Warsztat pracy nauczyciela

STUDIA PODYPLOMOWE
Nauczanie historii i wiedzy
o społeczeństwie (WoS)

Warsztat
pracy nauczyciela

SPIS TREŚCI ........................................2
WSTĘP ........................................ 3
ROZDZIAŁ I ELEMENTY SKŁADOWE WARSZTATU PRACY
1.1. Dokumentacja obowiązująca nauczyciela........................................4
1.2. Pomoce i materiały dydaktyczne........................................5
1.3. Dokumentacja planistyczno – organizacyjna........................................7
1.4. Metodyka warsztatowa........................................8
1.4.1. Metody praktyczne........................................10
1.4.2. Metoda zajęć praktycznych........................................10
1.4.3. Metody i techniki aktywizujące ucznia ........................................11
ROZDZIAŁ II PLANOWANIE PROCESU EDUKACYJNEGO
2.1. Formy organizacji i realizacji kształcenia........................................13
2.2. Projektowanie kształcenia........................................15
2.2.1. Cele kształcenia........................................15
2.2.2. Cele wychowania ........................................17
2.2.3. Program nauczania ........................................17
2.2.4. Planowanie zajęć edukacyjnych w szkole ....................................18
ROZDZIAŁ III TECHNOLOGIA INFORMACYJNA SKŁADNIKIEM WARSZTATU PRACY NAUCZYCIELA.
3.1. Wykorzystanie ICT w procesie edukacyjnym........................................19
3.1.1. Internet w dydaktyce........................................20
3.1.2. Innowacyjne metody kształcenia........................................21
3.2. Komputerowe wspomaganie zajęć edukacyjnych........................................23
ROZDZIAŁ IV PRACA BADAWCZA- ANKIETA
4.1 Wyniki ankiety........................................24

PODSUMOWANIE ........................................27
BIBLIOGRAFIA I NETOGRAFIA ........................................28
SPIS TABEL i RYSUNKÓW........................................30

WSTĘP
„Nauczyciel to zawód i powołanie, to zdolności wrodzone i wyuczone, to odpowiedni zbiór cech osobowości temperamentu, to umiejętność poświęcania się dla dobra innych osób, to miłość do dzieci. Praca w zawodzie powinna przynosić nauczycielowi przyjemność
i satysfakcje, bez względu na różne okoliczności i sytuacje (np. stan materialny)” .
Dla mnie, człowieka pracującego w oświacie od 12 lat, nie jest żadną tajemnicą, że warsztat pracy nauczyciela jest bardzo ważny. W niniejszej pracy będę się starał udowodnić tezę, że zwłaszcza dzisiejszych czasach nauczyciel musi wykazać się nie tylko wiedzą, ale też innymi elementami, aby uzyskać, chociaż cząstkowy sukces. W pierwszym rozdziale skupiam się na elementach składowych warsztatu pracy nauczyciela. Między innymi poruszam kwestię dokumentacji prawnej, przedstawiając w tabeli i opisie akty prawne. W kolejnej części rozdziału opisuję elementy bazy dydaktycznej, dokumentacji planistyczno- organizacyjnej oraz metodyki warsztatowej. Na podstawie zebranych źródeł wyjaśniam, jak ważne są metody praktyczne oraz metodyka i technika aktywizująca ucznia.
W drugim rozdziale opisuję jak wygląda planowanie procesu edukacyjnego. Poprzez formy organizacji i realizację kształcenia czy poprzez projektowanie kształcenia staram się uwydatnić, że warsztat pracy i przygotowanie się do zajęć nie zajmuje - jakby się niektórym mogło wydawać - chwili, choć z biegiem czasu nauczyciel potrafi więcej wyłuskać z danego tematu i dobrać lepiej elementy, które mają pomóc zdobywać wiedzę.
Trzeci rozdział to głównie wzmianka o technologii informacyjnej, która jest składnikiem warsztatu pracy w sposób szczególny w ostatnich latach. Myślę, że w obecnych czasach przez ostatnie dwa lata każdy pracujący w szkole mógłby powiedzieć, jak wiele trzeba było przenieść warsztatu z sali do Internetu. Zaznaczam też, jakie są zalety korzystania z IC. Na konkretnych przykładach wyszczególniam i opisuję wybrane innowacyjne metody pracy nauczyciela.
Ostatni rozdział to wyniki prac ankiety osobiście przygotowanej i przeprowadzonej wśród 100 nauczycieli poprzez media społecznościowe. Wnikając w głębokie rozważania dotyczące warsztatu pracy nauczyciela można zauważyć, że mimo dużej ilości literatury, w dziedzinie organizacji jego pracy sporo jeszcze znaków zapytania. Szukając odpowiedzi na pytanie, co ukrywa się pod pojęciem warsztat, znajdowano takie określenia jak: warsztat nauczyciela; pracy zawodowej nauczyciela; pedagogiczny; metodyczny, samokształceniowy, badawczy, osobisty nauczyciela, baza materialna, stanowisko pracy.
ROZDZIAŁ I ELEMENTY SKŁADOWE WARSZTATU PRACY
Powszednie zmartwienia i trudności wychowawcze, kuriozalne dotychczas akty napaści wśród uczniów i niezbadane zachowania destruktywne powodują, że pytania o sposoby radzenia sobie z zaistniałą sytuacją zadawane są co rusz i brzmią szokująco. Gremialnie, aż nazbyt coraz to, możemy obserwować oznaki bezradności i nieporadności wśród wychowawców. Czy bezsilność i niepewność rodziców i nauczycieli, ich otępienie i częste kapitulacje wobec pojawiających się problemów mogą sprawić, że odpowiemy twierdząco na pytanie: czy nastąpił już koniec pedagogiki i nie widzimy warsztatu pracy ?
Dlatego za jeden z pierwszych warunków stania się pedagogiem, uważam szczególną skłonność, zdolność, zamiłowanie do tego zawodu, jakim jest powołanie. Nie jest dobrze, gdy zawód wymagający tyle oddania spełniają ludzie, którzy trafili do szkół, bo gdzie indziej im się nie powiodło. „Opieka (...) nigdy nie może zostać wyłączona poza sferę moralności. Wszystko, co się z nią wiąże, nigdy nie jest moralnie neutralne i zawsze podlega moralnemu wartościowaniu” .
Wychowawca jest zobowiązany potrafić opracować i udoskonalić warsztat, który obejmuje: dokumentację jurystyczną regulującą jego nauczanie; rozplanowanie klas
z właściwym sprzętem i materiałami edukacyjnymi, trwałe, niejednostajne i mobilne stanowiska studium do organizowania form uaktywnienia dzieci i nauczyciela; dobrze zaprojektowana dokumentacja warsztatowa przeznaczona do wykorzystania przy organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego; własne doskonalenie zawodowe. Fundamentem stworzenia warsztatu jest kompetencja metodyczna nauczyciela do prowadzenia zajęć z uczniami, a także jego zaangażowanie i talent pedagogiczny. W „szkole jutra” powinien być taki, który w swojej pracy edukacyjnej usiłuje znaleźć nowatorskie i optymalne rozwiązania.
1.1. Dokumentacja obowiązująca nauczyciela
Pedagog opracowując własny warsztat pracy, powinien zebrać komplet podstawowych dokumentów prawnych, później zapoznać się z nimi i je używać w swojej pracy. Dokumentację prawną niezbędną dydaktykowi stanowią ustawy: o systemie oświaty i Karta Nauczyciela oraz liczne rozporządzenia, publikowane w: Dzienniku Ustaw, Monitorze Polski oraz na stronach internetowych MEN. Istniejące obecnie przepisy prawne dotyczą różnych obszarów pracy nauczyciela, np.: bezpieczeństwo uczniów; programy nauczania; wykaz podręczników, wykaz środków dydaktycznych; przyjmowanie uczniów do szkół; ocenianie, klasyfikowanie, egzaminowanie i promowanie; nowości i eksperymenty; kompetencje i odpowiedzialność nauczyciela. Na stronach internetowych: www.men.gov.pl; www.abc.com.pl; www.menis.pl; www.portaloswiatowy.pl; http://bip.men.gov.pl; znajdują się ww. przepisy prawa oświatowego. Najważniejsze akty prawne określające normy pracy nauczycieli oraz pracy szkoły zostały omówione w tabeli 1.

