Emocje a wysoka wrażliwość

Emocje a wysoka wrażliwość

Zarówno ludzie jak i zwierzęta wykazują naturalną zdolność do rejestrowania i przetwarzania bodźców zewnętrznych definiowaną jako wrażliwość środowiskowa (environmental sensitivity). Stanowi ona ewolucyjne przystosowanie umożliwiające postrzeganie, przetwarzanie i ocenę określonych warunków środowiskowych oraz wypracowanie odpowiedniej reakcji i dostosowanie się. Choć zdolność ta występuje powszechnie, jej nasilenie jest zróżnicowane.

Można wyróżnić trzy główne koncepcje teoretyczne opisujące i wyjaśniające te różnice
1. koncepcja wrażliwości dyferencyjnej (podatność dyferencyjna, differential susceptibility) – wysoka podatność zarówno na pozytywne jak i negatywne warunki środowiskowe
2. koncepcja biologicznej wrażliwości na środowisko (biological sensitivity to context) – w wyniku narażenia na bodźce środowiskowe powstają różnice fizjologiczne i biobehawioralne zwiększające prawdopodobieństwo rozwoju wyższej reaktywności fizjologicznej i środowiskowej
3. koncepcja wrażliwości przetwarzania sensorycznego (sensory processing sensitivity, SPS) – za zróżnicowaną wrażliwość na bodźce ze środowiska odpowiada m.in. cecha temperamentu, którą jest wrażliwość przetwarzania sensorycznego. Osoby charakteryzujące się wysokim nasileniem tej cechy określa się potocznie mianem osób wysoko wrażliwych.

Na zagadnienie SPS uwagę zwróciła i rozpowszechniła je amerykańska psycholog Elaine Aron, która określiła wrażliwość przetwarzania sensorycznego potocznie jako wysoką wrażliwość. Naukowczyni w swojej książce pisze: „nie odkryłam żadnej nowej cechy, a jedynie nadałam istniejącej właściwą nazwę”.

Aron wyróżniła cztery aspekty wysokiej wrażliwości rozumianej jako cecha temperamentu (u osób wysoko wrażliwych muszą być występować wszystkie z nich), znane obecnie pod postacią akronimu DOES

1. Głębokie przetwarzanie rzeczywistości (Depth of processing) – różni się od postawy lękowej. Może mieć charakter nieświadomy.
Głębokość przetwarzania to tendencja do dogłębnego przetwarzania złożonych informacji sensorycznych. Odnosi się do ilości szczegółowych informacji przetwarzanych w odniesieniu do jakiegoś obiektu, informacji lub bodźca. Zwiększona głębokość przetwarzania w interakcji z reaktywnością emocjonalną prowadzi do większej świadomości subtelności (wrażliwości estetycznej), a także większej łatwości ulegania przeciążeniu.

Minusy: *trudności z podejmowaniem decyzji (zbyt wiele do analizy)
*powolne dołączanie do grupy
*analizuje, przetwarza w sposób bardziej złożony
*mniej ufnie podchodzi do nowych sytuacji, rozważa je z kilku perspektyw

Plusy: *zdolność do refleksji, dojrzałe słownictwo
*mechanizmy pamięciowe prezentują tendencję do silniejszego zapamiętywania

2. Łatwość ulegania przestymulowaniu (Overstimullation) – osoby wysoko wrażliwe są zdecydowanie bardziej wyczulone na bodźce płynące z otoczenia. Przekłada się to na szybsze i lepsze wykonanie wybranych zadań, ale także wyższy poziom stresu. Wysoko wrażliwi w takich momentach doświadczają przeładowania, które przybiera obraz zmęczenia, frustracji złości czy wycofania się. Symptomy mogą przypominać zaburzenia integracji sensorycznej.
Minusy: *zmęczenie psychiczne i fizyczne spowodowane intensywnym przetwarzaniem
*trudności w zasypianiu lub nocne wybudzanie się, szczególnie po intensywnym dniu
*frustracje sensoryczne: za gorąco, za zimno, drapiące metki
*wrażliwość na bodźce społeczne – wystąpienia publiczne
*unikanie przyjęć, gier zespołowych, skupisk ludzi
*intensywną potrzebę samotnego i cichego odpoczynku bądź zabawy

