Terapia ręki w przedszkolu "Od zabawy do precyzji"

Wstęp
I. Charakterystyka programu
II. Główne cele programu
III. Treści programowe
IV. Warunki wdrażania programu
V. Metody, formy, środki dydaktyczne realizacji programu
VI. Przewidywane osiągnięcia
VII. Informacja o ewaluacji programu
Bibliografia
Wstęp

Terapia ręki jest pojęciem, które jest coraz powszechniej używane w kontekście wspierania dziecka w rozwoju. Mimo powszechnego przekonania o tym, że jest to bardzo ważna sfera, na którą trzeba zwrócić szczególną uwagę, rzadko wspieranie odbywa się w sposób kompleksowy. Obserwacje wszelkich nieprawidłowości na wczesnym etapie rozwoju dziecka stwarzają możliwość zapobiegania głębszym zaburzeniom i utrwalaniu złych nawyków. Program Terapii Ręki ma na celu wczesne wykrywanie zaburzeń małej motoryki oraz na odpowiednie zareagowanie na trudności poprzez poprawnie dobrane ćwiczenia
i stymulacje. W terapii ręki przede wszystkim należy kłaść olbrzymi nacisk na ruch, gdyż jest on podstawą całego rozwoju dziecka. Wszystkie możliwe funkcje ciała i mózgu mogą wykształcić się jedynie w ruchu. Jeśli eliminujemy ruch, zmuszając dziecko do zbyt długich zadań statycznych, pozwalając na dużo telewizji, nie pokazując kultury ruchu fizycznego, doprowadzamy do deprywacji u dziecka.
Trzeba zaznaczyć jeszcze, że bez umiejętności grafomotorycznych dziecku trudniej jest... mówić! Obszary ruchowe ręki i mowy znajdują się w mózgu człowieka bardzo blisko siebie, dlatego powinniśmy dbać o rozwój motoryki u dziecka.
Do przyczyn, które powodują trudności wykonywania zadań związanych z małą motoryką, można zaliczyć:
- niskie napięcie mięśniowe,
- słabą kontrolę posturalną,
- trudności w koordynacji bilateralnej i ustaleniu wzorców lateralizacji,
- nieprawidłowości w funkcjonowaniu narządu wzroku i koordynacji
wzrokowo- ruchowej
Przejawiają się one m. im.: niechęcią dziecka do prac plastycznych, trudnościami w samoobsłudze, nieprawidłowym chwytem narzędzia pisarskiego, wolniejszym tempem opanowania takich umiejętności jak cięcie nożyczkami czy wiązanie butów.
I. Charakterystyka Programu

Program przeznaczony jest do realizacji podczas zajęć z zakresu terapii ręki. Program wspiera rozwój dziecka w sytuacji, gdy występują u niego trudności ruchowe, czuciowe i koordynacyjne w obrębie małej motoryki. Adresatami są więc dzieci, które z różnych przyczyn, nie zawsze zdiagnozowanych, mają widoczne trudności w aktywnościach wymagających użycia rąk w sposób skoordynowany, np. w trakcie manipulowania przedmiotami, podczas zabawy, czy czynności samoobsługowych i grafomotorycznych.
W programie została pokazana kolejność w jakiej należy prowadzić zajęcia oraz przykładowe gry i zabawy.
Program spełnia kilka funkcji: przede wszystkim terapeutyczną, usprawniającą i wzmacniającą organizm dziecka, propaguje aktywności indywidualne podczas zajęć z terapii jak również w mały zespołach- dąży do współpracy. Dla młodszych dzieci pełni funkcje profilaktyczną, aby zapobiegać występowania nawykowych nieprawidłowości w rozwoju motoryki małej.

