Kształcenie twórczego myślenia pytajnego na lekcjach języka hiszpańskiego

Kształcenie twórczego myślenia pytajnego na lekcjach języka hiszpańskiego.
„Służących sześciu człowiek ma, dzięki nim wie, co wie. Zwą się: Dlaczego, Co i Jak, Kiedy i Kto i Gdzie.”
R. Kipling
Na każdej lekcji, która chce nosić miano lekcji kreatywnej, powinna być przestrzeń na zadawanie pytań zarówno ze strony nauczyciela, jak i ucznia. Jak stwierdza Marilee Adams – autorka książki „Myślenie pytaniami”- „Świat pytań jest światem możliwości”. Jest w tym wiele prawdy jako że edukacja dająca pole do zadawania pytań otwiera na zmianę i rozwój oraz wpływa korzystnie na kształtowanie umiejętności uczenia się, co jest jedną z kluczowych kompetencji. Ponadto, wspiera ona proces łączenia wiedzy wcześniej nabytej z wiedzą aktualnie nabywaną. Wpisuje się więc w spiralny proces nauczania.
Od lat edukatorzy stosują tzw. warm-upy ( ćwiczenia rozgrzewające ) na początku lekcji. Robią to często w postaci zadania uczniom kilku pytań dotyczących lekcji poprzedniej. Sprawdzają w ten sposób poziom rozumienia i zapamiętania informacji z poprzedniego tematu. Upewniają się też, że mogą przejść do kolejnego.
Ćwiczenie, w którym uczniowie mają szansę na skonsolidowanie wiedzy wcześniejszej z aktualnie nabywaną może być zadanie, w którym nauczyciel chcąc wprowadzić słownictwo z zakresu „Rodzina” prosi uczniów o zadanie jak największej ilości pytań nauczycielowi o jego członków rodziny. Przypomina uczniom, że wiedzą już jak na przykład zadać pytanie o imię, wiek, o posiadane zwierzę itp. Może jedynie wprowadzić kilka słów związanych z członkami rodziny lub uprzednio poprosić o znalezienia takich słów przed lekcją samych uczniów. Następnie nauczyciel pokazuje prawdziwe ( bądź fikcyjne ) zdjęcie swojej rodziny i prosi o zadawanie pytań typu:
- Cómo se llama tu madre? ( Jak się nazywa twoja mama? )
- Este es tu padre o abuelo? ( To jest twój tata czy dziadek? )
- Cuántos ańos tiene tu padre? ( Ile lat ma twój tata? )
- Tienes hermanos? ( Czy masz rodzeństwo? )
- Qué hace tu hermano? Es médico, profesor, taxista...? ( Co robi twój brat? Jest lekarzem, nauczyciecielem, taksówkarzem...? )
Tomasz Knopik w swojej publikacji „Zafascynowani światem. Efektywne wspieranie rozwoju zdolności i zainteresowań uczniów w codziennej praktyce szkolnej” przedstawia ćwiczenie zatytułowane „Najtrafniejsze pytania świata”. Polega ono na tym, że klasę dzielimy na grupy. Każda drużyna próbuje wymyśleć jak największą ilość pytań do wylosowanego słowa. Mogą to być liczby, członkowie rodziny, zwierzęta etc. Przykładem może być liczba 7. A oto propozycja pytań:
- Cuántos ańos tiene la hermana de Ania? ( Ile ma lat siostra Ani? )
- Cuántos dias tiene una semana? ( Ile dni ma tydzień? )
- Cuánto es: cinco más dos? ( Ile to jhest: pięć plus dwa? )

Inną propozycją może być systematyczne zadawanie uczniom pytania o to, w jakim celu uczymy się danych treści i w jakich okolicznościach bądź profesji możemy je wykorzystać. Przykładowo będąc architektem w Hiszpanii musimy mieć dobrą znajomość słów związanych z domem i meblami, a także przyimkami miejsca.
Ciekawym zadaniem może być też zapisanie słowa-klucza ( np. wygląd zewnętrzny ) na środku tablicy. Zadaniem uczniów jest wypisanie do słowa-klucza jak największej ilości pytań, którym w ciągu najbliższych lekcji będziemy poświęcać uwagę. Na przykład:
Słowo klucz: La apariencia fisica ( wygląd zewnętrzny )
Pytania: De que color son los ojos? (Jakiego koloru są oczy ); Cómo es el pelo? ( Jakie są włosy? ) Cómo describir una apariencia fisica? ( Jak opisywać wygląd zewnętrzny ); Jakich czasowników użyjemy, aby opisać czyjś wygląd? Czym różni się przymiotnik „bonito” od „hermoso”?

W tym momencie mamy też do czynienia z metodą „burzy mózgów”. Uczniowie mogą w grupach wymyślać pytania, od tych ogólnych do tych najbardziej szczegółowych. Mogą one dotyczyć samych słówek bądź też nurtujących ich pytań związanych ze słowem-kluczem. Ważne jest, aby po przeprowadzeniu burzy mózgów docenić inwencję uczniów i nie usuwać pytań, które nauczyciel uzna za zbędne. Należy je uporządkować, na przykład tworząc mapkę mentalną zapisaną ręcznie lub przy użyciu aplikacji takich jak Mindmeister czy Coggle.
Warte polecenia jest również technika pytań kluczowych. Polega ona na tym, że uczniowie dostają lub wybierają tekst czytany do którego przygotowują pięć pytań. Następnym krokiem jest zachęcenie uczniów do wymienienia się swoimi pytaniami i podejmowania próby odpowiadania na nie.
Jako rozgrzewkę językową preferuję zadanie polegające na tym, że jeden uczeń losuje słowo ( np. z kategorii kraje ), reszta klasy za pomocą pytań typu: Eres de Inglaterra? ( Czy jesteś z Anglii? ) próbują zgadnąć, jaki kraj wylosował. Ochotnik z karteczką ma prawo odpowiadać tylko Tak lub Nie. Osoba, która zgadła nazwę kraju losuje kolejny kraj.
Urozmaicenie powyższego ćwiczenia może być następujące:
Powiedzmy, że na poprzedniej lekcji wprowadzono słownictwo dotyczące dzikich zwierząt oraz przymiotników określających zwierzęta. Na następnej lekcji jeden uczeń losuje zwierzę, a reszta klasy za pomocą pytań próbuje zgadnąć o jakie zwierzę chodzi. Przykładowe pytania to: Es grande? Es pequeńo? Vive en Africa? Tiene una cola? ( Czy jest duże? ,Czy jest małe? , Mieszka w Afryce?, Ma ogon? ) Oczywiście, i w tym wypadku osoba losująca kartonik odpowiada tylko Si lub No. ( tak lub nie )

Jako lekturę uzupełniającą polecam publikację Małgorzaty Budzik zatytułowaną „Pytania wspomagające proces uczenia się – kilka słów o niedyrektywnej komunikacji w szkole”. Znajduje się tam opis metody myślenia pytaniami oraz propozycje ćwiczeń mające na celu rozwój umiejętności skutecznego wykorzystywania pytań otwartych w pracy z uczniami.