Terapeutyczny program logopedyczny "Mówię ładnie"

Prawidłowy rozwój dziecka jest podstawą w kształtowaniu i rozwoju jego osobowości. Rozumienie mowy pozwala poznać otaczający świat, a umiejętność mówienia pozwala go wyrazić. Zaniedbanie mowy może pociągać za sobą wiele negatywnych skutków. Wadliwa wymowa wpływa na cały proces uczenia się. Dzieci piszą tak jak mówią: „skoła”, „zaba”, „tlawa”. Wady wymowy w znaczący sposób wpływają także na nabywanie umiejętności czytania. Dziecko, które nie potrafi prawidłowo mówić, nie opanuje sztuki szybkiego czytania ze zrozumieniem, a bez tego trudno mu funkcjonować w szkole, a później w pracy, nie rozwija zainteresowań.
Dzieci z wadami wymowy mogą być nieakceptowane przez grupę, wyśmiewane. Dziecko, które źle mówi, często ma niższą samoocenę, jest nieśmiałe, postrzega siebie jako gorsze w gronie rówieśników. Grupa dzieci bardzo szybko wychwytuje i ocenia wymowę kolegi. Dlatego tak istotne znaczenie ma stymulacja rozwoju mowy w okresie przedszkolnym oraz usuwanie wszelkich przeszkód, które rozwój mowy mogłyby hamować.
Praca ta powinna iść w trzech kierunkach: usprawnianie narządów artykulacyjnych, rozwijanie percepcji słuchowej oraz rozwijanie zasobu słownictwa i umiejętności wypowiadania się zdaniami.
Warunkiem poprawnej artykulacji głosek są sprawne narządy mowy, głównie język i wargi. Ćwiczenia usprawniające powinno się prowadzić z dzieckiem w formie zabawy, najlepiej przed lustrem, aby dziecko przy ich wykonywaniu mogło wspomagać się wzrokiem. Gimnastyka artykulacyjna przyspiesza rozwój mowy u dzieci, niejednokrotnie likwiduje proste wady wymowy, poprawia dykcję.
Cele programu:
Podczas mojej pracy w przedszkolu zauważyłam iż z roku na rok przybywa dzieci z problemami z mową. Wychodząc naprzeciw potrzebom dzieci postanowiłam wprowadzić dodatkowe ćwiczenia doskonalące sprawność ruchową narządów mowy oraz ćwiczeń korygujących nieprawidłowe oddychanie i przetrwałe połykanie infantylne.
Głównym celem tego programu jest wspomaganie i stymulowanie prawidłowego rozwoju mowy dziecka oraz zapobieganie powstawaniu wad wymowy.
Cele szczegółowe:
1. Wykształcenie i utrwalenie umiejętności prawidłowego (dojrzałego) sposobu połykania.
2. Usprawnienie motoryki narządów mownych: warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy.
3. Usprawnienie aparatu oddechowego: pogłębienie oddechu, zwiększenie pojemności płuc, wydłużenie fazy wydechowej, kształcenie ruchów przepony, różnicowanie faz wydechowych.
4. Ćwiczenia percepcji słuchowej.
5. Ćwiczenia stymulujące rozwój mowy.
Spodziewane rezultaty
Przygotowany program terapii logopedycznej ma na celu doskonalenie umiejętności językowych dzieci z prawidłowym rozwojem mowy, jak i z trudnościami w wymowie. W związku z obserwowanym zróżnicowaniem rozwoju mowy i występującymi zaburzeniami i wadami wymowy, przewidywane efekty podejmowanych działań mogą być na różnym poziomie, zależnie od indywidualnych możliwości dziecka. Systematyczne stosowanie ćwiczeń zaproponowanych w programie ma w rezultacie doprowadzić do usprawnienia motoryki i koordynacji narządów artykulacyjnych, utrwalenia prawidłowego oddychania i połykania. Realizacja programu ma się także przyczynić do powstania prawidłowych wzorców artykulacyjnych głosek i zapobiec powstawaniu wad wymowy.
Warunki realizacji programu
Zaproponowany przeze mnie program jest przeznaczony dla dzieci 5 i 6-letnich. Realizowany będzie od października do czerwca w formie zabawowej, dwa razy w miesiącu. Nastawiony jest nie tylko na objęcie opieką logopedyczną dzieci z zaburzeniami mowy, ale także na wspieranie prawidłowego rozwoju mowy u wszystkich dzieci w grupie, a co za tym idzie lepszy rozwój poznawczy, społeczny oraz emocjonalny, budowanie poczucia własnej wartości, a także wzmacnianie więzi w kontaktach z rówieśnikami. Program jest zgodny z Podstawą programową wychowania przedszkolnego zatwierdzoną przez MEN (Dziennik Ustaw nr 59/2017 – Rozporządzenie MEN z dnia 14 lutego 2017r.), która stanowi dokument podstawowy przy opracowywaniu programów wychowania przedszkolnego.
Głównym realizatorem programu będzie logopeda. Zajęcia logopedyczne będą wkomponowane w tematykę prowadzonych zajęć, zgodnie z planem pracy dydaktyczno-wychowawczym w danej grupie, jak również z podstawą programową wychowania przedszkolnego. Nad wyborem ćwiczeń oraz doborem treści będzie czuwał logopeda, Podstawą działań jest wytworzenie atmosfery życzliwości i zaufania
Ważnym aspektem programu jest współpraca z rodzicami. To zasadniczy element skutecznej terapii logopedycznej. Program „Mówię ładnie” zakłada systematyczne kontakty z rodzicami przedszkolaków. Logopeda na bieżąco informować będzie o przeprowadzanych zajęciach logopedycznych oraz odpowiadać na pytania. Zestawy ćwiczeń logopedycznych będą na bieżąco zamieszczane w kąciku logopedycznym na grupie przedszkolnej. Ponadto rodzice będą otrzymywać artykuły bądź broszury z ćwiczeniami do samodzielnej pracy z dzieckiem w domu.