II. Główne cele programu

Aby przeprowadzić z dzieckiem efektywną terapię wspomagania rozwoju, nie można nie zastanowić się nad jej celem. Istotą każdej terapii jest sformułowanie celów, czyli uświadomienie sobie i dokładne określenie, jakie efekty ma przynieść praca nad dzieckiem. Cel zawsze powinien być mierzalny. W Programie Terapii Ręki jest to kluczowy element każdego spotkania. Dobrze dobrany cel kierunkowy i umiejętne rozpisanie go na cele szczegółowe sprawia, że planowanie każdych zajęć z dzieckiem jest bardzo naturalne, a wybrane zabawy i ćwiczenia nie są przypadkowe, tylko trafione w obecne potrzeby. Każdy, kto pracuje z dzieckiem, powinien wiedzieć, do czego ma prowadzić jego terapeutyczne oddziaływanie. Żeby praca była efektywna, niezbędna jest ocena potrzeb dziecka. Dokonuje się jej podczas wywiadu z rodzicem oraz obserwacji.
W Programie Terapii Ręki wyróżnia się trzy poziomy celów: wiodący, kierunkowy, szczegółowy. W Programie Terapii Ręki cele wiodące to samoobsługa, umiejętności szkolne i zabawa, oraz komunikacja. Następnie dokonuje się uszczegółowienia potrzeb dziecka i pracuje się w trakcie zajęć nad konkretną umiejętnością , funkcją która jest dla dziecka ważna. Funkcjonalnym celem może być picie z kubka, pisanie, gra w piłkę, zapięcie guzika. Ważne jest żeby podczas terapii nie usprawniać poszczególnych części składowych ręki, ale postrzegać ją całościowo. Rozwój małej motoryki zawiera się w rozwoju psychomotorycznym dziecka i przebiega równolegle do jego całościowego rozwoju. Oznacza to, że wszystkie proponowane działania muszą być odpowiednio dobrane do poziomu rozwoju ruchowego i manualnego dziecka jak również do poznawczego poziomu jego funkcjonowania.

Tak więc głównym celem programu Terapia ręki w przedszkolu- "Od zabawy do precyzji" jest osiągnięcie sprawności manualnej i grafomotorycznej oraz poprawa w zakresie techniki pisania, oczywiście na miarę możliwości każdego dziecka.

Cele szczegółowe:

• usprawnianie ruchów w zakresie dużej motoryki,
• usprawnianie ruchów w zakresie małej motoryki,
• poprawa umiejętności właściwego chwytu
• rozwijanie zdolności manipulacyjnych,
• rozwijanie precyzyjnych ruchów rąk,
• wydłużenie zdolności koncentracji uwagi,
• prowokowanie do przekraczania linii środkowej ciała,
• stymulacja dotykowa dłoni,
• kształtowanie koordynacji wzrokowo-ruchowej,
• rozwijanie wiary we własne siły,
• rozbudzanie zainteresowań aktywnością ruchową,
• wspomaganie harmonijnego rozwoju dziecka,
• zapobieganie wadom postawy.

III. Treści programowe
Po dokonaniu kompleksowej obserwacji i przygotowaniu planu terapii rozpoczyna się realizowanie postawionych celów w oparciu o schemat zajęć. Program zakłada, że zajęcia będą prowadzone w formie indywidualnej, ewentualnie z małą grupą. Bardzo ważna jest kolejność wprowadzanych zadań i ćwiczeń.
 Zajęcia prowadzone są według siedmiu punktów:
1. Powitanie
2. Stymulacja proprioceptywna
3. Seria ćwiczeń rozmachowych
4. Seria ćwiczeń manualnych
5. Seria ćwiczeń precyzyjnych
6. Relaks
7. Pożegnanie

 Ad.1.
Powitanie należy rozpocząć utrwalonym schematem, rytuałem- podanie ręki, piosenka lub wyliczanka. Dobrze sprawdzają się zabawy zaczerpnięte z Metody Ruchu Rozwijającego.

 Ad.2.
Propriocepcja, nazywana także czuciem głębokim, jest zmysłem orientacji w układzie mięśniowo- szkieletowym, który odpowiada za dostarczanie informacji na temat położenia ciała w przestrzeni oraz ustawienia poszczególnych części ciała względem siebie. To nasze wewnętrzne oko. W stymulacji propriocepcji stosujemy serie ćw. pobudzających czucie głębokie oraz angażujące całe ciało dziecka. Podczas ćwiczeń wykorzystujemy różnorodny sprzęt, który ma za zadanie podnieść poziom trudności danego ćwiczenia np. sprężyste materace, dyski równoważne, piłki fitnes, poduszki sensomotoryczne, taśmy elastyczne, twarde masy plastyczne, masażery.
Przykłady ćwiczeń:
- przysiad przy ścianie z piłką za plecami,
- przepychanie ściany,
- rolowanie ciała w kocu,
- praca na twardych pracach plastycznych,
- chodzenie po niestabilnych powierzchniach,
- itd.

