Umiejętności coachingowe doradcy zawodowego

Umiejętności coachingowe doradcy zawodowego.
Definicja i główne założenia coachingu.
„Coaching to odblokowanie potencjału osoby w celu maksymalizacji jej dokonań i działań. Jest raczej pomaganiem w uczeniu się niż nauczaniem” John Whitmore
Pojęcie coachingu na stałe zadomowiło się w wielu obszarach rozwoju i pracy zawodowej współczesnego człowieka. Jako forma wspierania i wzmacniania jednostki jest ona wykorzystywana również w pracy doradczej. Klasyczny coaching jak podają Dominika Paradowska i Joanna Płuciennik – autorki bestsellerowskiego poradnika zatytułowanego „Coaching w sytuacji kryzysu – jak przekuć trudności w dobre doświadczenia” bazuje na przekonaniu, że „(...) każdy z nas ma siłę i potencjał do zrealizowania zamierzeń (...).”
Jak piszą dalej autorki w standardowym rozumieniu coaching to „(...) przede wszystkim narzędzie służące indywidualnemu rozwojowi, oparte na najnowszych odkryciach z dziedziny psychologii (....). Jest jednocześnie specyficzną metodą wspierania człowieka w jego naturalnym dążeniu do rozwoju.”
Coaching jest jednym z najbardziej skutecznych sposobów na określenie swojej ścieżki kariery i rozwoju prowadzącej do zmiany i uzyskania wyznaczonego przez siebie celu. Dlatego też wielu doradców zawodowych czerpie z zasobów jakie oferuje im ten rodzaj podejścia do klienta. Jak pisze Patrycja Załuska – jedna z autorek zeszytu informacyjno - metodycznego doradcy zawodowego ( numer 59 ) wydanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w Warszawie – „(...) Dzięki coachingowi klienci ustalają konkretniejsze cele, optymalizują swoje działania, podejmują trafniejsze decyzje i pełniej korzystają ze swoich naturalnych umiejętności.”
Rola motywacji w procesie coachingowym.
„Ludzki umysł jest jak proch. Nie jest w stanie rozpalić się sam – ogień, który mógłby go rozpalić musi przyjść z zewnątrz” Mark Twain
Jedną z nadrzędnych zasad w coachingu jest docenianie swojego wysiłku i nagradzanie siebie za wszelkie drobne kroki przybliżające do celu. Jak pisze wielu psychologów – w tym wspomniane we wcześniejszym podrozdziale autorki poradnika „Coaching w sytuacji kryzysu” – „(...) nic nie działa na człowieka tak dobrze jak drobne wzmocnienia.”
Motywacja zewnętrzna w postaci niewielkich nagród przyznawanych samemu sobie utrzymuje gotowość do dalszych działań i stymuluje człowieka do podejmowania kolejnych wyzwań. Przyjemne rytuały i nawyki stanowią gratyfikację za podejmowany świadomie wysiłek. Doradca zawodowy powinien uświadomić osobie bezrobotnej, że proces szukania pracy też jest formą pracy i należy się po niej wypoczynek i przyjemność. Nie należy skupiać się więc wyłącznie na trudnościach do pokonania w drodze do osiągnięcia upragnionego sukcesu, ale również trzeba pochylić się nad sobą i podziękować sobie i wyrazić wdzięczność samemu sobie za wszelki trud włożony w rozwój osobisty i zawodowy. Nawet w sytuacji, gdy coś pójdzie nie po naszej myśli mamy prawo zafundować sobie drobną przyjemność. Wtedy nasz mózg skojarzy staranie się z uczuciem radości i błogości.
Dominika Paradowska i Joanna Płuciennik proponują następujące ćwiczenie o nazwie „Słoiczek przyjemności”. Wypisujemy na karteczkach co najmniej 15 rzeczy, które dostarczają nam przyjemności. Wrzucamy je do słoika. Losujemy nagrodę, jeśli akurat zabraknie nam pomysłu na zrelaksowanie się.