Metody i formy pracy
Metody:
• zabawowa,
• obserwacyjno-demonstracyjne,
• treningu mięśniowego,
• mechaniczne,
• fonetyczne,
Formy zajęć:
zbiorowa, grupowa.

Ewaluacja
Ewaluacja jest procesem gromadzenia informacji dotyczących jakości i efektywności podejmowanych działań. Pozwala na formułowanie wniosków, daje podstawę do planowania dalszej pracy i określenia kierunku rozwoju.

Ewaluacja opierać się będzie na:
• bezpośredniej obserwacji dzieci,
• wyniku kontrolnego badania logopedycznego (czerwiec ),

ĆWICZENIA ODDECHOWE
1. swobodny wdech przez nos i wydech ustami,
2. krótki, szybki wdech, natomiast wydech długi i połączony z dmuchaniem,
3. unoszenie rąk bokiem do góry podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przy wydechu,
4. wykonywanie wdechu i zdmuchiwanie świeczki (wolno, szybko, przy zwiększanej stopniowo odległości),
5. wykonanie wydechu wymawiając „s” z jednakową głośnością, raz ciszej, raz głośniej,
6. zdmuchiwanie piórka z gładkiej i chropowatej powierzchni,
7. wydech z dmuchaniem na kawałek papieru (staramy się, aby odchylenie papieru było cały czas jednakowe),
8. puszczanie baniek mydlanych przez słomkę,
9. nadmuchiwanie balonów,
10. ,,wyścigi’’ – dmuchanie na kłębuszki waty, piórka, papierowe kulki,
11. dmuchanie na zawieszone na nitkach różne przedmioty,
12. przenoszenie różnych przedmiotów (papierki, fasolki, itp.) za pomocą słomki,
ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE NARZĄDY MOWNE
Ćwiczenia warg:
1. wyraźne wymawianie samogłosek „u – i”, „a – o – u”,
2. cmokanie,
3. parskanie,
4. nadymanie powietrza w policzki i przerzucanie go,
5. dmuchanie na wiatraczek, kartkę papieru na stole,
6. gwizdanie,
7. utrzymywanie ołówka między nosem a wargą,
8. cofanie raz jednego, raz drugiego kącika ust,
9. przesuwanie ściągniętych warg na prawo i lewo,
10. szerokie otwieranie ust (jak przy wymowie samogłoski a),
11. szybkie zmienianie układu ust „uśmiech” – „ryjek” (zęby pozostają widoczne),
12. unoszenie górnej wargi przy zaciśniętych zębach (widoczne tylko górne zęby),
13. opuszczanie wargi dolnej (widoczne tylko dolne zęby),
14. zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie.