 Ad.3.
W części rozmachowej terapii ręki skupiamy się na kontroli posturalnej, stabilizacji tułowia, poprawie ruchomości w obręczy barkowej, a także na doskonaleniu specyficznych zdolności motorycznych dziecka, takich jak siła, szybkość, wytrzymałość, równowaga i koordynacja. Seria ćw. rozmachowych- koncentracja na normalizacji napięcia mięśniowego, mobilizacji obręczy barkowej i biodrowej, zwiększeniu zakresu ruchu w stawie barkowym.

 Ad.4.
Na drugim etapie- w serii manualnej, proponujemy zabawy i ćwiczenia, których celem jest przygotowanie kończyny górnej do wykonywania funkcji manipulacyjnych i samoobsługowych. W tej serii ćwiczeń duży nacisk położony jest na aktywizację przedramienia i ręki dziecka oraz zwiększenie zakresu ruchu w stawach łokciowych i nadgarstkowych.

 Ad.5.
Seria ćwiczeń precyzyjnych w których koncentrujemy się przede wszystkim na rękach dziecka- to precyzja ruchów wykonywanych w stawach śródręcza i palców.

 Ad.6.
Relaks to ważny element planu terapii. Po przeprowadzeniu wszystkich serii ćwiczeń należy dać odpocząć mięśniom. Forma, długość wypoczynku i relaksu może być dowolna i powinna zostać dobrana do preferencji dziecka. Może to być posłuchanie muzyki relaksacyjnej, swobodna zabawa lub trening autogenny. Warto pozwolić dziecku zdecydować jaka to ma być aktywność. Relaks ma być też formą wzmocnienia, pewną nagrodą za włożony wysiłek i zaangażowanie podczas zajęć.
 Elementy treningu autogennego Schulza w adaptacji Anny Polender
 Relaksacja progresywna Jacobsona
 Relaksacja Wintreberta
 Wierszyki- masażyki

 Ad.7.
Pożegnanie podobnie jak przywitanie pozwala dziecku na odczucie pewnych ram, daje poczucie, że jakieś ważne dla niego zadanie i spotkanie właśnie się zakończyło. Na pożegnanie można zaproponować piosenkę, czy wierszyk np.:.
 Bogdanowicz M. "Przytulanki, czyli wierszyki na dziecięce masażyki"
 Bogdanowicz M. "W co się bawić z dziećmi"

Propozycje zabaw i ćwiczeń dla dzieci
1. Sprawność fizyczna, stabilizacja posturalna i stabilizacja kończyny górnej.
Propozycje zadań z zakresu stabilizacji centralnej (dostosowane do możliwości dziecka):
- leżenie prosto na brzuchu, na sygnał podnoszenie ręki/rąk, nogi/nóg i kończyn razem
- leżenie na plecach, ramiona na boki, kolana ugięte, skręty bioder na lewą i prawą
stronę (kolana opuszczają się)
- jazda na deskorolce, kocyku po podłodze
- czołganie się (ręce i nogi naprzemiennie)
- przechodzenie przez tunele
- tory przeszkód z tego co mamy pod ręką (np. poduszki, koce)
- zabawy ruchowe typu „twister”
- pchanie przedmiotów (np. sensorycznej beczki)
- wspinanie się, wchodzenie po drabinkach
- utrzymywanie równowagi na piłce gimnastycznej
- siad na krześle, ręce wyprostowane złączone, przeniesienie rąk na prawą, lewą stronę
ciała, jak również do przodu
- przeciąganie liny

Co pomaga w stabilizacji obręczy barkowej?
- jazda na deskorolce
- rozciąganie gum elastycznych
- zabawy z piłkami dużymi i małymi: unoszenie nad głową, wymachy na boki, skłony
do podłogi, rzuty piłką do celu
- leżenie na plecach, nogi zgięte, trzymanie oburącz nad głową piłki/las
gimnastycznej
- uderzanie piłki zawieszonej wyżej (jak worek bokserski)
- masowanie ściany piłką, przesuwanie piłki z dołu na górę i z powrotem
- zabawy imitujące trzymanie kierownicy (np. obręcz/małe hula-hop)
- łapanie baniek mydlanych
- zabawy naśladowcze: bocian, ptak w locie
- przechodzenie przez szarfy, sznurki, hula-hop
- zabawy z chustą animacyjną lub folią malarską
- zabawy w basenie z kulkami
- malowanie po dużej płaszczyźnie w poziomie i w pionie, bez konturów, z konturami,
według wzoru, po śladzie itp.