3. Emocjonalna reaktywność (Emotional reactivity and empathy) osoby z wysoką emocjonalnością ulegają szybkim wzruszeniom, mocniej i silniej odbierają bodźce.
Minusy: *brak asertywności, dbania o swoje granice
*mogą być perfekcjonistami bądź silnie reagują, gdy popełnią najmniejszy błąd
*„czytanie w myślach” – wrażliwość na sygnały wysyłane przez inne osoby
Plusy: *wysoki poziom współczucia i empatii
*bardziej się wszystkim interesują, baczniej obserwują i szybciej się uczą

4. Wyczulenie na subtelności, niuanse, szczegóły (Sensitive) – wychwytywanie subtelnych sygnałów świadczących o emocjach – mimiki, gestów, mowy ciała, reakcja na drobne sygnały takie jak wrażliwość na dźwięki z otoczenia, zapachy, nadwrażliwość na światło
Minusy: *rozproszenie uwagi
Plusy: *spostrzegawczość
*dostrzeganie podobieństw pomijanych przez osoby o mniejszej wrażliwości
*dostrzeganie drobnych zmian w otoczeniu, wyglądzie osób

Wysoka wrażliwość to cecha dziedziczna. Jest ona widoczna już w okresie niemowlęctwa (wrażliwość na głośną muzykę, światło, jedzą wybrane potrawy, odłożone na chwilę do łóżeczka płaczą). Dzieci te są bardziej wrażliwe na otoczenie i odpowiadają na nie silniejszymi reakcjami emocjonalnymi i behawioralnymi.

Wspieranie dziecka wysoko wrażliwego:

• zaakceptuj fakt
• zrozum znaczenie
• potwierdzaj swoją akceptację
• daj czas
• bądź delikatny
• dostrzegaj
• korzystaj z przyjaźnie
• ograniczaj dystraktory i stresory
• wyciszaj w zabawie

Wysoko wrażliwe dziecko – Szanse i zagrożenia

Szanse:
• szybko się uczy,
• jest wrażliwe na piękno,
• jest wrażliwe na sugestie innych, empatyczne i wrażliwe
• jest kreatywne i sprawne
• przeczuwa, wspiera się intuicją,
• nawiązuje głębokie więzi i przyjaźnie

Zagrożenia:
• często doświadcza przestymulowaniu i przemęczenia
• współodczuwa smutek, złość i inne trudne emocje
• bywa nieufne
• ma trudności z podejmowaniem decyzji, analizuje i rozważa wiele możliwości
• jest bardzo wrażliwe na sygnały społeczne: spojrzenia, ocenę, krytykę
• doświadcza nadmiernej płaczliwości
• dzieci wysoko wrażliwe częściej cierpią na problemy behawioralne, np. lęk czy depresja

Trudności rodziców WWD

Można wymienić sześć aspektów wysokiej wrażliwości dzieci, które okazują się dla rodziców problematyczne, jednak wiedza o tym jak sobie z nimi radzić pomoże w codziennym życiu z WWD.

1. Uświadamianie sobie subtelności.
Dzieci wysoko wrażliwe nie tylko zauważają więcej ale dają temu głośny i emocjonalny wyraz. Rodzice muszą więc uważać, aby jabłko było dokładnie obrane (najdrobniejszy kawałek skórki nie umknie uwadze DWW). To nie tak, że dzieci wysoko wrażliwe mają swoje ,,fanaberie’’. One odczuwają realny dyskomfort z powodu tego, że ziemniaki zafarbowały się od buraczków na czerwono i teraz nie można ich zjeść. Jak więc sobie pomóc będąc rodzicem?