Tabela 1. Akty prawne regulujące funkcjonowanie szkoły i jej pracowników;.
Źródło: opracowanie własne na podstawie aktów prawnych dostępnych na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej

1.2. Pomoce i materiały dydaktyczne
Poważnym faktem z punktu widzenia niniejszej pracy jest to, że według F. Bereźnickiego w skład środków dydaktycznych wchodzą środki zwane tradycyjnie jako „pomoce naukowe”, które obejmują proste środki wizualne i służą głównie do realizacji zasady poglądowości. W literaturze przedmiotu funkcjonuje podział środków dydaktycznych ze względu na stopień ich złożoności. Wyróżnia się zatem środki proste (wzrokowe, słuchowe)
i złożone (wzrokowe, audialne, audiowizualne – czyli słuchowo wizualne). Proste środki wzrokowe stanowią grupę środków eksponujących rzeczywistość w postaci bezpośredniej (przedmioty naturalne), pośredniej (modele, obrazy) i uogólnionej (mapy, wykresy, symbole tzn. słowa, cyfry) . Uszczegóławiając zagadnienie prostych środków wzrokowych Franciszek Bereźnicki wyróżnia następujące ich rodzaje:
Tabela 2. Opracowanie prostych środków wzrokowych

Zdaniem Bereźnickiego, materiał dydaktyczny jest poważnym elementem środków dydaktycznych, wobec tego trzeba wymienić, co wchodzi w zakres pojęciowy środka dydaktycznego, zanim wyjaśnione zostanie pojęcie materiału dydaktycznego:
• „treść konkretnego środka przekazywana jako zbiór czynników sensorycznych, czyli komunikat, np. scena filmowa; • podłoże materialne, na którym została zapisana ustalona zasadnicza kwestia, czyli nośnik komunikatu, np. taśma filmowa; • nośnik przekazu, umożliwiający nadanie komunikatu odbiorcy, czyli urządzenie techniczne służące do ożywienia komunikatu zapisanego na nośniku materialnym, np. projektor filmowy” .
Istnieją dwa terminy materiału dydaktycznego w zależności od tego czy do jego przekazania wymagane jest użycie urządzenia warsztatowego, czy też nie. Poniżej przytoczono stosowne definicje: „Nośnik wraz z zapisanym na nim zawiadomieniem są integralnie ze sobą związane i tworzą łącznie materiał dydaktyczny, który obejmuje materiały wyznaczone do wykorzystania dzięki urządzeniom technicznym, takich jak: nagrane taśmy filmowe, magnetofonowe, magnetowidowe, przeźrocza, foliogramy i fazogramy, płyty i wideopłyty, mikrofilmy, materiały do tablic dydaktycznych i świetlnych, obrazy rzutowane nieprzezroczyste i przezroczyste, materiały do maszyn dydaktycznych i materiały komputerowe” .
Wtórą grupę materiałów dydaktycznych stanowią tworzywa, które można używać bez potrzeby użycia urządzeń specjalistycznych. Włącza się do nich materiały drukowane (np. testy, sprawdziany, materiały programowe, itp.) i materiały graficzne (fotografie, fotokopie, ilustracje). Według Franciszka Bereźnickiego materiały dydaktyczne są najważniejszymi elementami środków dydaktycznych, a często tylko one stanowią ów środek, co stwarza podstawę do używania tych terminów zamiennie .
1.3. Dokumentacja planistyczno – organizacyjna
Dokumentacja ta obejmuje działania nauczyciela i uczniów w czasie całego roku szkolnego. Na materiały te składają się: roczny plan pracy dydaktycznej; okresowy plan nauczania (eksponuje tematy poszczególnych lekcji); codzienne plany zajęć edukacyjnych (scenariusze lekcji, konspekty, plany metodyczne lekcji i zajęć pozalekcyjnych); struktura organizacyjna uczniów w klasach; plan wychowawcy klasowego; terminarz zadań i wydarzeń z planu pracy szkoły i kalendarza szkolnego. Fundamentem do opracowania rocznego planu pracy dydaktycznej jest program odpowiedniego przedmiotu, modułu. Zawartym w programie hasłom nadaje się bardziej skrupulatny charakter, uwzględniając przy tym posiadane środki dydaktyczne, zadania i warunki pracy w danej klasie, a szczególnie stopień zaawansowania uczniów w nauce, zakres i sposoby rozwinięcia poszczególnych haseł programu figurujących we właściwych rozdziałach i podrozdziałach podręcznika, przewidziane wycieczki, liczbę godzin służących powtarzaniu przerabianego materiału, jego kontroli i ocenie. Rozwinięciem rocznego planu dydaktycznego jest okresowy plan dydaktyczny, który wyznacza konkretne