2. Równowaga i schemat ciała.
Jak wspomagać zmysł równowagi i schemat ciała?
- utrwalać orientację w schemacie własnego ciała (piosenki/wierszyki z
pokazywaniem, zabawy naśladowcze)
- utrwalać przez dotykanie poszczególnych części ciała ( ćwiczenia z Metody Ruchu
Rozwijającego wg. W. Sherborne) i poruszanie nimi
- zabawa w rysowanie postaci człowieka: odrysowanie terapeuty, dziecka;
dorysowywanie szczegółów
- różnicować prawą i lewą stronę własnego ciała: odtwarzać ruchy drugiej osoby,
naśladować ruchy i wsłuchiwać się w nazwy kierunków
- w formie zabaw utrwalać określenia: kierunków (w przód, w tył, do góry, na dół,
przed i za siebie, w lewo, w prawo)
- w formie zabawy utrwalać określenia: miejsca (na, pod, za, obok, między)
- w formie zabawy utrwalać określenia: przedmiotów (mały, duży, krótki, długi,
szeroki, wąski, gruby, chudy)
- wchodzenie/schodzenie po schodach
- jazda na rowerze, rowerku biegowym, deskorolce, hulajnodze
- ścieżka sensoryczna np. z kamieni, liści, kory drzew, poduszek, krążków
(przeskakiwanie z jednego miejsca na drugie)
- chodzenie po linie: utrzymanie równowagi podczas stawiania stopy za stopą
- gra w piłkę, celowanie piłki naprzemienne nogą prawą i lewą

3. Przekraczanie linii środka.
Propozycja zadań usprawniających:
- przenoszenie ciężaru ciała na boki w pozycji na plecach
- turlanie na boki
- w leżeniu na brzuchu, sięganie po przedmiot raz w prawej, raz z lewej strony ciała
ręką przeciwną
- wkładanie przedmiotów ręką do pojemnika znajdującego się po przeciwnej stronie
- pomoc w myciu okien
- zabawy z taśmą, wstążką, serpentyną
- huśtanie w kocu ulubionych pluszaków/zabawek

• Ćwiczenia z Metody Dennisona.
Poprawiają one sprawność umysłową, integrują półkule mózgu, a co za tym idzie usprawniają wiele funkcji organizmu.

Napięcie mięśniowe.
Przykładowe ćwiczenia:
- turlanie i przetaczanie dziecka
- siedzenie na piłce, kołysanie się na boki, leżenie na piłce na brzuchu i na plecach
- malowanie farbą różnymi pędzlami (w tym pędzlem do golenia) linii cienkich,
szerokich
- malowanie farbą palcami na dużych arkuszach papieru
- kreślenie wzorów (linii, figur, liter) palcami na tacy wypełnionej np. kaszą manną,
wyprażonym piaskiem
- rysowanie linii poziomych, pionowych, falistych – flamastrami
- obrysowywanie konturów rysunków w pozycji stojącej, gdy arkusz zawieszony jest
na ścianie, na wysokości ramienia dziecka; lub w pozycji stojącej nad stołem, gdy
arkusz leży na blacie, a ręka zwisa swobodnie wzdłuż ciała

4. Percepcja wzrokowa- ćwiczenia wspomagające percepcję wzrokową:
Spostrzeganie figury i tła:
- segregowanie przedmiotów ze względu na wielkość, kształt, barwę, powierzchnię
- segregowanie przedmiotów złożonych z 2,3,4 figur geometrycznych (np. przedmiot
złożony z kilku kwadratów)
- ćwiczenia typu znajdź drogę, dziecko wodzi palcem lub rysuje prawidłową drogę w
labiryncie, prowadzi auto po wyznaczonej ulicy, zbiera jabłuszka do koszyka
znajdujące się na ścieżce
- znajdowanie ukrytych kształtów na rysunku, wskazywanie i obrysowywanie kształtu