*Zaufajcie swojemu dziecku, nie kwestionujcie jego uczuć i emocji. Jeśli chce wyciąć wszystkie metki z ubrań – zróbcie to dla jego komfortu.
*Zadbajcie by dziecko było wypoczęte i najedzone – dzięki temu będzie mniej rozdrażnione ilością subtelności w otoczeniu, które nie umykają jego uwadze.
*Informujcie dziecko – o tym jakiego dyskomfortu doświadcza i kiedy on się zakończy lub, że w danym momencie nie możecie nic dla niego zrobić oprócz towarzyszenia mu w problemie.
*Ustalcie swoje granice z dzieckiem – poinformujcie go, przykładowo, że będziecie próbowali pięć razy zawiązać buta według życzeń dziecka, a następnie w razie niespełnienia oczekiwań dziecka będzie ono musiało się pogodzić się z tym, że but został zawiązany nieidealnie. Wyjaśnijcie mu, że nie macie czasu na kolejne próby wiązania lub, że po prostu ta sytuacja was frustruje.
*Pozwólcie dziecku na odczuwanie silnych emocji – gdy dziecko kładzie sobie na podłodze w sklepie, płacze i krzyczy, spróbujcie rozwiązać problem, a jeśli to nie jest możliwe w danym momencie pozwólcie mu przejść przez trudne emocje bez waszych agresywnych komunikatów.
W domu, gdy emocje opadną jest czas na omówienie tej sytuacji i wyjaśnienia.
*Dawajcie dziecku możliwość wyboru – warto np. powiedzieć dziecku aby samo wybrało skarpety, które go nie obcierają i są wygodne.

2. Łatwe uleganie przestymulowaniu lub nadmiernemu pobudzeniu

*dziecko, które łatwo zauważa subtelne bodźce szybciej ulegnie przestymulowaniu i stanie się rozdrażnione. WWD preferują sytuacje, w których bodźce są znane, wtedy mogą czuć się bezpiecznie i pewnie. Mogą np. świetnie grać w planszówki z rodzicami w domu, lecz gdy gra odbywa się w szkole, w grupie rówieśniczej i dochodzą nowe, nieznane bodźce sprawa się komplikuje. Dziecko wysoko wrażliwe zajęte analizowaniem ich i zaaferowane emocjami, które temu towarzyszą traci grunt pod nogami, czuje się przytłoczone i ma poczucie, że nie radzi sobie z sytuacją. Rodzica, który nie rozumie swojego dziecka może wówczas frustrować ,,Jak to możliwe, że w domu tak dobrze rozwiązujesz zadania a na klasówce dostajesz dwóję?!’’.

Co może zrobić świadomy rodzic?

*dopilnować, aby dziecko było szczególne kompetentne w jakimś konkretnym obszarze. Musi to być oczywiście coś w czym dziecko czuje się dobrze, i co leży w kręgu jego zainteresowań np. nauka języka obcego, zajęcia teatralne, pisanie wypracowań itd. Poczucie dziecka, że jest wybitne w konkretnym obszarze daje mu pewność siebie, która jest dla niego kotwicą w stresujących sytuacjach społecznych.
*starać się ćwiczyć z dzieckiem w warunkach naturalnych – jeśli waszego syna czeka mecz piłki nożnej, na którym mu zależy, ćwiczcie na boisku do piłki nożnej, ubrani w taki sam lub podobny strój jaki będzie miał na sobie syn podczas meczu.
*rozmawiać o ewentualnych niepowodzeniach – rozmawiając z dzieckiem o tym jaką rolę pełnią niepowodzenia w naszym życiu zaszczepiamy mu zalążek umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach życiowych, które nieustannie będą jego udziałem w życiu dorosłym. Dzieci wysoko wrażliwe lubią być dobrze poinformowane, bo wtedy są przygotowane na różne sytuacje. Poinformowanie dziecka wcześniej o tym, że nie trafienie piłką do bramki zdarza się w karierze każdego, nawet najbardziej znanego piłkarza pomoże mu poradzić sobie lepiej z trudnymi emocjami, gdy taki moment będzie jego udziałem.
*wyjaśniać dziecku co się z nim dzieje. Możecie przy tym opowiedzieć mu historię o pewnej grupie sportowców, którzy podczas kameralnych zawodów sportowych osiągali najwyższe wyniki, lecz w sytuacji igrzysk olimpijskich (duży hałas, nowe otoczenie) odczuwali na tyle duży stres, że ich organizm nie był w stanie skupić się na działaniu. Warto normalizować dziecku fakt, że każdy ma inne zasoby, które czynią go wyjątkowym.
*unikać presji – dziecko wysoko wrażliwe lepiej radzi sobie z wyzwaniami jeśli nie ulega naciskowi. Niestety nie jest możliwe, aby żyć całkowicie poza rywalizującym, oceniającym i ewaluującym wpływem społeczeństwa. Warto jednak by dziecko doświadczało też aktywności, w których nie będzie elementu nacisku. Dobrym pomysłem jest wspólne tworzenie kreatywnych prac plastycznych, które nie będą projektem szkolnym czy zapisanie dziecka do amatorskiej grupy siatkówki, która również nie jest nastawiona na wyniki, a na przyjemność czerpaną ze wspólnie spędzonego czasu.

