Być asertywnym - scenariusze lekcji wychowawczych dla klas IV - VI

Zajęcia numer 1
Temat: Być asertywnym.

Cele lekcji:
a) ogólny:
- kształcenie postaw asertywnych;

b) szczegółowe
- doskonalenie umiejętności odróżniania zachowań asertywnych od agresywnych i uległych,
- rozpoznawanie zachowań asertywnych oraz poznanie konsekwencji związanych z tymi zachowaniami,
- kształcenie postaw asertywnych.

Metody:
- elementy zabawy,
- drama,
- burza mózgów.

Środki dydaktyczne:
- scenariusze scenek,
- karta pracy „Reagować asertywnie”

Przebieg lekcji:
• Nauczyciel wita klasę a następnie przeprowadza ćwiczenie dzięki, któremu uczniowie nauczą się rozpoznawać zachowania asertywne oraz zdobędą umiejętność rozróżniania ich od zachowań uległych i asertywnych.
• Wszyscy stają w zwartym kręgu. Jedna osoba pozostaje na zewnątrz. Usiłuje wejść do środka w dowolny sposób. Krąg stawia bierny opór. Zabawę powtarzamy tak długo dopóki wszyscy nie spróbują dostać się do środka.
• Po zabawie następuje dyskusja na temat jak najczęściej zachowuje się młodzież wchodząc w nowe środowisko: agresywnie, ulegle, podstępnie, prowokująco.
• Nauczyciel pisze wyrazy „Pasywny”, „Asertywny” i „Agresywny” na tablicy i wyjaśnia, że to etykiety, prezentujące style reagowania na ludzi i zdarzenia. Tylko jeden z nich jest skuteczny, dwa inne powodują problemy. Spróbujmy sobie je pokrótce opisać.

Agresywny
Osoby agresywne zachowują się jak dręczyciel, dokuczając innym psychicznie, werbalnie, lub na obydwa te sposoby. Reagują mówiąc głośno, są rozgniewani lub sprawiają takie wrażenie, używając gróźb, oskarżeń i wyzwisk. Osoba agresywna nie szanuje praw innych, może cię zdenerwować, zranić lub przestraszyć.

Pasywna
Osoba pasywna to ktoś kogo potocznie nazywamy „ciepła klucha”. Taka osoba mówi bardzo cicho, chodzi przygarbiona, nie patrzy na innych i może się nawet wydawać przestraszona lub zdenerwowana. Bierni ludzie nie czują się pewnie. Pozwalają innym podejmować za siebie decyzje i zazwyczaj postępują zgodnie z tymi decyzjami, nawet jeśli są one dla nas niebezpieczne lub złe.
Asertywny
Jeśli z reguły bronisz swojego zdania i respektujesz to co myślą inni, prawdopodobnie zachowujesz się asertywnie. Patrzysz na innych śmiało, lecz nie w sposób zagrażający, mówisz pewnie, ale nie krzyczysz. Nie robisz zawsze tego, co robi tłum. Jesteś odpowiedzialny wobec innych ludzi.

• Rozdaje karty pracy(reagować asertywnie) i omawia polecenia. Daje uczniom czas, by samodzielnie wykonali ćwiczenia, potem prosi, żeby utworzyli cztero lub pięcioosobowe grupy. Poleca by odegrali trzy sytuacje zapisane w kartach pracy, po kolei demonstrując zachowania agresywne, bierne i asertywne. Ochotnicy odgrywają poprawne scenki przed całą klasą.
• Nauczyciel prosi uczniów, aby przemyśleli trzy style reagowania - zapraszając do dyskusji- zadaje następujące pytania:
1. Jakie są główne różnice pomiędzy omawianymi stylami
2. Który z nich jest najbardziej efektywny i dlaczego?
3. W jaki sposób osoba pasywna może stać się bardziej asertywną?
4. Jak osoba agresywna może stać się bardziej asertywną?

-------------------------------------

Zajęcia numer 2
Temat: Być asertywnym.