Stałość spostrzegania:
- odnajdywanie figur w różnych kolorach
- znajdowanie przedmiotów na rysunku: kolorowanie małych na jeden kolor, średnich
na drugi kolor, dużych na trzeci kolor
- wycinanie par obrazków i gra w memory lub z pominięciem wycinania

Spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni:
- układanie przedmiotów/ figur w różnych kierunkach wg wzoru lub bez wzoru
- ćwiczenia ruchowe wg poleceń: np. stań przed krzesłem, za krzesłem, obok krzesła
- rysowanie lustrzanego odbicia przedmiotu: karta podzielona pionową kreską, po jednej
stronie narysowany prosty przedmiot/figura, dziecko przerysowuje na drugą stronę
- wybieranie takiego samego obrazka jak wzór: jeden obrazek jako wzór, dziecko szuka
spośród 2,3,4 bardzo podobnych obrazków (różniących się np.liczbą detali, kolorem
jakiegoś elementu, brakiem elementu) identycznego z obrazkiem wzorem

Spostrzeganie stosunków przestrzennych:
- układanie klocków różnego rodzaju wg instrukcji lub wg wzoru
- układanie elementów w całość wg wzoru: wycięcie (dodatkowe zadanie) elementów i
ułożenie ich w całość według pokazanego wzoru np. dom, samochód, zwierzę
- dorysowywanie do obrazka brakującego elementu: np. samochód bez kół, kot bez
ogona, słońce bez promieni – wg potrzeb: pomoc uzupełnionego wzoru, lub zamiast
dorysowywania naklejanie elementów

Koordynacja wzrokowo- ruchowa:
- układanie wzorów, szeregów obrazków, przedmiotów
- układanie obrazków z figur geometrycznych wg wzoru
- ćwiczenia typu połącz kropki oraz labirynt ( wg potrzeb: rysujemy na dużej kartce bardzo
widoczne kropki tworzące przedmiot lub labirynt z krótką drogą)

Ćwiczenia rozwijające ruchomość gałek ocznych:
- obserwowanie ruchu wiszącego przedmiotu
- „rysowanie” wzrokiem widzianego kształtu
- malowanie palcem zamoczonym w farbie liter/sylab/słów/obrazków usłyszanych przez
dorosłego
-rysowanie oburącz (ćwiczenie widzenia obuocznego)
- oglądanie obrazków trójwymiarowych oraz książeczek z wykorzystaniem okularów 3D
- wodzenie wzrokiem za poruszającym przedmiotem
- lokalizacja przedmiotu po usłyszeniu komunikatu słownego lub zobaczeniu grafiki
przedmiotu

5. Koordynacja wzrokowo- ruchowa.
Ćwiczenia poprawiające koordynację wzrokowo-ruchową:
- chodzenie po narysowanej linii
- chodzenie po krawężniku
- pokonywanie krótkich dystansów z zamkniętymi oczami
- ruchy naprzemienne np. : dotykanie prawym łokciem lewego kolana i odwrotnie
- dziecko rysuje po śladzie wolnym, płynnym ruchem ósemkę, powtórzenie po 5 razy
na każdą rękę, na koniec rysowanie oburącz jednocześnie
- zmiana kierunku biegu na sygnał, zgodnie z wydanym poleceniem
- zwroty w określonym kierunku – w prawo, w lewo, w tył, do przodu
- rzucanie i łapanie piłki, woreczka, kozłowanie
- przerzucanie piłek, woreczków z ręki prawej do lewej, podrzucanie raz prawą raz
lewa ręką
- rzucanie woreczka (piłki) prawą ręką pod lewym kolanem i lewą ręką pod prawym
- rzucanie przedmiotów do celu
- rzucanie na odległość
- toczenie piłki do celu
- pokonywanie toru przeszkód
- jazda na rowerze, hulajnodze, rolkach itp.
- układanie z klocków, patyczków, wstążek, nici, różnych materiałów, liści, kamieni
itp. wzorów, obrazków lub szeregów
- malowanie palcami, watą, patyczkami, pędzlami itp.
- wypełnianie dużych rysunków kolorem
- wydzieranie i wycinanie wg konturu lub swobodnie
- korzystanie ze stempli kupionych lub wykonanie własnych
- ćwiczenia z materiałem obrazkowym: układanki, dopieranie par, znajdowanie
brakującego elementu itp.