3. Głębokie reakcje wewnętrzne
*W związku z tym, że WWD przetwarzają rzeczywistość głębiej to ich reakcje emocjonalne również są silniejsze. Im lepiej dziecko zna miejsca, sytuacje, ludzi tym mniej burzliwych emocji. Wysoka reaktywność emocjonalna dotyczy nie tylko trudnych ale i przyjemnych emocji. Ekstrawertyczne WWD manifestują swoje emocje jednak w przypadku Introwertycznych WWD (70%) emocje te są wycofane do środka, tłumione.

Co warto zrobić?

*To co powinien zrobić rodzic to rozmawiać o emocjach i sytuacjach, które wzbudzają np. lęk czy złość u dziecka. Dla WWD umiejętność nazywania emocji i ich identyfikowania jest szczególnie ważna z uwagi na to, że ich reaktywność emocjonalna jest wysoka. Dzięki poznaniu emocji i umiejętności opisywania własnych stanów dzieci zyskają większe poczucie kontroli.

*Ważna jest też przede wszystkim praca nad emocjonalnością samych rodziców. Jeśli bowiem rodzice sami wstydzą się lub wypierają pewne emocje – wysoko wrażliwe dziecko z pewnością to zauważy i wyciągnie wnioski. Do refleksji rodziców pozostaje pytanie: Jak sami radzicie sobie z własnymi emocjami, a jak chcielibyście żeby radziło sobie z nimi wasze dziecko? Czy są jakieś emocje, których nie było wam wolno okazywać w dzieciństwie? Jak jest z waszym przyzwoleniem na te emocje wobec własnych dzieci?
Dziecko, a szczególnie to wysoko wrażliwe potrzebuje od was szczerości w dzieleniu się waszym doświadczeniem.

*pomagajcie opanowywać emocje dziecka, dopóki samo nie nabędzie tej umiejętności. Niestety nabywanie jej nie dzieje się z dnia na dzień ani nawet z miesiąca na miesiąc, to długi proces związany też z rozwojem struktur w mózgu. To jak możecie go wspierać to zachować spokój tak by dziecko miało przestrzeń do pełnej ekspresji. Pełna ekspresja nie oznacza, że dziecku pozwala się np. niszczyć przedmioty użytku domowego czy używać przemocy. Pozwalanie dziecku na ekspresje jego emocji oznacza nie przyjmowanie pozycji obronnej wyrażonej np. w zdaniu ,,O co tyle płaczu?! Naprawdę nie wiem jak możesz tak reagować’’.

*nie tłumcie wyrażania przyjemnych emocji przez dziecko. Kwitowanie radości dziecka słowami ,,Skoro masz tyle energii to posprzątaj teraz swój pokój’’ jest prostą drogą do tego, aby dziecko hamowało w przyszłości przed rodzicem swój entuzjazm.

4. Uświadamianie sobie cudzych uczuć

*Człowiek jest istotą z natury swej społeczną. WWD, które czują mocniej i widzą więcej z większą łatwością uświadamiają sobie emocje innych, nawet jeśli te osoby same jeszcze nie są świadome swoich uczuć lub je wypierają. Dla WWD może stać się przytłaczające to, że nie mają wpływu na emocje innych choć intensywnie je zauważają i empatyzują. Mogą wówczas popadać w depresyjny nastrój zamartwiając się np. sytuacją dzieci w Ukrainie. Ważne w tym wypadku stają się rozmowy o tym, że odczuwając nieustanny smutek z powodu czyjegoś cierpienia nie tylko nie pomagamy tej osobie, a szkodzimy również sobie.
WWD są szczególnie podatne na parentyfikację i inne formy wykorzystania przez rodziców. Nie należy obarczać ich ciężarem swoich dorosłych problemów i dzielić się z nimi całym oceanem bezradności jaki niejednokrotnie odczuwamy.
*trenujcie dziecko w tym, że może mieć własne zdanie, odmówić komuś i nie brać pod uwagę czyjejś opinii.
*wspierajcie świadomość potrzeb waszego dziecka poprzez dawanie mu możliwości wyboru w każdej możliwej sytuacji. Chodzi tu o takie pytania jak ,,wolisz dzisiaj bułkę czy chleb?’’ ,,chcesz zaprosić koleżankę do domu czy wyjść z nią na dwór?’’.
*zadbajcie o to żeby każdy w rodzinie czuł, że jego potrzeby są zaspokajane. Pomaga w tym technika ,,kierownika dnia’’. Polega na tym, że w danym dniu to jedno z dzieci, jest kierownikiem i w związku z tym ma przywileje decydowania np. o tym, że będzie prowadziło psa na smyczy czy siedziało obok kierowcy w samochodzie. Kolejnego dnia kierownikiem może być brat lub siostra.