i zarazem szczegółowe zadania dydaktyczne. Każdy plan dydaktyczny powinien zawierać: cele kształcenia, wychowania, a w nauczaniu specjalistycznym i z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, także cele rewalidacji, rozkład materiału, ogólny wykaz metod kształcenia, środków dydaktycznych, wymagania edukacyjne oraz ewaluację.
Teraz nauczyciele opracowują tzw. plan wynikowy, gdzie planowanie realizacji zadań edukacyjnych jest nastawione na wynik kształcenia i zawiera uporządkowany wykaz zamierzonych efektów kształcenia. Projektowanie codzienne zwane projektowaniem metodycznym dotyczy ujęcia tematu w kilku lub w jednej jednostce metodycznej. W tym planowaniu nauczyciel musi wyłonić materiał, który chciałby przekazać, typ lekcji, jej budowę, a następnie dostosować do tego materiału formy, metody nauczania i środki dydaktyczne .
1.4. Metodyka warsztatowa
Ważnym detalem warsztatu pracy nauczyciela jest wiedza przedmiotowa, którą posiada oraz metodyka prowadzenia zajęć edukacyjnych, zwana metodyką nauczania. Metodyka koncentruje się na odpowiedzi na pytanie: Jak to należy robić? Skupia się na systemach realizacji zadań edukacyjnych w oparciu o wybrany program kształcenia. Przez metodę rozumie się sposób pracy nauczyciela z uczniami, który umożliwia uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań uczniów. Metody pracy z uczniami zależą od ich wieku, ich własnych predyspozycji, specyfiki przedmiotu lub modułu oraz celów i zadań dydaktycznych, które należy zrealizować. Jeśli lepiej przyjmują sobie wiadomości poprzez ich słuchanie, stosujemy podające metody nauczania, ponieważ uczniowie bez problemu zapamiętują przekaz słowny, preferują wszelkie dyskusje, rozmowy, dobrze sprawdzają się w dłuższych formach wypowiedzi, często lubią słuchać muzyki. Jeśli uczniowie lepiej zapamiętują, to, co widzą, tzw. wzrokowcy, używamy w realizacji zajęć edukacyjnych wszelkiego rodzaju pokazy i demonstracje, gdyż wtedy zwracają większą uwagę na tabele, wykresy, ilustracje, uwielbiają oglądać dzieła sztuki, eksponaty, wystawy; często szczegółowo i bardzo estetycznie wykonują notatki, bardzo dobrze zapamiętują ludzkie twarze. Jeszcze inaczej doszkalamy uczniów, którzy lepiej przyswajają sobie wiedzę i umiejętności, poprzez działanie, wykonywanie zadań samodzielnie, planujemy wtedy dużo zajęć prowadzonych metodami praktycznymi .
W przypadku tzw. uczuciowców, często gestykulują, są bardzo aktywni fizycznie, zapamiętują to, co sami wykonali, stosujemy metody oparte na przeżywaniu. W celu wydajnego nauczania nauczyciel powinien dokładnie dobrać zarówno metody i formy pracy z uczniami tak, aby mogły najpełniej wspierać ich w procesie uczenia się. W twórczości literackiej dotyczącej kształcenia mamy do czynienia z różnymi podziałami metod nauczania. Rysunek 1 : Metody Nauczania; Źródło
Szlosek wymienia następujące metody nauczania : podające, eksponujące, programowe, praktyczne. Do grup metod opartych na wiedzy lub doświadczeniu uczniów zalicza takie metody jak: pogadanka, dyskusja, ćwiczenia, a do metod opartych na obserwacji np. pokaz, eksperyment, inscenizacja. Cz. Kupisiewicz dzieli metody nauczania na metody oparte na: słowie, jak: pogadanka, dyskusja; obserwacji i pomiarze, jak: pokaz, pomiar rzeczy, zjawisk i procesów; działalności praktycznej, jak: zajęcia laboratoryjne, praktyczne, metody gier dydaktycznych np.: symulacyjna, sytuacyjna, inscenizacji i nauczanie programowane. Metody oglądowe i słowne przeważają na formach kształcenia o dominacji treści teoretycznych oraz na konferencjach i sympozjach itp. Metody praktyczne są, gdy chodzi o nabywanie umiejętności. W. Okoń dzieli metody na: asymilacji wiedzy i zalicza do nich: pogadankę, dyskusję, wykład; samodzielnego dochodzenia do wiedzy i zalicza do nich: gry dydaktyczne, metodę przypadku, metody sytuacyjne; praktyczne i do nich zalicza: ćwiczenia, warsztaty.

