Oddziaływania międzycząsteczkowe - scenariusz lekcji

KONSPEKT LEKCJI NA TEMAT:

ODDZIAŁYWANIA MIĘDZYCZĄSTECZKOWE

I Cele operacyjne
Uczeń potrafi:
wskazać przejawy oddziaływań międzycząsteczkowych
wyjaśnić czym różni się spójność od przylegania
wyjaśnić co to jest menisk
omówić rodzaje menisku
na podstawie widocznego menisku danej cieczy w cienkiej rurce określić czy większe są siły przylegania czy spójności
wyjaśnić co to jest napięcie powierzchniowe
podać czynniki obniżające napięcie powierzchniowe wody
zaprojektować i przeprowadzić doświadczenie potwierdzające istnienie napięcia powierzchniowego wody
Cele wychowawcze
uczeń wie, że należy umiejętnie i ostrożnie obchodzić się z przyrządami
uczeń ma świadomość, że dokładność i staranność podczas wykonywania doświadczeń odgrywa ogromną rolę przy wyciąganiu wniosków

II Materiały i środki dydaktyczne
podręcznik
zlewka, probówka, ołówek, dwie szklane szybki, plastikowe butelki

III Metody
pokaz
ćwiczenia uczniowskie
pogadanka

IV Przebieg lekcji
1. Część nawiązująca
sprawdzenie obecności
przypomnienie doświadczeń wykonywanych na lekcjach potwierdzających istnienie cząstek i ich ruchu
pytania zadawane uczniom
1. Na jakiej podstawie możemy przypuszczać, że wszystkie ciała składają się z cząsteczek?
2. Jakie zjawiska przekonują nas że cząsteczki ciał stałych, cieczy i gazów są w nieustannym ruchu
2. Rozwinięcie
sformułowanie tematu lekcji i zapisanie tematu do zeszytu
wykonanie doświadczeń z których wynika, że cząsteczki wzajemnie oddziałują na siebie, dośw. 33, podręcznik str. 50
oddziaływanie międzycząsteczkowe
zdefiniowanie sił spójności i sił przylegania
znaczenie tych sił w życiu codziennym
przykłady:
krople deszczu przyczepiają się do szyby okiennej, zamiast spływać w dół pod wpływem przyciągania ziemskiego
włoski suchego pędzla są nastroszone, zwilżenie wodą zlepia je
krople wody spływające po piórach ptactwa wodnego
właściwości kleju
wyjaśnienie pojęcia – menisk
omówienie rodzajów menisku
podanie przykładów cieczy, tworzących dany menisk (wklęsły, wypukły)
obserwacja menisków; dość. 34, podręcznik str. 54
wykazanie istnienia napięcia powierzchniowego wody
dośw. 35, podręcznik str. 52
dośw. 36, podręcznik str. 53
wyjaśnienie napięcia powierzchniowego wody jako zjawiska powstawania „cienkiej błony” na powierzchni cieczy
podanie wyników obniżających napięcie powierzchniowe wody

3. Podsumowanie
Wymień nowe pojęcia poznane na lekcji
Wyjaśnij poznane pojęcia
Wyjaśnij dlaczego dwa zwilżone wodą szybki szklane przyciągają się mocniej niż suche

4. Omówienie zadania domowego

V Notatka w zeszycie ucznia: Oddziaływania międzycząsteczkowe

Doświadczenie 1
Badanie wzajemnego oddziaływania między ołówkiem, a cząsteczkami wody

kropla wody

Obserwacja: Wyjmowany z wody ołówek podnosi ze sobą cząsteczki wody. Po wyjęciu utrzymują się na nim kropelki wody.
Wnioski: Cząsteczki wody i ołówka wzajemnie się przyciągają

Doświadczenie 2
Badanie oddziaływania między płytkami szklanymi
a) suchymi
b) mokrymi
Obserwacja: Łatwo rozdzielić szybki suche, zaś zwilżoną wodą trudno.
Lusterka suche nie przyciągają się
Wnioski: Woda zmniejsza odległość między cząsteczkami, wobec tego w przypadku lusterek mokrych zauważamy wyraźne oddziaływania

1. Oddziaływanie międzycząsteczkowe zależy od:
a) rodzaju substancji,
b) stanu skupienia,
c) odległości między cząsteczkami
ODDZIAŁYWANIA MIĘDZYCZĄSTECZKOWE

2. Menisk – zjawisko zakrzywiania się powierzchni cieczy w miejscu zetknięcia się cieczy z ciałem stałym. Menisk zależy od rodzaju cieczy i materiału z którego wykonano naczynie.

Wyróżniamy 2 rodzaje menisku

menisk wklęsły menisk wypukły
siły przylegania są większe siły przylegania są mniejsze
od sił spójności od sił spójności
3. Zwilżanie naczynia przez ciecze
a) ciecze zwilżają naczynia, gdy siły przylegania są większe od sił spójności

b) ciecze nie zwilżają naczynia, gdy siły spójności są większe od sił przylegania

Zadanie domowe
1. Opisz doświadczenia wykonywane na lekcji dotyczące napięcia powierzchniowego wody.
Napisz obserwacje i wnioski
2. Napisz co to jest napięcie powierzchniowe

Wykonane zadanie domowe
Doświadczenie
Badanie oddziaływania między
a) igłą i żyletką położoną na wodzie
b) dolanie do wody detergentu
Obserwacja:
Oba metalowe przedmioty położone ostrożnie na powierzchni wody, pływają po niej. Powierzchnia lekko się ugina.
Po dolaniu kropli detergentu igła i żyletka zatapiają się.
Wnioski:
Oba doświadczenia świadczą o istnieniu siły, która tworzy i utrzymuje powierzchnię swobodną cieczy.
Skutkiem jej działania jest tzw. napięcie powierzchniowe cieczy (wody), czyli tworzenie się na powierzchni cieczy „błonki”
2. Napięcie powierzchniowe – zjawisko powstawania „cienkiej błonki” na powierzchni cieczy