6. Percepcja czuciowa – zmysł dotyku.
- zabawy ruchowe z piłkami różnej wielkości, ciężaru, faktury
- przechodzenie przez tunel
- ćwiczenia według Metody Ruchu Rozwijającego
- zabawy siłowe, przeciąganie liny
- ćwiczenia na czworakach, przemieszczanie się na pupie
- zawijanie w koc
- masy plastyczne, ciastolina, piankolina, ciecz nienewtonowska itp.
- woreczki, pompony, piłeczki, gumowe klocki itp.
- pudełko niespodzianka (wkładamy do pudełka przedmiot, dziecko bez udziału
wzrokowego określa co to jest, jaki ma kształt, ciężar, konsystencję itp. lub z udziałem
wzroku – dotyka przedmiot, wyjmuje, ogląda)
- zabawy z powierzchniami : miękka, twarda, gładka, śliska, chropowata, szorstka,
puszysta, wilgotna, sucha, ciepła, zimna (wszystkie do wykonania samodzielnie)
- malowanie palcami (Metoda 10 palców), dłonią, stopami
- wyszukiwanie „skarbów” w pojemnikach z różną substancją (np. woda, piasek, ryż,
makaron itp.)
- masażyki różnymi fakturami
- zabawy paluszkowe (np. Krzysztof Sąsiadek Zabawy paluszkowe.; Aneta Winczewska,
Piotr Winczewski Całkiem nowe zabawy paluszkowe.)
- określanie właściwości przedmiotów: ciepłe, zimne, lekkie, ciężkie, miękkie, twarde itp.
- uderzanie dłońmi, stopami o różne podłoże, klaskanie, skakanie, chodzenie po fakturach,
na boso

7. Opozycja kciuka i dysocjacja palców.

Ćwiczenia wspomagające dysocjację palców:
- wskazywanie konkretnym palcem obrazka, przedmiotu wg wskazówek
- przesuwanie wybranym palcem dużego guzika do celu (np. guzik jako piłka, palec jako
piłkarz, przesuwanie jako strzał na bramkę)
- z pomocą rękawiczek zabawy paluszkowe, podnoszenie konkretnego palca na sygnał
(np. na każdym palcu rękawiczek można przyszyć/przykleić guziczki, faktury, kolory,
etykietki z literami, cyframi, zwierzątkami – wszystkim co może być ciekawe dla dziecka)
- wykorzystanie pacynek na palec, wykonanie swojej pacynki z papieru/filcu lub
narysowanie na każdym opuszku palca innej minki/innego elementu
- gra na instrumentach klawiszowych (możemy wykonać samodzielnie pianinko z tektury,
każdy klawisz innej faktury)
- ćwiczenia siłowe palców przy pomocy trenerów dłoni (specjalne gumowe siatki) lub
kolorowych gumek recepturek (łączenie palców i rozszerzanie)
- przesuwanie koralików po sznurku (jeden po drugim, od początku do końca)
- wciskanie folii bąbelkowej / zabawek pop-it
- masaże palców, ze szczególnością opuszków palców
- nakładanie na każdy palec frotek, miękkich gumek, potem zdejmowanie z każdego palca
- wciskanie np.kasztanów/kuleczek/pomponów w piasek/ryż/mąkę każdym palcem
osobno
- malowanie palcami (stawianie kropek tworząc obrazek, malowanie drogi itp.)

Ćwiczenia wspomagające opozycję kciuka:
- chwytanie przedmiotów kciukiem i palcem wskazującym
- wybieranie drobnych elementów (np. z pudełka z kaszą)
- malowanie pipetą
- wrzucanie monet lub guzików do skarbonki
- wszelkie ćwiczenia z wykorzystaniem szczypiec (drewnianych, plastikowych, małych i
dużych) do wkładania przedmiotów w wyznaczone miejsce lub wyjmowanie
przedmiotów bądź przenoszenie ich
- zakręcanie/ odkręcanie słoiczków/ butelek
- przypinanie/odpinanie spinaczy do bielizny (pionowo i poziomo, na różne elementy)
- zabawy gniotkami o kształcie walca (podłużne)
- duże pacynki na całą dłoń, gdzie aby poruszały buzią, należy kciuk i resztę palców włożyć
w odpowiednie miejsca
- używanie różnego rodzaju dziurkaczy (potem można wykorzystać konfetti do prac
plastycznych)
- masaże różnymi gąbkami, wałkami itp.