Praca z kryzysem u osoby bezrobotnej.
„W życiu nie chodzi o czekanie, aż burza minie... Chodzi o to, by nauczyć się tańczyć w deszczu” Vivian Green
Motywacja może być świetną bronią w walce, gdy dopada nas kryzys. Czasem jednak nie wystarcza. Jeśli poszukiwania pracy przeciągają się w nieskończoność lub wszelkie próby utrzymania stanowiska nie wiodą się jesteśmy narażeni na zniechęcenie i niemoc.
Coaching pozwala spojrzeć na trudności z innej perspektywy i z większym dystansem. Dostarcza skutecznych narzędzi pozwalających na wydostanie się z impasu i dostrzeżeniu w kryzysie w nowych możliwości.
Jedną z metod opisanych w literaturze coachingu jest sześcioetapowa ścieżka wojownika pozwalająca przejść przez kryzys i zdobyć nowe siły do wprowadzania zmian w swoim życiu. Głównym założeniem programu jest:
- zadbanie o siebie ( wsłuchanie się w swoje emocje, potrzeby, wartości )
- nazwanie swego problemu ( jak reaguję na swój problem? czym on jest i jak mogę się z nim oswoić? )
- podróż w głąb siebie ( zaakceptowanie swoich emocji, konstruktywne wyrażenie swoich emocji, pozytywne programowanie uczuć )
- odkrywanie swoich zasobów ( pogłębiona analiza swoich mocnych stron, wybór właściwych strategii rozwiązywania problemów, praktykowanie wdzięczności )
- sformułowanie celu ( kreatywne wyznaczanie celu i próba jego realizacji, strefa wpływu, rozważanie różnorodnych możliwości )
- podejmowanie świadomych decyzji ( racjonalność w decydowaniu, odnajdywanie i podtrzymywanie motywacji )

Wielu naukowców na przestrzeni lat próbowało wyodrębnić jakiego rodzaju doświadczenia życiowe wywołują najsilniejszy stres u człowieka. W 1967 roku dwóch amerykańskich psychiatrów Thomas Holmes i Richard Rane skonstruowali kwestionariusz krytycznych wydarzeń życiowych. Jest to skala określająca poziom ciężaru z jakim mierzymy się w danym momencie. Badania Holmsa i Rahe dowodzą, że istnieją ponadczasowe stresogeny, które negatywnie oddziałują na nasz poziom motywacji i dobrostan psychofizyczny. Co ciekawe, na 43 wydarzenia aż osiem związanych jest ze zmianami w życiu zawodowym. I tak na przykład na ósmym miejscu znajduje się zwolnienie z pracy, na piętnastym rozpoczynanie nowej pracy, a na osiemnastym zmiana zawodu.
To w jakim stopniu stres wpłynie na nas w danej sytuacji w dużej mierze zależy od naszego temperamentu, wrażliwości oraz interpretacji okoliczności wywołującej lęk i poczucie zagrożenia. Osoby bezrobotne bardzo często doświadczają kryzysu w obliczu kroków jakie muszą podjąć, by zdobyć pracę. Potrzebują przepracować kryzys ze specjalistą tak, aby wyjść ze swojej strefy komfortu, przełamać lęk i pójść do przodu. Takiej pomocy może udzielić im ktoś z najbliższego otoczenia, psychoterapeuta, coach bądź doradca zawodowy dysponujący konkretnymi narzędziami coachingowymi.