Cele lekcji:
a) ogólny:
- kształcenie postaw asertywnych;
b) szczegółowe
- doskonalenie umiejętności odróżniania zachowań asertywnych od agresywnych i uległych,
- rozwijanie umiejętności asertywnych,
- kształcenie postaw asertywnych.
Metody:
- drama,
- burza mózgów.
Środki dydaktyczne:
- teksty – opisy sytuacji,
- scenariusze scenek,

Przebieg zajęć:

• Nauczyciel prosi o przypomnienie czego nauczyliśmy się na ostatnich zajęciach.
• Po krótkim przypomnieniu o zachowaniach asertywnych nauczyciel prosi uczniów o zwrócenie uwagi na zachowanie bohaterów, następnie czyta opisy trzech sytuacji.

Sytuacja 1
Młodsza siostra prosi cię, byś pomógł jej odrobi ć zadanie z matematyki. Ty akurat uczysz się do ważnego sprawdzianu. Odpowiadasz jej:
- No dobrze, właśnie uczę się do sprawdzianu, ale...

Sytuacja 2
Kolega z klasy ma pewien problem i prosi cię o radę. Odpowiadasz:
- Skąd mam wiedzieć, jak ci pomóc? To jest twoja sprawa!

Sytuacja 3
Trzy tygodnie temu pożyczyłeś koledze kasetę z twoim ulubionym filmem i do tej pory ci jej nie oddał, chociaż obiecał zwrócić po tygodniu. Dzwonisz do niego i mówisz:
- Przykro mi, że do tej pory nie oddałeś mi kasety. Czy możesz mi ją zwrócić jutro?

• Nauczyciel po rozdaniu kart pracy, prosi uczniów o skomentowanie tych sytuacji oraz pomaga nazwać zaprezentowane w nich postawy.

Sytuacja 1 – pokazuje zachowanie uległe; można było przeprosić młodszą siostrę i wyjaśnić jej, że po zakończeniu przygotowań do sprawdzianu chętnie udzieli się jej pomocy.
Zachowania uległe polegają na wyrażeniu zgody, by inni naruszali moje prawa, lekceważyli je. Przyjmując postawę uległą, zachowujemy się nieuczciwie – nasze działania nie pokrywają się z tym , co czujemy. Zachowanie takie może spowodować niską samoocenę lub nagromadzenie się złości, której wybuch może być kiedyś nieadekwatny do bodźca.

Sytuacja 2 – pokazuje zachowanie agresywne; osoba proszona o pomoc zachowała się niegrzecznie, zlekceważyła prośbę kolegi.
Przyjmując postawę agresywna nie respektujemy granic psychicznych innych ludzi. Chcemy nad nimi dominować a czasem ich upokarzamy.

Sytuacja 3 – pokazuje zachowanie asertywne; osoba, która pożyczyła kasetę z filmem, wyjaśniła, co czuje, oraz stanowczo poprosiła o zwrot pożyczonej rzeczy, nie będąc przy tym niegrzeczna.
Zachowania asertywne polegają na obronie własnych praw przy jednoczesnym uznawaniu praw innych ludzi. Jednoznacznie wyrażamy swoje potrzeby, poglądy i odczucia, a nasze stosunki z innymi cechuje wiara w siebie.
• Nauczyciel proponuje uczniom krótką dyskusję, w czasie której maja za zadanie rozważyć, dlaczego zachowują się agresywnie, ulegle, lub asertywnie, co ma na to wpływ. Wnioski zapisujemy na tablicy.

Zachowujemy się ulegle, ponieważ:
- boimy się odrzucenia i braku akceptacji,
- boimy się reakcji innych,
- uważamy, że jest to właściwe (grzeczne) zachowanie,
- chcemy uniknąć konfliktów,
- chcemy manipulować innymi ludźmi.

Zachowujemy się agresywnie, ponieważ:
- nie wierzymy w swoje możliwości,
- chcemy zwrócić na siebie uwagę innych osób,
- boimy się porażki,
- chcemy pokazać, że jesteśmy lepsi, silniejsi,
- chcemy wykorzystać innych,
- chcemy wyładować złość.

Zachowujemy się asertywnie, ponieważ:
- jesteśmy zadowoleni z siebie i innych,
- szanujemy zarówno siebie, jak i innych,
- nie chcemy ranić innych,
- umacniamy wiarę w siebie,
- jesteśmy uczciwi wobec siebie i innych.

