącej przygotowaniu do dorosłego życia;
• wiedza nabywana podczas zajęć, powinna być praktycznie wykorzystywana w różnych sytuacjach życia codziennego;
• dostosowanie wymagań edukacyjnych ze wszystkich przedmiotów nauczania;
• zastosowanie takich metod i oddziaływań, które spowodują jego rzeczywiste zainteresowanie zadaniem,
• znalezienie najlepszego dla konkretnego ucznia sposobu uczenia i zapamiętywania.

Szkoła powinna się troszczyć o:
• Wdrażanie uczniów do samodzielnego wykonywania czynności samoobsługowych
• Rozbudzanie chęci pomocy innym i komunikacji
• Mówienie o swoich potrzebach i stanach emocjonalnych
• Uczenie zasad społecznego współżycia
• Kształtowanie umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach społecznych
• Uczenie umiejętności rozwiązywania konfliktów
• Uczenie umiejętności kierowania swoim postępem,
• Rozwijanie umiejętności dokonywania wyboru i budzenie poczucia odpowiedzialności za własne decyzje
• Uczenie obowiązkowości i kształtowanie niezależności uczuciowej,
• Umożliwianie uczniowi udziału w różnych wydarzeniach społecznych i kulturalnych w roli odbiory i twórcy kultury
• Uczenie wyrażania swoich przeżyć i emocji,
• Rozbudzanie przynależności społecznej i lokalnej regionu kraju
• Umożliwianie poznawania środowiska przyrodniczego
• Budzenie zainteresowania i szacunku dla otaczającej przyrody
• Wspieranie rozwoju sprawności psychofizycznej uczniów
• Prowadzenie zajęć niezbędnych do rozwoju psychoruchowego

Szkoła ma za zadanie zagwarantować zajęcia rewalidacyjne, wspierające rozwój i wpływające na możliwość kształcenia ogólnego oraz realizację treści podstawy programowej.

Bibliografia:
1. Antoszkiecz E. Tworzenie warunków edukacyjnych dla ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, Warszawa 2016
2. Głodkowska J. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkole ogólnodostępnej, Warszawa 2011.