Tabela 3 Metody stosowane przez obecnych nauczycieli na podstawie źródła.
Dzisiejsza metodyka preferuje metody problemowe, aktywizujące uczestników oraz metody praktyczne. Metody problemowe polegają na samodzielnym dochodzeniu uczniów do wiedzy poprzez rozwiazywanie problemów o charakterze poznawczym, decyzyjnym lub praktycznym. Rozwiązywanie problemów wymaga od nich aktywności i samodzielnego wytwarzania nowych informacji. We wzorcowej metodzie problemowej wyróżniamy cztery etapy realizacji: wytworzenie sytuacji problemowej; formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania; weryfikację pomysłów rozwiązania, porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym lub teoretycznym. Nauczyciele często prowadzą zajęcia z wykorzystaniem metod podających np. wykład, dyskusja, pogadanka itp. Podczas wykładu od nauczyciela wymaga się powiązania jego treści z życiem, trafnego
i interesującego dobierania przykładów, starannego i obrazowego wysławiania się, budowania przejrzystej i logicznie zwartej struktury zajęć, przestrzegania właściwego tempa oraz ożywiania go środkami poglądowymi, jak: tablice, schematy, przezrocza itp. Podczas zajęć prowadzonych metodą dyskusji nauczyciel wspólne z uczniami poszukuje odpowiedzi na postawione pytania, np. w dyskusjach konferencyjnych czy panelowych.
1.4.1. Metody praktyczne
Metody praktyczne – cechujące się przewagą aktywności praktyczno-technicznej, zmieniającej otoczenie lub stwarzającej nowe jego formy . Jeśli szkolimy uczniów stosując metody praktyczne, to rozwijamy ich kwalifikacje umysłowe i praktyczne, przechodzące
w tzw. nawyki. Do metod praktycznych można zaliczyć: ćwiczenia przedmiotowe, laboratoryjne, warsztatowe, projekt, pokaz. Istotą tych metod jest wzorowe zaprezentowanie danej czynności przez nauczyciela wraz z dokładnym omówieniem poszczególnych elementów, składających się na całość, a następnie ćwiczenie tego zachowania przez uczniów, aż do ukształtowania właściwego nawyku.
Ćwiczenia przedmiotowe dotyczą nabywania umiejętności poprzez praktyczne działanie. Należą do nich: ćwiczenia wyrabiające umiejętności zastosowania przyswojonej wiedzy, ćwiczenia służące kształtowaniu umiejętności twórczego wykorzystania wiedzy
w praktyce, ćwiczenia o charakterze poszukiwawczym. Ćwiczenia przedmiotowe przygotowujemy w przemyślany sposób z wykorzystaniem najnowszych środków dydaktycznych, które ułatwią rozwijanie praktycznych umiejętności ucznia.
W ramach metody laboratoryjnej uczniowie sami przeprowadzają różne eksperymenty zdobywając wiadomości i umiejętności w sposób bezpośredni oraz samodzielnie odkrywają różne związki, reguły i prawa. Przeprowadzając eksperymenty, doświadczenia uczący mają bezpośredni kontakt z poznawanymi fragmentami rzeczywistości. Doświadczenia mają charakter problemowy i zmuszają uczniów do poszukiwania pomysłów, rozwiązań oraz wskazania sposobów i środków prowadzących do osiągnięcia pożądanych celów.
Metody warsztatowe wzbudzają aktywność grupy uczniów w wyniku działań psychologicznych i organizacyjnych. Wszyscy członkowie grupy działają, myślą i rozwiązują problemy, uczą się wzajemnie i wyciągają wnioski. W tej metodzie nauczyciel umiejętnie steruje wydarzeniami zachodzącymi podczas zajęć i jest otwarty na propozycje uczniów.
1.4.2. Metoda zajęć praktycznych
Metoda oparta na działalności praktycznej uczniów. Polega na wiązaniu teorii
z praktyką, inaczej: na stosowaniu wiedzy w rozwiązywaniu zadań praktycznych.
Umiejętności praktyczne zdobywane są w wyniku wielokrotnego powtarzania czynności produkcyjnych i stanowią podstawowe elementy kwalifikacyjne dla wielu zawodów, głównie robotniczych. W czasie zajęć praktycznych zwanych produkcyjnymi uczniowie zapoznają się z autentycznymi warunkami procesu technologicznego, z jego organizacją
i wymogami. Struktura prowadzenia takich zajęć składa się z: części wstępnej (~15% czasu) obejmuje czynności organizacyjne i przygotowawcze, omówienie warunków bezpieczeństwa, zapoznanie z tematem i organizacją oraz planem zajęć, wyjaśnienie celu i postawienie zadań ćwiczącym; część zasadnicza (~80% czasu ) jest przeznaczone do podania nowego materiału powiązanego z uprzednio przerobionym oraz kształtowania umiejętności i nawyków zależnie od tematu, miejsca, celu i treści zająć; część końcowa (~10% czasu zajęć) omówienie przebiegu i rezultatów zajęć.
Metodę zajęć praktycznych wybiera się zawsze wtedy, gdy przed nauczaniem stawia się jako dominujący cel kształceniowy, gdy zdobycie wiedzy nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem pomagającym opanować umiejętności i nawyki. Np. dominującym celem wprowadzenia wiedzy na temat akcentu wyrazowego w kl. V nie jest cel poznawczy, lecz kształceniowy: wyćwiczenie umiejętności poprawnego akcentowania wyrazów stanowiących wyjątek od zasady akcentowania wyrazów w języku polskim.