8. Manipulacja.

Ćwiczenia wspomagające czynności manipulacyjne:
- przekładanie małych przedmiotów z jednej ręki do drugiej
- zakręcanie/odkręcanie korków na butelkach, nakrętek na śrubach
- owijanie ołówka nitką/sznurkiem
- otwieranie/zamykanie przy pomocy kluczy różnego rodzaju
- wypełnianie konturów liniami
- nawlekanie koralików/jarzębiny/owoców na sznurek
- przewlekanie wstążek/sznurków/drucików kreatywnych przez otwór
- zbieranie chwytem pęsetkowym drobnych elementów i przekładanie w wyznaczone
miejsce (wrzucanie, wsuwanie)
- robienie kulek z gazet/bibuły
- przenoszenie elementów z wykorzystaniem pęset
- przypinanie/odpinanie spinaczy
- lepienie z plasteliny – wałkowanie całą dłonią, tworzenie kulek opuszkami kciuka i palca
wskazującego
- gra na instrumencie klawiszowym (lub naśladowanie gry)
- zabawy paluszkowe
- tworzenie prac przy pomocy stempelków
- zabawy konstrukcyjne (klocki, kartony, układanki, pudełka itp.)

9. Grafomotoryka.

Jak wspomagamy umiejętności grafomotoryczne?
- swobodne bazgranie po kartce
- kolorowanie
- rysowanie linii poziomych, pionowych
- rysowanie szlaczków, kółek
- rysowanie figur, przedmiotów
- pisanie po śladzie liter, cyfr, wyrazów
- rysowanie linii ciągłych w labiryncie
- rysowanie kredą po chodniku/tablicy
- używanie dziurkaczy i stempli
- rysowanie po piasku/kaszy/mące
- wycinanie po linii, układanie obrazka z wyciętych elementów
- dorysowywanie brakujących elementów do obrazka
- wybieranie obrazka i odpowiadającego mu cienia
- rysunki typu „połącz kropki”
- rysowanie po śladzie
- zamalowywanie środka w odpowiedni sposób wg instrukcji
- rysowanie z użyciem szablonów
- szlaczki obrazkowe (literopodobne, umieszczone w liniaturze jak litery)

V. FORMY, METODY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

Zajęcia mogą być prowadzone w formie zajęć indywidualnych lub w małych grupach . Podczas zajęć stosowane będą różnorodne techniki i metody pracy. Można tu wymienić między innymi:
• Elementy Metody Ruchu Rozwijającego W. Sherborne – poprzez ćwiczenia ruchowe pobudza do poznawania ciała, nawiązywania kontaktu dotykowego i współpracy z innymi osobami
• Metodę Dobrego Startu – podzieloną na zadania rozwijające sferę ruchową oraz koordynację ruchowo – słuchową i ruchowo – słuchowo – wzrokową, umiejętności naśladowania i współdziałania
• Elementy Pedagogiki zabawy – wykorzystywanie zabaw ruchowych, ćwiczeń integrujących grupę, wyzwalających własną aktywność dziecka i pobudzających do nawiązywania interakcji
• Ćwiczenia relaksacyjne elementami metody Jacobsona- wykonywanie określonych, celowych ruchów rękami, nogami, tułowiem i twarzą, po to, aby napinać i rozluźniać określone grupy mięśni organizmu.
• Metoda samodzielnych doświadczeń – stwarzanie dzieciom warunków do swobodnego wypowiadania się, poszukiwania i bezpośredniego przeżywania
• Metoda zadań stawianych do wykonania – pobudzenie aktywności, mobilizowanie dzieci do skupienia uwagi, zachęcanie do podejmowanie określonych zadań
Powyższe metody sprzyjać będą zdobywaniu nowych umiejętności i wiadomości w zależności od indywidualnych możliwości dziecka.
Wszystkie ćwiczenia zostaną dostosowane do potrzeb uczestników zajęć. Nauczyciel powinien dobierać ćwiczenia adekwatne do wieku dzieci, ich zainteresowań i możliwości psychofizycznych. Treści mogą być modyfikowane w trakcie zajęć.
Proces terapii jest kompletny i zapewniający optymalne wyniki tylko wówczas, gdy dziecko czuje wsparcie najbliższych. Ponadto współpraca z rodzicami daje możliwość zachowania zasady systematyczności oddziaływań terapeutycznych.