Ćwiczenia języka:
1. odklejanie chrupki, andruta od wałka dziąsłowego,
2. „malowanie sufitu” – lizanie czubkiem języka podniebienia,
3. zlizywanie z podniebienia miodu, nutelli, itp.,
4. konik – „kląskanie” językiem o podniebienie twarde,
5. „góra – dół” – dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów (jedynek) przy silnie opuszczonej żuchwie,
6. „samochód w garażu” – unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego,
7. liczenie zębów – przy szeroko otwartych ustach dotykanie czubkiem języka po kolei wewnętrznej strony wszystkich zębów,
8. głośne wymawianie głoski „al” z powolnym, jednoczesnym unoszeniem języka do wałka dziąsłowego,
9. „wbijanie gwoździ’’ – kilkakrotne uderzanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy,
10. „myszka do dziury” – usta szeroko otwarte, szeroki język dotyka dolnych zębów i energicznie cofa się aż do tylnej ściany gardła, jednocześnie unosi się tył języka (jak przy głoskach: k, g),
11. „rynienka” (rulonik) – wargi ułożone w ryjek, język między wargami, strumień powietrza wydostaje się środkiem jamy ustnej,
12. „łyżeczka” – szeroki język lekko wysunięty z jamy ustnej, boki języka wywinięte do góry,
13. wypychanie językiem policzków,
14. „źrebak” – język wsunięty między ściśnięte wargi drga w czasie wydmuchiwania powietrza,
15. jak najszybsze uderzanie czubkiem języka o górne dziąsła,
Ćwiczenia podniebienia:
1. wdychanie powietrza nosem, wydychanie powietrza przez szeroko otwarte usta,
2. oddychanie przez usta przy zaciśniętych nozdrzach,
3. oddychanie wyłącznie przez nos,
4. kaszlanie przy wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej języku,
5. energiczne wymawianie par sylab: uk-ku, ug-gu, ok-ko, og-go, uku-ugu, oko-ogo,
6. chrapanie,
7. płukanie gardła,
8. wypowiadanie sylaby apa z przedłużeniem momentu zwarcia warg,
9. wypowiadanie sylab: ap, op, ep, yp, up z przedłużeniem zwarcia warg,
10. ćwiczenia ze słomką (przenoszenie kawałków papieru)
Literatura:
• Bogdanowicz M. „W co się bawić z dziećmi?”
• Chmielewska E. „Zabawy logopedyczne i nie tylko”
• Chrzanowska A., Szopik K. „Zabawy i ćwiczenia logopedyczne – poradnik dla logopedy, nauczycieli i rodziców”
• Demel G. „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”
• Malkiewicz M. „Jarmark logopedyczny. Wybór zabaw wspomagających mowę przedszkolaków”
• Michalak-Widera I. „Miłe uszom dźwięki”
• Michalak-Widera I., Węsierska K. „Zabawy buzi i języka dla każdego smyka”
• Skorek E. „100 tekstów do ćwiczeń logopedycznych”
• Stecko E. „Zaburzenia mowy dzieci – wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne”
• Sprawka R., Graban J. „Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci od 4 do 7 lat”
• Styczek I. „Logopedia”
• Szłapa K. „Cmokaj, dmuchaj, parskaj, chuchaj”
• Czasopismo „Forum Logopedy”
• Czasopismo „Strefa Logopedy”

Opracowała: mgr Marta Stanek