5. Ostrożność w nowych, potencjalnie niebezpiecznych sytuacjach

Wysoko wrażliwe dzieci mogą widzieć więcej zagrożeń niż ich rówieśnicy. To może frustrować rodziców, którzy chcieliby żeby dziecko szybciej przeszło do działania zamiast przyglądać się i analizować daną sytuację.

Co można zrobić?

*przede wszystkim trenować spoglądanie na sytuację z punktu widzenia dziecka. Warto sobie uświadomić, że sami już niejednokrotnie doświadczyliście różnego rodzaju nowych sytuacji a wychodząc z domu już niewiele rzeczy wydaje wam się nowych. Natomiast, zwłaszcza dla najmłodszych WWD, w związku z ich głębokim analizowaniem rzeczywistości wszystko co nowe budzi ogromne emocje i musi zostać opracowane pod względem ewentualnych zagrożeń. Niektóre dzieci wysoko wrażliwe mogą tygodniami siedzieć pod ścianą przyglądając się grupie na zajęciach rytmiki w przedszkolu zanim zdecydują się dołączyć do zabawy.

*zastosować metodę małych kroków – pozwolić dziecku na przyglądanie się tak by mogło otworzyć się na własnych warunkach.
*zapewnić dziecku możliwość odwrotu – np. ,,w każdej chwili będziemy mogli zejść na dół jeśli zdecydujesz, że jednak nie chcesz zjechać ze zjeżdzalni’’.
*zauważaj i chwal – np. ,,byłam taka dumna gdy odważyłeś się zjechać i okazało się to dla Ciebie taką frajdą’’.

6. Przyciągająca uwagę odmienność.

Niektóre osoby w waszym otoczeniu, nauczyciele czy członkowie rodziny będą postrzegać odmienność waszych dzieci za wspaniałą. Inni jednak będą uważać wrażliwość waszego dziecka za coś niepożądanego w społeczeństwie. To normalne. Warto poznać własne nastawienie do wrażliwości i rozmawiać o niej z dzieckiem. Warto poćwiczyć z dzieckiem jak może zareagować na nieprzychylne czy zaczepne komentarze innych. Jeśli wasze dziecko jest już na tyle dojrzałe, można wytłumaczyć mu dlaczego ludzie reagują w różny sposób na wrażliwość innych.

Jak niewrażliwi rodzice mogą zrozumieć emocje wysoko wrażliwego dziecka?
Wysoka wrażliwość jest cechą dziedziczną, jednak niekoniecznie odziedziczoną bezpośrednio po rodzicach, dlatego może zdarzyć się, że niewrażliwi rodzice będą mieli problem ze zrozumieniem jakie emocje targają ich dzieckiem.
Mężczyźni wysoko wrażliwi stanowią połowę ogółu osób wysoko wrażliwych, jednak z powodu uwarunkowań kulturowych często patrzą na świat z perspektywy osoby niewrażliwej. Dlatego ojcowie nawet ci wysoko wrażliwi, są świetnymi nauczycielami dla własnych dzieci i są dla nich oparciem w procesie przystosowywania się do świata.

Wysoko wrażliwi poszukiwacze nowości
- Uwielbiają dreszczyk emocji
- Szybko nudzą się przebywając wśród tych samych osób
- Lubią eksplorować

Źródła lęku u dzieci wysoko wrażliwych:
· nowe miejsca
· nieznane, zaskakujące sytuacje
· hałas
· nieznajomi
· nagłe i niespodziewane wydarzenia
Silne poszukiwanie nowości przez osoby wysoko wrażliwe powoduje ich pozorne upodobnienie do niewrażliwych rodziców. Jednak powinni oni pamiętać , że wysoko wrażliwe dzieci odczuwają lęk przed nowymi miejscami, sytuacjami, przeraża je hałas, obcy ludzie, niespodziewane wydarzenia – wszystko to sprawia, że czują się przytłoczone. Jest to źródłem lęku a dziecko wymaga czasu, aby móc przywyknąć do bodźców i rozluźnić się w swoim tempie.