Forma pracy:
- praca indywidualna raz lub dwa razy w tygodniu

Środki dydaktyczne:
- piłki różnych rozmiarów, skakanki, ringo, badminton, kocyki, materace, guma do skakania,
tunel, szarfy, woreczki, dysk równoważny, gazety, duże arkusze papieru, pędzle, farby,
kredki, masy plastyczne, koraliki, sznurek do nawlekania, balony sensoryczne, bibuła,
spinacze do bielizny, kasza i groch, nożyczki, plastikowe słomki

Aby osiągnąć pełen sukces program obejmuje współprace z rodzicami w postaci:
• konsultacji
• udzielania wsparcia i porad do pracy z dzieckiem z trudnościami w nauce

VI. Przewidywane osiągnięcia

Podejmowane działania przyczynią się do rozwoju aktywności dziecka, jego dążenia do zaspokajania potrzeb biologicznych, emocjonalnych i poznawczych, do samorealizacji. Program uwzględnia aktywny proces uczenia się dzieci podczas kontaktów partnerskich z rówieśnikami oraz wspólnemu działaniu. Odpowiednio dobrane ćwiczenia oraz systematyczne ich prowadzenie przyczynią się do prawidłowego, holistycznego rozwoju dzieci a dokładniej:
• poprawa ogólnej sprawności ruchowej,
• lepszej sprawności ruchowej całej kończyny górnej,
• normalizacji napięcia mięśniowego kończyn,
• prawidłowego odbioru wrażeń dotykowych,
• kształtowania czynności manipulacyjnych dłoni,
• stosowania właściwego chwytu narzędzi kreślarskich, sztućców,
• usprawnienie nadgarstka oraz ruchomości wszystkich stawów palców, wzmacnianie mięśni palców i dłoni,
• wykonywania kontrolowanych i precyzyjnych ruchów palców,
• poprawy umiejętności grafomotorycznych,
• lepszej koncentracji uwagi,
• prawidłowej orientacji w przestrzeni i w schemacie własnego ciała,
• poprawa w zakresie koordynacji i współdziałania rąk,
• utrwalenie prawidłowego chwytu narzędzia pisarskiego,
• wzrost poziomu umiejętności szkolnych oraz motywacji do nauki.

VII. Informacja o ewaluacji programu

Realizację programu przewidziano na okres jednego roku. W trakcie realizacji programu nauczyciel będzie systematycznie gromadzić informacje na temat jego efektywności. Będzie tego dokonywał poprzez:
• wypełnienie dołączonego arkusza obserwacji;
• założenie i systematyczne prowadzenie zbioru prac dzieci;
• prowadzenie notatek z obserwacji, analizy dokumentów i wytworów dziecka.

W związku z powyższym w trakcie ewaluacji przewiduje się wykorzystanie obserwacji, jako metody badawczej oraz arkusza diagnostycznego, jako narzędzia badawczego.

Ewaluacja programu

 Poznanie efektów Programu poprzez gromadzenie i analizę odpowiedniej dokumentacji- arkusze obserwacyjne,
 przeprowadzenie ponownej diagnozy na koniec roku szkolnego.
 wymiana spostrzeżeń, informacji, uwag, sugestii z nauczycielami specjalistami
pracującymi z wychowankami.
 sprawozdanie z realizacji Programu z wnioskami na kolejny rok szkolny

Bibliografia
 K. Piotrowska-Madej, A. Żychowicz „Smart Hand model. Diagnoza i terapia reki u dzieci”, Gdańsk 2017.
 Giczewska, W. Bartkiewicz "Terapia ręki w praktyce" , Warszawa 2020..
 W. Bartkiewicz, A. Giczewska „Terapia reki”, Warszawa 2014.
 J. Szmalec, D. Wyszyński "Terapia ręki od A do Z. Zrób jak ja", Gdańsk 2019.
 M. Koc "Pokazywane wierszyki i zabawy paluszkowe- czyli jak rozwijać mowę i sprawność manualną dzieci", Kraków 2019.
 Centrum Edukacji Rozwoju TUTOR "Diagnoza i Terapia RĘKI- kurs I i II stopnia" Materiały szkoleniowe