Tabela 4. Etapy metody zajęć praktycznych na podstawie źródła
1.4.3. Metody i techniki aktywizujące ucznia
Metody aktywizujące sprawiają, że nauczanie i przyswajanie wiedzy odbywa się
w sposób niekonwencjonalny. Uczniowie motywowani są do działania, twórczego myślenia
i kreatywnego rozwiązywania problemów. Pracując metodami aktywnymi nauczyciel i uczeń są na lekcji partnerami. Nauczyciel i uczeń przyjmują nowe role oraz zadania. Nauczyciel i uczeń są twórczy, posiadają ogromną potencjał, który trzeba ,,tylko” uruchomić. „W trakcie przeprowadzania zajęć z wykorzystaniem metod aktywnych należy pamiętać o kilku zasadach:
Nie wykluczamy nikogo z zabawy, dlatego że czegoś nie wie lub nie potrafi. Nie dzielimy uczniów na lepszych, gorszych. Jeżeli ktoś nie ma ochoty się bawić, nie zmuszamy go. Nauczyciel także uczestniczy w zabawie. Każdy ma prawo do popełniania błędów.
Metody aktywizująca – pomoce i wskazówki, dzięki którym uczeń poszerza swoją wiedzę, pogłębia swoje zainteresowania, rozwija nowe pomysły i nowe idee, komunikuje się
z innymi, uczy się dyskutować i spierać na różne tematy. Metody te charakteryzują się: dużą siłą stymulowania aktywności uczniów i nauczycieli, wysoką skutecznością, dużą różnorodnością i atrakcyjnością. Główna zaleta tych metod polega na doskonaleniu umiejętności przydatnych nie tylko podczas lekcji, ale również w codziennym życiu, np. umiejętności wyciągania wniosków, myślenia analitycznego i krytycznego, łączenia zdarzeń i faktów”.
Wśród metod aktywizujących wyróżnia się metody twórczego i kreatywnego rozwiązywania problemów, gdzie uczący się podchodzą do rozwiązania problemów w sposób twórczy, kreatywny, niekonwencjonalny oraz gry dydaktyczne, które rozwijają indywidualne postawy uczniów oraz pobudzają ich wyobraźnię i ciekawość. Gry dydaktyczne to zabawy
o określonych regułach postępowania, prowadzące do konkurowania grających ze sobą. Należą do nich np. gry: quizowo – turniejowe, planszowe, sytuacyjne, decyzyjne, inscenizacyjne.
Metodą kształtującą pomysłowość i wyobraźnię uczniów jest burza mózgów. Celem tej metody jest zgromadzenie dużej liczby pomysłów potrzebnych do rozwiązania jakiegoś problemu w bardzo krótkim czasie. Nauczyciel podaje problem, a uczniowie zgłaszają pomysły rozwiązań, a następnie metodą dyskusji, rankingu, wybierają najlepsze rozwiązanie. Metodą przygotowującą uczniów do wyrażania własnych opinii i prezentowania własnego stanowiska na forum publicznym jest dyskusja panelowa.
Przy omawianiu drażliwych czy trudnych spraw oraz rozwiązywaniu konfliktów można stosować metodę metaplanu. Celem tej metody jest rozważanie problemu i skupienie się na poszukiwaniu rozwiązania. Metoda ta zmusza uczniów do myślenia, sprzyja rozwojowi ich umiejętności analizy, oceniania faktów i sądów. Uczniowie odpowiadają na pytania: jak jest?; jak było?; jak być powinno?; dlaczego nie jest tak, jak być powinno?.
Korzyści ze stosowania metod aktywizujących dla uczniów: - uczeń zapamiętuje o wiele więcej, systematyzuje, utrwala wiedzę - uczy się planowania , organizowania, oceniania własnej nauki - rozwija twórcze myślenie - rozwija logiczne myślenie - rozwija wyobraźnię - rozwija sprawność umysłową oraz osobiste zainteresowania - doskonali umiejętność komunikowania się werbalnego i niewerbalnego - uczy się wyrażania własnych poglądów, opinii, skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentowania własnego punktu widzenia, uczy się uwzględniać poglądy innych - doskonali poprawne posługiwanie się językiem ojczystym - uczy się poszukiwać, porządkować, i wykorzystywać informację
z różnych źródeł - uczy się niestereotypowego podejścia do problemu, rozwiązywania problemów w sposób twórczy - wykorzystuje własne pomysły , dzieli się nimi ,wykorzystuje wiedzę w praktyce - uczy się pełnienia ról - uczy się efektywnie współpracować w grupie - uczy się przestrzegania zasad - widzi efekty swojej pracy - odczuwa zadowolenie
z wykonanego zadania, osiąga sukces - podwyższa swoja samoocenę - buduje pozytywną, wewnętrzną motywację do nauki Stosowanie metod aktywizujących stwarza, zatem warunki do wszechstronnego rozwoju ucznia. Daje szanse wykształcenia człowieka kreatywnego, otwartego na nowości i zmiany, umiejącego działać w grupie.

ROZDZIAŁ II PLANOWANIE PROCESU EDUKACYJNEGO
Rola, jaką pełni dzisiaj oświata, tyczy się zarówno potrzeb dalszego kształcenia, rynku pracy, życia rodzinnego, jak i życia zawodowego człowieka. Uwarunkowana jest:
przekazywaniem uczącym się wiadomości nowych, uzupełniających i poszerzających ich wiedzę; z rozwojem ich umiejętności, predyspozycji, sił umysłowych czy cech charakteru; ze stałym aktualizowaniem wiedzy i umiejętności w dziedzinie gospodarki, polityki, różnych dziedzin nauki, techniki i sztuki; ze świadomym kształtowaniem właściwych sylwetek społecznych. O efektywności kształcenia decyduje sposób, w jaki to kształcenie jest organizowane, tzn. jego formy realizacji, które z kolei są determinowane przez cele kształcenia, liczbę uczniów, miejsce i czas pracy, wyposażenie jednostki organizującej kształcenie. Organizując kształcenie uczniów, należy uwzględnić czynniki mające wpływ jego realizację: poziom uczestników, połączenie przekazanych wiadomości z praktycznym zastosowaniem, doświadczenie, wyposażenie placówki organizującej kształcenie w środki dydaktyczne, a także możliwości uczniów do samodzielnej realizacji zadań dydaktycznych.
2.1. Formy organizacji i realizacji kształcenia
Metoda nauczania (kształcenia) – to sposób działania nauczyciela z dziećmi, zmierzający do osiągnięcia, uzyskania wiadomości i umiejętności w danym zakresie. Metody nauczania możemy podzielić na dwie główne grupy : Metody Informacyjne (dostarczają uczniom informacji z założeniem, że uczeń będzie poszerzać swoją wiedzę), wyróżniamy tu: wyjaśnienie, opis, narrację. Metody Heurystyczne (nauczyciel tak stymuluje proces edukacyjny, aby dziecko samo doszło do wiedzy), wyróżniamy tu: metody problemowe, dialog, dyskusje.
Tabela 5. Metody oparte na słowie. opisane na postawie źródła
Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania - należących do grupy metod problemowych, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji, w celu zbliżenia procesu poznawczego ucznia do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.
Tabela 6. Podział gier dydaktycznych.