Korzyści dla dziecka wysoko wrażliwego wynikające z posiadania niewrażliwych rodziców
· Przygody
Rodzice wciągają dziecko w aktywności, którymi samo nigdy by się nie zainteresowało, poznają nowe miejsca, a wszystko dzięki temu, że niewrażliwi rodzice dają silniejsze zachęty.
· Grunt pod stopami i równowaga, czyli uspokojenie trudnych emocji (strach, złość, smutek) i nauka odpowiednich reakcji emocjonalnych
Gdy dziecko pada ofiarą takich emocji jak strach, złość, smutek albo gdy czuje się przytłoczone, to reakcja niewrażliwego rodzica spowoduje wyciszenie tych emocji (pod warunkiem, że rodzic postara się zrozumieć te emocje nie ulegając złości) a każda stonowana reakcja skutkuje tym, że dziecko uczy się stosownych o sytuacji reakcji emocjonalnych powielając je w przyszłych, podobnych sytuacjach.
· Ochrona dziecka
Niewrażliwy rodzic jest asertywny, wspiera dziecko i otacza je ochroną przed światem zewnętrznym kiedy sytuacja tego wymaga, podczas gdy rodzic wysoko wrażliwy mógłby się wycofać pozostawiając dziecko przytłoczone.

· Komunikatywność i otwarte wyrażanie opinii
Uświadamianie dziecku jak myślą i radzą sobie dorośli, dziecko nie musi kreować w wyobraźni koncepcji, które umożliwiłyby mu rozumienie podłoża zachowań innych osób.

Gdzie niewrażliwi rodzice powinni wykazać się ostrożnością?
· Wiara w odmienne postrzegania świata
Poszukiwanie wyjaśnień zrozumiałych dla niewrażliwych rodziców, które może zaowocować oskarżaniem dziecka o udawanie lub próby zwrócenia na siebie uwagi
· Częste odczuwanie zniecierpliwienia
· Niedostosowane do potrzeb dziecka metody komunikacji
Zbyt mało wysublimowane metody komunikacji w stosunku do wysoko wrażliwego dziecka, które wyczulone jest na aluzje, gesty, skojarzenia, ton głosu
· Krytyka i okazywanie niezadowolenia
Niewrażliwi rodzice powinni uważać na krytykę, sugestie i niezadowolenie okazywane w stosunku do dziecka, ponieważ wysoko wrażliwe dzieci mają tendencję do nadinterpretacji i skupiania się na formie przekazu zamiast ma treści komunikatu. Dodatkowo łatwo doprowadzić do sytuacji stłamszenia dziecka do tego stopnia, że nie będzie w stanie identyfikować własnych myśli.
· Nudne dziecko...
Wysoko wrażliwe dziecko może długo trwać w ciszy i skupieniu oraz mieć głębokie, filozoficzne spostrzeżenia
· Dystans fizyczny
· Wykorzystywanie wrażliwości dziecka
Np. obarczanie swoimi problemami albo osiąganie określonych celów jeśli dziecko jest mało asertywne.

Jak zwiększyć dopasowanie na linii niewrażliwy rodzic – wysoko wrażliwe dziecko?
· Zrozumienie sposobu doświadczania
Przez częste pytanie dziecka o to, jak postrzega konkretne sytuacje, przez rozmowy z wysoko wrażliwymi dorosłymi oraz doświadczonymi rodzicami wysoko wrażliwych dzieci
· Pomoc psychologiczna
· Kontakt z nauczycielem
· Unikani przypisywania zachowaniu dziecka podłoża opartego na własnych interpretacjach
· Przyznanie dziecku prawa do własnych upodobań
Nie należy filtrować życia i aktywności dziecka przez własne wspomnienia i doświadczenia twierdząc, że samemu miało się ciekawsze, barwniejsze, bardziej aktywne dzieciństwo, nie należy też współczuć mu twierdząc, że coś je omija.

