Różnorodne leki z przyrodniczej apteki

Małgorzata Szura

SCENARIUSZ LEKCJI

1. Moduł tematyczny: „Różnorodne leki z przyrodniczej apteki”.

Tytuł pierwszych zajęć: „Różnorodne leki z przyrodniczej apteki – zajęcia terenowe”.

Tytuł drugich zajęć: „Różnorodne leki z przyrodniczej apteki - laboratoria”.

2. Grupa docelowa: klasa 7 lub 8 szkoły podstawowej.
3. Miejsce realizacji zajęć: pierwsze zajęcia - wycieczka terenowa do lasu i na łąkę; drugie zajęcia - lekcja w szkole.
4. Czas realizacji: Scenariusz do realizacji na lekcji (2*45 min) lub na zajęciach pozalekcyjnych.
5. Zakres treści programowych (treści obejmują podstawę programową z biologii i geografii):

• Scharakteryzowanie różnorodności biologicznej oraz podstawowych zjawisk i procesów biologicznych.
- Wyjaśnienie zjawisk i procesów biologicznych zachodzących w wybranych organizmach i w środowisku.
- Przedstawienie zależności między organizmem a środowiskiem.
• Wykazanie, że różnorodność biologiczna jest wynikiem procesów ewolucyjnych.
• Rozpoznawanie organizmów z najbliższego otoczenia, przy użyciu prostego klucza do ich oznaczania.
• Planowanie i przeprowadzanie obserwacji oraz doświadczeń; wnioskowanie w oparciu o ich wyniki.
• Wykorzystanie różnorodnych źródeł i metody pozyskiwania informacji.
- Odczytywanie, analiza, interpretacja i przetwarzanie informacji tekstowych, graficznych i liczbowych.
• Dostrzeganie potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody.
- Identyfikowanie współzależności między elementami środowiska przyrodniczego i społeczno – gospodarczego oraz związków i zależności w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej i globalnej.
• Kształtowanie pozytywnych – emocjonalnych i duchowych – więzi z najbliższym otoczeniem, a także całą planetą Ziemią.
- Przyjmowanie postawy szacunku do środowiska przyrodniczego.
- Rozwijanie współodpowiedzialności za stan środowiska geograficznego.
- Prezentacja postawy i zachowania człowieka odpowiedzialnie korzystającego z dóbr przyrody.
• Wykorzystanie zdobytej wiedzy i umiejętności w życiu codziennym.
6. Cel ogólny: Zapoznanie uczniów z różnorodnością biologiczną, w ujęciu leczniczym.

7. Cele szczegółowe:
a) wiadomości i ich rozumienie:
• Wyjaśnia czym jest różnorodność biologiczna (genetyczna, gatunkowa, ekosystemowa).
• Poznaje ekosystem łąki i lasu – rozpoznaje mniszka lekarskiego jako gatunek łąkowy, a sosnę zwyczajną, jako (głównie) gatunek zajmujący siedliska leśne.
• Wymienia substancje niezbędne do wzrostu roślin.
• Omawia znaczenie wody dla roślin – zaznajamia się z pojęciem suszy hydrologicznej, jej przyczynami i skutkami.
• Przypomina budowę komórki roślinnej – w szczególności organelle: cytozol i wakuolę, ich budowę i rolę.
• Poznaje lecznicze właściwości sosny zwyczajnej i mniszka lekarskiego.
• Zapoznaje się z przepisami na: syrop z pędów sosny i syrop kwiatów mniszka lekarskiego.

b) umiejętności:
• Analizuje różnorodność siedlisk w ramach ekosystemów lasu i łąki.
• Rozpoznaje sosnę zwyczajną i mniszka lekarskiego spośród innych roślin.
• Rozpoznaje pędy sosny i kwiatostany mniszka – dostrzega podobieństwa i różnice w ich budowie – analizuje wpływ różnorodności genetycznej.
• Analizuje i porównuje zasoby wód na Ziemi i w na obszarze Polski.
• Decyduje, o słuszności wykorzystania naturalnych surowców do produkcji syropów wspomagających leczenie objawów przeziębienia.
• Proponuje konkretne działania mające na celu poprawę stanu wód w Polsce.

c) postawy:
• kształtowanie postawy odpowiedzialności za stan wód w Polsce, jako wspólnego dobra obecnie i dla przyszłych pokoleń.
• Kształtowanie świadomości związanej z istotą bioróżnorodności.
• kształtowanie świadomości prozdrowotnej.
• kształtowanie umiejętności prezentowania wiadomości.

8. Formy pracy:

• Metody słowne: - dyskusja, pogadanka, praca z podręcznikiem, tekstem źródłowym.
• Metody obserwacyjne: - obserwacja środków dydaktycznych
• Praca z komputerem
• Wycieczka
• Doświadczenie.
9. Metody i techniki nauczania:
• Pogadanka
• „burza mózgów”
• Obserwacja bezpośrednia
• Pokaz, ćwiczenia praktyczne,
• Eksperyment
• Ćwiczenia terenowe.

10. Środki dydaktyczne:
Przygotowuje nauczyciel:
• Podręcznik do biologii (tematy dotyczące: budowy komórki roślinnej, pobierania wody przez rośliny, transpiracji, znaczenia i obiegu, wody oraz bioróżnorodności)
• Linki do tekstów źródłowych.
• Karty pracy dla uczniów
• Tablica multimedialna.
• Słoiczki
• Cukier
• Garnek
• Łyżka stołowa i wazowa
• Gaza
• Dostęp do szkolnej kuchni/ kuchennka elektryczna/ termomix.