Na podstawie: https://www.edukacja.edux.pl/p-2440-metody-i-formy-organizacyjne-procesu-ksztalcenia.php. Formy organizacyjne procesu kształcenia to: ze względu na liczbę uczniów: nauczanie jednostkowe (indywidualne toki nauczania, korepetycje bezpośrednie oraz pośrednie), nauczanie zbiorowe (system klasowo – lekcyjny), nauczanie grupowe (zespołowe). Ze względu na miejsce uczenia się: szkolne, pozaszkolne. Ze względu na czas trwania zajęć: zajęcia lekcyjne, zajęcia pozalekcyjne. Tworząc środowisko dydaktyczne nauczyciel powinien pamiętać, że najskuteczniejszym uczeniem się jest uczenie się w działaniu bądź przez aktywne uczestnictwo, które ilustruje tzw. cykl Kolba. Rys 2. Skuteczne uczenie się wg cyklu Kolba.
Nauczyciel może zacząć od dowolnej fazy tego cyklu, ale nigdy nie może zapomnieć o żadnym etapie tego cyklu .
2.2. Projektowanie kształcenia
Projektowanie i organizacja kształcenia może odbywać się w formie zajęć lekcyjnych lub pozalekcyjnych w szkole, poza szkołą lub w formie szkoleń, np. kursy doskonalące, warsztaty problemowe, seminaria, konferencje, sesje itp.
Dobór treści kształcenia do ww. form zajęć powinien odpowiadać na założone cele kształcenia oraz być zgodny z oczekiwaniami i potrzebami uczących się oraz potrzebami rynku pracy. Projektowanie należy rozpocząć od zdiagnozowania oczekiwań uczniów tj. poznania ich zainteresowań, potrzeb w zakresie kształcenia i doskonalenia ich umiejętności, określenia posiadanego przez nich doświadczenia. Na tej podstawie określić cele kształcenia i oczekiwane rezultaty, napisać program kształcenia.
2.2.1. Cele kształcenia
Cele kształcenia to planowe, zamierzone i długotrwałe założenia dydaktyczne co do tego, jak kształcić, jakie wartości wpajać i jakimi metodami. Wg K. Denka cele to świadome,
z góry oczekiwane, planowane, a zarazem w miarę konkretne efekty edukacji. Cele powinny rozwijać u uczniów umiejętności analizy, syntezy, wdrażania własnych doświadczeń oraz umiejętności sprawdzania lub weryfikacji zdobytej wiedzy i umiejętności samodzielnego uczenia się. Formułowane są w rozmaity sposób. Można je podzielić na cele ogólne i cele operacyjne. Cele ogólne wskazują kierunki dążenia ucznia, a operacyjne opisują zachowania, jakie ma on przejawiać po ukończeniu nauki.
Wiedzę i umiejętności, jakie należy wykształcić u uczniów, opisujemy stosując czasowniki operacyjne, np.: rozpoznaje, wymienia, analizuje, wnioskuje, stosuje, oblicza, wartościuje, ocenia. Mają one swoje odniesienie do taksonomii celów poznania. W Polsce taksonomię opracował B. Niemierko . Wyodrębnił 4 kategorie celów: zapamiętywanie, zrozumienie, zastosowanie w sytuacjach typowych, zastosowanie w sytuacjach problemowych. W opracowaniach dydaktycznych są one oznaczane dużymi literami alfabetu, gdzie poziom wiadomości określają litery A i B, a poziom umiejętności litery C i D. A oznacza, że uczeń wie lub zna, np. uczeń nazywa, zdefiniuje, wymieni, zidentyfikuje, zróżnicuje, wyliczy itp.; B oznacza, że uczeń rozumie, np. uczeń streści, wyjaśni, potrafi zilustrować, rozróżnić, zinterpretować itp.; C oznacza, że uczeń stosuje zdobyte wiadomości, np. uczeń rozwiązuje, oblicza, skonstruuje, zastosuje, porównuje, sklasyfikuje itp.; D określa, że uczeń rozwiązuje problemy, np. uczeń dowiedzie. Najistotniejsze jest rozróżnienie celów ze względu na operacyjność. Etapy operacjonalizacji celów kształcenia to: zapisanie celu w postaci ogólnej, intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel, luźne zapisy celów, selekcja luźnych celów, sprawdzanie celów. Operacyjny cel winien być: jednoznaczny, wykonalny, logiczny, poprawnie sprecyzowany, obserwowalny, mierzalny.