• Nauczyciel prosi uczniów, by określili konsekwencje określonych zachowań; pojawiające się odpowiedzi nauczyciel, lub wybrany uczeń zapisuje na tablicy, lub plakacie.

Zachowując się ulegle, możemy:
- stracić poczucie własnej wartości,
- mieć poczucie krzywdy,
- spowodować złość,
- doprowadzić do wybuchu agresji,
- sprawić, że wzrośnie u innych poczucie ich wyższości.

Zachowując się agresywnie, możemy:
- spowodować konflikty z innymi,
- stracić szacunek dla siebie innych,
- utracić sympatię innych,
- sprawić, że agresja zamieni się w przemoc,
- wywołać stres,

Zachowując się asertywnie, możemy:
- sprawić, że inni nie będą nas lubili za to, że wyrażamy własne odczucia,
- spowodować zmiany w relacjach z innymi,
- doprowadzić do tego, że inni będą w nas widzieli człowieka przebojowego.

• Mam nadzieję, że każdy z nas widzi jakie zachowanie prezentował do tej pory i na tych zajęciach otrzymał wskazówki jak to zmienić. Reszta należy do was. Może właśnie nadszedł czas...czas na zmiany swojego postępowania, aby uzyskać szacunek do samego siebie.


Zajęcia numer 3
Temat: Przyznawanie sobie praw asertywnych.

Cele lekcji:
a) ogólny:
- przyznawanie sobie praw asertywnych;
b) szczegółowe
- doskonalenie umiejętności odróżniania zachowań asertywnych od agresywnych i uległych,
- kształcenie postaw i zachowań asertywnych,
- poznanie swoich praw.

Metody:
- praca indywidualna,
- praca w grupie,
- burza mózgów.

Środki dydaktyczne:
- arkusz papieru z napisanym zdaniem do dokończenia : „Ja jako człowiek mam prawo...”dla każdego ucznia,
- „Prawa asertywne”, zawarte w książce wydanej prze MENiS

Przebieg zajęć:
• Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od wyjaśnienia, co to są prawa asertywne i w jakich sytuacjach warto domagać się ich respektowania.
• Nauczyciel rozdaje arkusze papieru, na którym ma dokończyć następujące zdanie: Ja jako człowiek mam prawo...Należy sformułować minimum 5 praw asertywnych.
• Po napisaniu uczniowie odczytują swoje prawa i mówią, które z nich uważają za najważniejsze dla siebie i dlaczego. Każdy jedno swoje prawo zapisuje na tablicy.
• Następnie listę praw zapisanych na tablicy klasyfikujemy według następujących kryteriów:
- moje kontakty z innymi ludźmi,
- moje kontakty z przedmiotami, zadaniami,
- mój stosunek do mnie.
W którym znalazło się najwięcej praw i dlaczego?
• Dyskusja o tym jak młodzież często korzysta ze swoich praw, czy zawsze można odwołać się do praw asertywnych, czy istnieją jakieś ograniczenia?
• Wspólne odczytanie rozdanych przez nauczyciela „Praw asertywnych”, zawartych w książce Jak żyć z ludźmi. Umiejętności interpersonalne. Program profilaktyczny dla młodzieży, red. R. Ballad, przeł. M. Bida, Warszawa, Ministerstwo Edukacji Narodowej 1989, s.19


Masz prawo:

1. Sam ustalać swoje cele.
2. Posiadać i wyrażać własne poglądy i odczucia.
3. Odpowiadać „nie” na prośby.
4. Prosić o różne rzeczy.
5. Popełniać błędy.
6. zachowywać się asertywnie.
7. NIE zachowywać się asertywnie.
8. Zmieniać zdanie.
9. Zastanawiać się.
10. Odczuwać i wyrażać ból.
11. Prosić o informację osoby, które posiadają większa wiedzę.
12. Mówić „nie wiem” i „nie rozumiem”.
13. Protestować przeciwko nieuczciwości i niesprawiedliwości.
14. Nie brać odpowiedzialności za problemy innych ludzi.
15. Być „innym” i akceptować siebie.