Przygotowuje uczeń:
• Małe wiklinowe koszyczki.
• Okazy naturalne – pędy sosny i kwiatostany mniszka lekarskiego.
11. Przygotowanie do zajęć
Zajęcia można zrealizować na dwa sposoby:
1. Preferowana opcja – pierwsze zajęcia powinny być w formie wyjścia terenowego na pobliską łąkę i do lasu. Druga lekcja powinna odbyć się w klasie. Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że pozyskiwane okazy naturalne powinny rosnąć na terenach oddalonych od dróg i zabudowań, czyli, jak najmniej skażonych.
2. Druga możliwość, to taka, kiedy nauczyciel samodzielnie zbierze okazy roślin, a uczniom przedstawi różnorodność biologiczną dotyczącą ekosystemu łąki i lasu na slajdach prezentacji multimedialnej. Kolejne zajęcia powinny mieć taki sam przebieg, jak w 1 opcji.

Pierwsze zajęcia terenowe.
Ogniwa procesu nauczania Czynności nauczyciela Czynności ucznia Limit czasu
1. Faza wstępna Sprawdzenie obecności. Wprowadzenie w temat zajęć, podanie tematu i celów zajęć. Przypomnienie zasad bezpieczeństwa w czasie wyjścia terenowego. Podział uczniów na 4 grupy, rozdanie małych koszyczków i kart pracy. Uczniowie aktywnie słuchają.
Zapoznają się z zadaniem grupy, do której zostali przydzieleni:
1. Pinus sylvestris
2. Mniszek lekarski
3. Fotorelacja (uczniowie należący do tej grupy, muszą być wcześniej przygotowani do swej roli – umiejętność obsługi sprzętu, znajomość programów do montażu filmów). 5 min
2. Faza realizacyjna badanie i przekształcanie

Nauczyciel koordynuje pracę uczniów, zwraca uwagę na najistotniejsze kwestie ujęte w zadaniach zamieszczonych na kartach pracy.
Uczniowie eksplorują teren, dostrzegają różnice w warunkach siedliskowych ekosystemu leśnego i łąki. Zwracają uwagę na substancje niezbędne roślinom do wzrostu i rozwoju.
Dostrzegają różnorodność gatunków zamieszkujących las i łąkę. Uczniowie, po instrukcji nauczyciela, zbierają okazy mniszka lekarskiego i pędy sosny. 20 min
3. Faza realizacyjna prezentacja
Nauczyciel wspiera, wyjaśnia wątpliwości, odpowiada na zadawane pytania. Koordynuje pracę uczniów. Uzupełnienie zadań na kartach pracy przez uczniów. 15 min
4. Faza podsumowująca refleksja i ewaluacja Nauczyciel rozpoczyna debatę:
- słuszność ochrony bioróżnorodności. Uczniowie wymieniają się argumentami, formułują wnioski. 5 min

Drugie zajęcia – laboratoryjne.
Ogniwa procesu nauczania Czynności nauczyciela Czynności ucznia Limit czasu
1. Faza wstępna Sprawdzenie obecności. Wprowadzenie w temat zajęć, podanie tematu i celów zajęć. Przypomnienie zasad bezpieczeństwa w czasie korzystania z kuchenki gazowej / palników elektrycznych. Podział uczniów na 4 grupy, rozdanie instrukcji z zadaniami do wykonania. Uczniowie aktywnie słuchają.
Zapoznają się z zadaniem grupy, do której zostali przydzieleni:
1. Pinus sylvestris
2. Mniszek lekarski
3. Fotorelacja 5 min
2. Faza realizacyjna badanie i przekształcanie

Nauczyciel koordynuje pracę uczniów, udziela wskazówek, służy radą.
Uczniowie, jak najbardziej samodzielnie starają się wykonać zadania przewidziane w instrukcji.
25 min
3. Faza realizacyjna prezentacja
Nauczyciel prosi uczniów, o zaprezentowanie wyników swojej pracy. Uczniowie prezentują pozostałym grupom efekt swojej pracy; opisują właściwości zdrowotne wykonanych syropów/ przedstawiają relację filmową. 10 min
4. Faza podsumowująca refleksja i ewaluacja Podsumowanie zajęć w formie pytań do uczniów:
1. Co Cię zaciekawiło?
2. Co Ci się przyda w codziennym życiu?
3. Co można byłoby poprawić?
4. Co Ci nie odpowiadało?
5. Inne uwagi? Uczniowie prezentują swoje spostrzeżenia. 5 min

Lektura dla nauczyciela (przedmiotowa, pedagogiczna, metodyczna):
• podręcznik
• Teksty źródłowe:
• https://www.wodkany.pl/zasoby-wody-w-polsce-i-na-swiecie/
• https://stopsuszy.imgw.pl/woda-to-nasz-najwiekszy-skarb-dekalog/
• http://www.encyklopedia.lasypolskie.pl/doku.php?id=s:sosna-zwyczajna
• file:///C:/Users/Rafa%C5%82/Downloads/DOI-10.1515-frp-2015-0036%20370.pdf
• https://www.woda.edu.pl/artykuly/woda_pod_naszymi_stopami/
• https://www.gdos.gov.pl/przyroda-i-roznorodnosc-biologiczna
• https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/soki-roslinne;3977313.html
• https://pantabletka.pl/syrop-z-mniszka-lekarskiego-z-mlecza-przepis/
•

Lektura dla ucznia:
• podręcznik