Tabela 7 Konstruowanie autorskich programów nauczania na podstawie źródła

Rys 3. Cele dydaktyczne.
Na podstawie źródła

2.2.2. Cele wychowania
Wychowanie to dodawanie uczniom odwagi w realizacji zamierzeń, przygotowywanie do przyszłego życia, mobilizując ich do własnej aktywności, pobudzanie do zachowań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi, z zasadami moralności.
„Wychowanie wg H. Rylke, G. Klimowicza to pomaganie wychowankowi w rozwoju
i ułatwianie mu realizowania swoich możliwości. W ujęciu B. Suchodolskiego poprzez wychowanie rozumie się całość wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwa” .
Wg W. Okonia wychowanie to świadome, zamierzone i specyficzne działania osób, których celem jest osiągnięcie trwałych zmian w osobowości wychowanka. Wychowanie to działalność wychowawcza zmierzająca do stawania się mądrzejszym i lepszym człowiekiem.
Cele wychowania według B. Śliwerskiego to idealne wyobrażenia, skutki oddziaływań pedagogicznych, postulowany stan wychowywanej osoby, do którego dąży wychowawca poprzez zaplanowane i racjonalne działanie. Uzasadnieniem do tworzenia celów wychowania jest ich zgodność z wartościami, zwłaszcza z wartościami uniwersalnymi, poznawczymi, moralnymi, estetycznymi. Cele wychowania, przedstawiamy w formie konkretnych działań lub zamierzeń, które są w szkolnym programie wychowawczym i pojawiają się na każdych zajęciach, wycieczkach, pracach pozalekcyjnych itd.
Przykładowe cele wychowania: kształtowanie więzi i szacunku dla własnego kraju; poznanie dziedzictwa narodowego; przeciwdziałanie agresji, patologii społecznej
i uzależnieniom; promowanie zdrowego stylu życia; rozwijanie szacunku dla praw człowieka; kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własną naukę; inspirowanie uczniów do rozwijania zainteresowań; przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków masowej komunikacji; motywowanie uczniów do przyjmowania odpowiedzialności za swoje zachowanie; wychowanie dla postawy, szacunku, tolerancji.
2.2.3. Program nauczania
Program nauczania to przepis, jak wypełnić lukę między pożądaną a obecną wiedzą uczniów oraz między pożądanymi a obecnymi ich umiejętnościami i postawami. Program kształcenia zawiera: cele kształcenia, treści kształcenia, przewidywane osiągnięcia uczniów, literaturę, wskazówki metodyczne, ewaluację i wykaz niezbędnych środków dydaktycznych. W polskim systemie oświaty program nauczania stanowi opis sposobu realizacji celów i zadań ustalonych w podstawie programowej lub innych zadań wspomagających realizację tych celów. Program nauczania może dotyczyć tylko jednego przedmiotu kształcenia lub obejmować wszystkie przedmioty związane z edukacją w szkole odpowiedniego typu i szczebla. Własny program nauczania ogólnego, program nauczania dla zawodu albo program nauczania dla profilu nauczyciele mogą opracować samodzielnie uwzględniając zapisy z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia. Program nauczania ogólnego opracowany przez nauczyciela powinien uzyskać opinię pozytywną nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, posiadającego wykształcenie w zakresie zgodnym z zakresem treści nauczania, które program obejmuje. Program nauczania dla zawodu albo program nauczania dla profilu opracowany przez nauczyciela powinien uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty, natomiast program nauczania wybranej specjalizacji w zawodzie powinien uzyskać pozytywną opinię szkolnego zespołu przedmiotowego właściwego dla danego zawodu.
2.2.4. Planowanie zajęć edukacyjnych w szkole
Skutecznemu kształceniu towarzyszy zaplanowane, skuteczne oraz świadome i celowe działanie. Polega ono na gruntownie przemyślanym przewidywaniu czynności, jakie powinien nauczyciel wykonać podczas realizacji procesu edukacyjnego w oparciu o program nauczania i jest warunkiem koniecznym do skuteczności nauczania i uczenia się. Dobrze zaplanowana realizacja przedmiotu przez nauczyciela, chroni go od przypadkowości i chaotyczności działania oraz pozwala mu ocenić w jakim stopniu realizuje wyznaczone cele nauczania i wychowania w podstawie programowej i programie nauczania. „Planowanie wynikowe jest kluczowe dla współczesnej dydaktyki, gdyż przeciwdziała nadmiernej fantazji, hasłom bez pokrycia.” B. Niemierko. Przygotowanie planu wynikowego wymaga jasnego ustalenia celów, dokonania doboru materiału nauczania, wyboru metod współpracy z uczniami oraz określenia i przeprowadzania kontroli, a także sprecyzowania zasad oceniania szkolnych osiągnięć uczniów. Oznacza to, że czynności nauczyciela w trakcie planowania zostają poprzedzone analizą treści nauczania w trzech jej wymiarach: celów, materiału i wymagań.
W najnowszych planach wynikowych wymagania dzielone są na dwie grupy: na wymagania podstawowe i wymagania ponadpodstawowe. Planowanie metodyczne wytycza przebieg jednostkowych zajęć edukacyjnych np. lekcji. Dokumentem planowania metodycznego jest: plan metodyczny, scenariusz, plan lekcji, konspekt. Plan przetwarza treść kształcenia w sytuacje dydaktyczne, które skłaniają uczniów do wykonywania przewidzianych czynności. Sytuacje te mają na celu dostarczenie uczniom odpowiednich doznań poznawczych. W dobrym planie można zwykle wyróżnić trzy części: część wstępną, która dotyczy uzgodnienia celów lekcji, podniesienia motywacji do uczenia się, organizacji zajęć, nawiązania do wcześniejszej wiedzy; część właściwą lekcji, która dotyczy obserwacji, wypowiedzi uczniów, słuchania, czytania, pisania, ćwiczeń przedmiotowych, prac praktycznych; część końcową, która dotyczy podsumowania realizowanych treści kształcenia, określenia i zapisania wniosków, oceny pracy uczniów podczas zajęć i planów na przyszłość.
Bardzo ważnym elementem planowania zajęć edukacyjnych w szkole to także praca
w świetlicy. Dlatego ma znaczenie wiedza z zakresu metodyki pracy opiekuńczo -wychowawczej, obejmująca indeks metod, form, zasad pracy, rodzajów zajęć świetlicowych .

ROZDZIAŁ III TECHNOLOGIA INFORMACYJNA SKŁADNIKIEM WARSZTATU PRACY NAUCZYCIELA.
Nauczyciel wzbogaca możliwości swojego warsztatu pracy dydaktycznej przez wykorzystanie TI w: opracowywaniu informacji w różnych postaciach, komunikowaniu się i współpracy z innymi nauczycielami, rozwiązywaniu problemów oraz prowadzeniu badań w zakresie dydaktyki swojego przedmiotu w oparciu o możliwości technologii ICT.
W swojej pracy edukacyjnej większość nauczycieli posługuje się podstawowym oprogramowaniem. Przygotowując materiały i prezentacje komputerowe lub multimedialne, wykorzystuje zgromadzone i opracowane wcześniej materiały w wersji elektronicznej. Korzysta z różnych źródeł informacji lokalnych.