Zniecierpliwienie niewrażliwego rodzica – metody zapobiegania
· Praca nad własną cierpliwością
· Zadając pytanie nie należy oczekiwać natychmiastowej odpowiedzi
· Przed podjęciem decyzji trzeba dziecku dać czas na zastanowienie
· Nowości powinny być wprowadzane powoli a dziecko odpowiednio na nie przygotowane
· Zapobiegać lękom
Wysoko wrażliwe dzieci doświadczają lęku, że coś je może ominąć ze względu na nieprzewidywalne komplikacje i wyobraża sobie różne scenariusze możliwych konsekwencji, dlatego rodzic powinien zadbać o zapobieganie takim sytuacjom, aby dziecko wiedziało, że szanse na ich pojawienie się spadały.

Komunikacja
· Należy mówić do dziecka ściszonym głosem i unikać niespodziewanych pytań i oskarżającego tonu
· Niewskazane są żarty, które mogłyby zostać niewłaściwie odebrane (np. jako wrogie nastawienie)
· Uwagę należy zwracać delikatnie i z wyczuciem
· Powinno się ważyć słowa wypowiadane na głos przy dziecku
· Unikać nadmiaru informacji
· Trzeba nauczyć dziecko omawiania własnych myśli i emocji pamiętając o łagodnym tonie i szacunku a uwagę poświęcić wyłącznie dziecku
·
Unikanie znudzenia
· Podstawa to być przygotowanym, że można się szybko znudzić
· Trenować cierpliwe oczekiwanie na odpowiedź ze strony dziecka
· Przygotować się na długie, wspólne spędzanie czasu (np. książka, słuchawki)
Można zająć się swoimi aktywnościami w czasie oczekiwania na zaangażowanie ze strony dziecka, ale należy je zapewnić o tym, że kiedy będzie miało potrzebę kontaktu to rodzic skupi się tylko na nim a dodatkowo raz na jakiś czas można przerwać swoje zajęcia i zapytać dziecko, czy czegoś nie potrzebuje.
· Możliwość wyboru
Dziecko może zdecydować, czy ma ochotę na wspólne aktywności z rodzicem, rozmowę, itp.

Dystans fizyczny – co robić?
· Zrozumieć i uwierzyć
Niewrażliwy rodzic powinien uwierzyć, gdy dziecko odmawia bliskości i uszanować potrzebę prywatności i czasu spędzonego w spokoju.
· Wcielić się w rolę obrońcy dziecka
Chronić dziecko w sytuacjach, gdy ktoś na siłę próbuje zmuszać je do okazywania czułości, kiedy dziecko nie ma na to ochoty.
· Poświęcać uwagę i rozpoznawać potrzeby dziecka a przede wszystkim czerpać satysfakcję z tego, że jest się jedną z nielicznych osób, które rozumieją co się dzieje z dzieckiem
· Należy nauczyć się własnego dziecka
Rozpoznawanie wczesnych sygnałów zmęczenia o przestymulowania dziecka pozwolą unikać sytuacji przekroczenia punktu krytycznego i wycofanie się z aktywności zanim dziecko poczuje się całkowicie przytłoczone.
· Szanować prawo do milczenia
Nie należy na siłę wyciągać z dziecka informacji, raczej wypadałoby zaczekać aż samo zacznie mówić o swoich myślach czy emocjach.
· Akceptowalne sposoby okazywania wzajemnych uczuć
Warto poszukać takich sposobów, które będą wystarczająco satysfakcjonujące dla niewrażliwego rodzica i jednocześnie nie będą naruszały granic dziecka.
· Przewidywalność
Nie należy zaskakiwać dziecka nagłymi i nieprzewidzianymi czułościami, zamiast tego można zapytać, czy chciałoby np. przytulić się, a w przypadku odmowy przejść nad tym do porządku dziennego i traktować to jako coś naturalnego.
· Czas na rozluźnienie
Należy zaczekać aż zmęczone, przestymulowane lub spięte dziecko rozluźni się, dać mu czas na rozładowanie stresu.
· Nauka nowych sposobów okazywania czułości
Zamiast niekomfortowo dla dziecka wysoko wrażliwego czułego okazywania uczuć można nauczyć je, że istnieje wiele sposobów na pokazanie drugiej osobie, że jest dla nas ważna, np. przez drobne gesty czy upominki. Należy doceniać wszelkie przejawy okazywania uczuć w tak wysublimowany sposób.