Bardzo ciekawym spostrzeżeniem dotyczącym kryzysu dzieli się z czytelnikami pisma „Focus Coaching” Krystyna Romanowska – dziennikarka, współautorka bestsellerowej serii książek napisanych z profesorem Zbigniewem Lwem – Starowiczem. W swoim artykule zatytułowanym „Strategia pszczół dobra na czas kryzysu” opisuje życie pszczół i ich funkcjonowanie w zespole. Okazuje się, że te pożyteczne owady egzystują w ciągłym stresie. Zmagają się one z różnymi żywiołami takimi jak susza, powódź czy pożar. W przetrwaniu pomagają im skuteczne schematy wypracowane na przestrzeni lat. Należą do nich między innymi sprawna komunikacja, gromadzenie zapasów, ciężka praca, ale i wypoczynek. W pszczelim świecie nie istnieje dylemat – czy kryzys będzie, ale istnieje pytanie: kiedy będzie i jak się do niego przygotować. Krystyna Romanowska proponuje ćwiczenie bazujące na pszczelej filozofii życia. Jest to zbiór pytań, które mogą stać się punktem wyjścia do zmiany naszego nastawienia i zerwania z dotychczasowym myśleniem czy schematami. Przedstawiają się one następująco:
• Co możesz zrobić i ulepszyć, żeby być „królową” własnego ula rozumianego jako życie i kariera?
• Jak możesz zadbać o siebie, by lepiej gospodarować takimi swoimi zasobami jak czas, energia, wiedza, doświadczenie?
• Jakie mogą być twoje nowe miododajne tereny?
• Co sprawia, że czujesz się silny/a?
• Czego potrzebujesz, żeby móc polecieć dalej?
• Czy znasz wielkość swoich rezerw finansowych?
• Jak możesz się lepiej przygotować na potencjalne kryzysy?
• Czego chciałbyś/chciałabyś robić więcej, czego mniej albo inaczej, żeby mieć większe poczucie sensu?
• Czym byś się zajmował/a, gdybyś nie mógł/mogła robić tego, co robisz teraz?
• Co obecnie daje ci poczucie spełnienia? Jakie kroki mogą sprawić, że to poczucie sie zwiększy?

Podsumowując, w pracy z osobą bezrobotną warto podkreślić, że kryzys to nie tylko stan, który trzeba jakoś przetrwać, ale przede wszystkim okoliczności, z których można skorzystać. Wystarczy zmienić nastawienie i zacząć realnie kształtować swoje życie.
Poczucie sprawstwa u osoby bezrobotnej.
„Pewien człowiek odwiedził mistrza, chcąc zostać jego uczniem. W rozmowie mistrz mu powiedział:
- Możesz ze mną zamieszkać, ale nie staraj się za mną iść.
- Za kim więc mam iść?
- Za nikim. W dniu, w którym pójdziesz za kimś, przestaniesz iść za prawda i być sobą” ( opowieści zen )
Joanna Chmura w artykule zamieszczonym w trzecim numerze czasopisma „Coaching” wydawnictwa Focus zatytułowanym „Zaprojektuj swoje życie” stwierdza, że „(...) kiedy sami projektujemy zmianę i wdrażamy ją w życie, uwzględniając czynniki zewnętrzne i reagując na nieprzewidziane zdarzenia, może się zrodzić w nas poczucie sprawczości. Pojawia się ono nawet, jeśli nie osiągnęliśmy celu w stu procentach.”
Doradca zawodowy winien zwrócić uwagę na to, że prócz realizowania celu istotne jest także gromadzenie doświadczeń i kształtowanie w sobie autonomii w trakcie procesu dochodzenia do wyznaczonego działania. Stąd też nowoczesne koncepcje coachingowe są coraz dalsze od dyrektywnego podejścia opartego na relacji mistrz-uczeń. Anthony H. Grant ( 2001:20-21 ) stwierdza, że coach „(...) wspiera samouczenie się [ klienta ] i rozwój osobisty”. Dlatego to klient powinien podejmować ostateczne decyzje i dokonywać wyboru spośród wielu różnych możliwości, które pojawiły się w trakcie procesu doradczego. Osoba doradcy stoi wówczas w roli towarzysza mobilizującego klienta do działania.
Wyznaczanie celów na ścieżce kariery zawodowej.