Jak zapobiegać wykorzystywaniu dziecka wysoko wrażliwego?
· Powiernik i doradca
Należy nauczyć dziecko rozpoznawać i wyznaczać innym granice swojej empatii, aby nie zostało przygniecione nadmiarem problemów innych osób oraz zapewnić je, że znajdzie pomoc gdy nie będzie w stanie poradzić sobie z czyjąś nachalnością.
· Nie należy publicznie przechwalać się umiejętnościami dziecka
Dziecko wysoko wrażliwe nie lubi znajdować się w centrum uwagi, często jest to dla niego źródło przestymulowania.
· Obowiązki domowe
Obowiązki domowe powinny być odbierane jako sprawiedliwie rozdzielone, aby dziecko nie stało się w swoim poczuciu ofiarą wykorzystywania i nadmiernego obciążenia pracą.

Dzieci wysoko wrażliwe widzą więcej, analizują więcej i rozumieją więcej niż większość, dlatego często są postrzegane jako krytyczne. Nie należy jednak przyjmować postawy obronnej, zamiast tego lepiej przyznać dziecku rację jeśli ją ma, albo zaprzeczyć jeżeli się myli. Rolą rodzica jest nauczyć dziecko jak wyrażać oraz przyjmować krytykę. Rodzice powinni nauczyć dziecko mówić o emocjach, które odczuwa a z biegiem lat powinno zacząć coraz lepiej rozumieć punkt widzenia osób niewrażliwych.
Wrażliwość przetwarzania sensorycznego stanowi wrodzoną cechy temperamentu i jako taka jest dziedziczna. Szacuje się, że cecha ta występuje u około 15–20% populacji. Z występowaniem SPS związane są pozytywne jak i negatywne konsekwencje. Dlatego szczególnie istotne jest środowisko w którym wysoko wrażliwe dziecko wzrasta i wychowuje się. W przypadku negatywnych warunków środowiskowych istnieje ryzyko pojawienia się psychopatologii. Wspierające środowisko rodzinne sprzyja wykształceniu się pozytywnych zachowań takich jak sumienność i dokładność przy wykonywaniu ważnych dla nich czynności; zdyscyplinowanie; trud wkładany w to, by nie popełniać błędów; uważność i wrażliwość na nastroje innych osób; tendencja do szczegółowego rozważania różnych działań; intensywne reakcje na dyskomfort; zwracanie uwagi na piękno natury i sztuki. Ponadto dzieci wysoko wrażliwe odznaczają się wysokim stopniem kreatywności i intuicji.
Z badań przeprowadzonych wśród dzieci wynika, że istnieje współzależność pomiędzy wysoką wrażliwością a szczególnymi uzdolnieniami. Dzieci określane jako utalentowane są bardziej wrażliwe na otoczenie oraz częściej i intensywniej reagują na bodźce środowiskowe (zarówno na poziomie emocji, jak i zachowań) niż dzieci o przeciętnej inteligencji. Ponadto uzdolnione dzieci intensywniej odczuwają własne emocje niż inne dzieci. Ta intensywność odczuwania napływających bodźców oraz własnych reakcji emocjonalnych może wywoływać u dzieci stres i napięcie, wynikające z silnego doświadczania oczekiwań społecznych. To z kolei prowadzi do zwiększonej intensywności działań i nadmiernej tendencji do perfekcjonizmu. W przypadku dzieci nie które nie posiadają odpowiedniego wsparcia w środowisku rodzinnym i szkolnym, takie poczucie silnej presji oraz brak umiejętności radzenia sobie z własnymi emocjami prowadzi do podejmowania działań adaptacyjnych ukierunkowanych na odrzucanie swojego potencjału.

Bibliografia
Aron E. (2019), Wysoko wrażliwe dziecko, Jak je zrozumieć i pomóc mu żyć w przytłaczającym świecie, Sopot.
Baryła-Matejczuk M., Poleszak W., Kata G. (2020), Wrażliwość środowiskowa a uzdolnienia uczniów szkół podstawowych. Badania z wykorzystywaniem polskiej wersji skali High Sensitive Child (HSC). Annales UMCS. Lublin.