„Jeśli możesz sobie coś wymarzyć, możesz to zrobić”
Walt Disney
Umiejętność podejmowania decyzji i planowania działań ukierunkowanych na cel to poważne wyzwanie dla wielu osób poszukujących wymarzonego zawodu. Istnieją narzędzia coachingowe wykorzystywane przez doradców zawodowych, które pomagają podopiecznemu w sprecyzowaniu celu oraz jego sprawnej realizacji. Technika POWER, model GROWTH czy SMART lub technika odwróconego celu to tylko niektóre ze sposobów wyznaczania celu dostępnych w bogatym arsenale narzędzi coachingowych.
Jednym z bardziej polecanych i nieszablonowych podejść umożliwiających formułowanie celu oraz kreowanie ścieżek ku ich realizacji jest tzw. „Strategia Walta Disneya”. Składa się ona z następujących elementów:
• opis oczekiwanych rezultatów
• możliwości osiągania celu
• dowody poświadczające wypracowanie wyników
• terminy realizacji
• sposoby na sprawdzenie, czy założone cele zostały uzyskane
Postawiony na początku cel zostaje zwizualizowany z trzech perspektyw: Marzyciela, Realisty oraz Krytyka. Marzyciel wierzy, że wszystko jest możliwe i nie istnieją żadne ograniczenia w podejmowanych działaniach. W praktyce oznacza to, że klient zapisuje na kartce absolutnie wszystkie możliwości osiągania celu jakie mu przyjdą do głowy. Pytania, którymi może siebie wesprzeć są następujące:
• Co chcesz osiągnąć?
• O czym marzysz?
• Po co chcesz to osiągnąć?
• Co by było, gdyby to marzenie się spełniło?
Drugim etapem jest wejście w rolę Realisty, co oznacza próbę postrzegania celu „na trzeźwo” i obiektywnie. W refleksji mogą pomóc kolejne pytania:
• Od czego zaczniesz realizację celu?
• Po czym poznasz efekty z wdrażanych rozwiązań?
• Czego potrzebujesz do realizacji działań?
• Kto może ci w tym pomóc?
• Jakie znasz inne sposoby na wcielanie pomysłów w życie?
• Ile czasu przeznaczysz na doprowadzenie planu do końca?
Ostatnim etapem jest skonfrontowanie się z rolą Krytyka. Polega to na „wyłapywaniu” wszelkich niedoskonałości i mankamentów opracowanego planu. Wsparciem może okazać się następna seria pytań:
• Czego brakuje w utworzonym planie?
• Co może się nie udać?
• Co lub kto może przeszkodzić w doprowadzeniu działań do końca?
• Na ile będę w stanie wykonać plan w założonym przeze mnie terminie?
Ważnym krokiem jest powrót do roli Marzyciela i zweryfikowanie postawionego celu oraz modyfikacja założonych rozwiązań. Trójstopniowy cykl Walta Disneya umożliwia potraktowanie pomysłu czy wyznaczonego celu pod kątem zagrożeń, ryzyka i ograniczeń. Można go powtarzać kilkakrotnie aż do uzyskania satysfakcjonującego rozwiązania. Jeśli jednak doradca zawodowy zauważy trudności ze strony klienta w nakreślaniu celu oraz w jego realizacji może posłużyć się słowami słynnego polskiego podróżnika Marka Kamińskiego, który stwierdził następująco:
Wydaje nam się, że cel jest najważniejszy, bo przyświeca całej drodze, jest jej symbolem. Ale on nie ma aż takiego znaczenia. To droga jest ważna, a cel jest potrzebny, by wyruszyć. Gdyby go nie było, nie ruszylibyśmy z miejsca. Od celu zależy droga, taka jest jego rola. Z drugiej strony osiąganie celów potwierdza trafność naszych wyborów i ważne jest, by je osiągnąć, choć nie za wszelką cenę.