3.1. Wykorzystanie ICT w procesie edukacyjnym.
Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych ICT (TIK) w procesie edukacyjnym pozwala na podniesienie skuteczności przekazywania treści dydaktycznych oraz na uatrakcyjnienie zajęć lekcyjnych. Obecnie preferowany styl kształcenia to zdobywanie wiedzy przez doświadczenie, które opiera się na założeniu, że wszyscy ludzie mają pewien potencjał twórczy, a najlepiej uczymy się wtedy, gdy jesteśmy włączeni poprzez działanie w proces przekazywanej wiedzy i wiedza jest najtrwalsza, gdy zdobywamy ją sami. Takie możliwości daje wykorzystanie w realizacji procesu edukacyjnego technologia ICT.
„Pod Technologie informacyjne i komunikacyjne rozumiemy system metod, technik i metod pracy z informacją, których zastosowanie zapewnia rozwiązanie centralnych zadań edukacji i wychowania.
Wykorzystanie ICT w procesie edukacyjnym pozwala: zintensyfikować aktywność poznawczą uczniów w klasie i poza godzinami lekcyjnymi; utrzymywać stałe zainteresowanie tematem; modelować i wizualizować złożone procesy i zjawiska rozważane na lekcjach różnych przedmiotów; studenci do samodzielnego wyszukiwania, selekcji i analizy niezbędnych informacji w Internecie; rozwijać zdolności twórcze, kształtować kulturę ogólną i informacyjną wśród uczniów.
Naszym zdaniem główne zalety korzystania z ICT to:
1. Umiejętność realizacji zróżnicowanego podejścia do uczniów o różnym stopniu gotowości do nauki.
2. Korzystanie z pomocy wizualnej, audiowizualnej i wideo podczas lekcji.
3. Utrzymanie wysokiego tempa lekcji, zajęć.
4. Zapewnienie skutecznej informacji zwrotnej między nauczycielem a uczniami.
5. Wdrożenie kontroli operacyjnej i obiektywnej UUD studentów.
6. Osiągnięcie przyswajania materiału przez uczniów”
3.1.1. Internet w dydaktyce
„Internet ma ogromny wpływ na edukację, której celem jest zdobycie wiedzy i różnych umiejętności. Do osiągnięcia tego potrzebna jest wszechstronna informacja, której źródłem jest Internet. Umożliwia szybki, łatwy dostęp do zasobów wiedzy na każdy temat i nie ma chyba dziedziny, która nie byłaby w nim reprezentowana. W Internecie można szukać odpowiedzi na każde pytanie, rozmawiać, wymieniać poglądy i doświadczenia, wysyłać pocztę elektroniczną, czytać książki, słuchać muzyki, robić zakupy, rozmawiać z innymi ludźmi. Pokonuje barierę odległości i umożliwia ludziom kontaktowanie się na wiele różnych sposobów” .
Każdy nauczyciel powinien umieć posługiwać się Internetem, aby osiągnąć jak najlepsze efekty w pracy dydaktycznej. Dobrze byłoby, aby pełnił rolę przewodnika ucznia w korzystaniu z tak ogromnych zasobów Internetu, który kryje w sobie też wiele niebezpieczeństw, pokazał możliwości wykorzystania różnych informacji. Większość uczniów traktuje Internet jako źródło oprogramowania lub jako możliwość "poplotkowania" z innymi osobami w sieci w ramach usługi IRC. Jako nauczyciele możemy sobie postawić pytanie: Czy możemy wykorzystać Internet w dydaktyce i w jaki sposób?
Za jego pośrednictwem uczeń i nauczyciel mają dostęp do zasobów informacyjnych znajdujących się w dowolnym zakątku Ziemi. Dostęp do wiedzy na odległość sprawia, że proces dydaktyczny nie musi ograniczać się tylko do posiadanych w danej chwili zasobów szkolnych, gdyż możemy szybko dotrzeć do dorobku różnych ośrodków, uczelni, szkół czy osób.
Korzystanie z Internetu stwarza uczniom i nauczycielom możliwość samodzielnego znajdowania zasobów informacyjnych i programów zgromadzonych w sieci. Bardzo przydatne są serwisy edukacyjne będące kopalnią wiedzy dla każdego, kto ma związek ze szkołą. Nauczyciel powinien wyszukać i przeglądnąć najważniejsze strony edukacyjne i zapoznać się z ich zawartością. Linki (odnośniki lub odsyłacze hipertekstowe) znajdujące się na stronach WWW (World Wide Web) umożliwiają wygodną, szybką i łatwą wędrówkę po całej Sieci. Uczniowie mogą znaleźć tam zestawy interaktywnych i multimedialnych pomocy edukacyjnych oraz wiele przykładowych sprawdzianów i testów. Na pedagogów czekają medialne pomoce dydaktyczne, poradniki oraz przykładowe konspekty lekcji. Serwisy edukacyjne to źródło informacji o pomocach dydaktycznych, konspektach lekcji, programach edukacyjnych, zasadach rekrutacji do szkół i uczelni.
W Internecie mamy wiele witryn instytucji związanych z edukacją, np.: MENiS, CDN., CKE, OKE, itp. Korzystanie z takich stron jest bardzo przydatne dla dyrektorów szkół i nadzoru pedagogicznego. Znajdują się tam najbardziej aktualne ustawy i rozporządzenia dotyczące edukacji oraz materiały dydaktyczne dla nauczycieli. By dobrze przygotować się do lekcji, wykładu czy egzaminu, trzeba korzystać z wielu pomocy, a tych w Internecie nie brakuje. Na stronach WWW znajdują się przeróżne encyklopedie, leksykony i słowniki.
Nauczyciel, planując pracę z Internetem oraz zamierzając wykorzystywać go w procesie dydaktycznym, powinien zapoznać się z podstawowymi zasadami pracy z hipertekstem oraz
z obsługą Internetu. Przede wszystkim biegle poruszać się po stronach internetowych, przechodzić pomiędzy stronami, wracać do stron poprzednich, wyszukiwać potrzebne informacje, zapisywać adresy stron lub ich fragmenty, edytować i modyfikować strony, pobierać i rozpakowywać pliki z Internetu, uruchamiać aplikacje, pracować w trybie online
i offline. W pracy dydaktycznej bardzo przydatna jest umiejętność posługiwania się pocztą e-mail oraz listami dyskusyjnymi.
3.1.2. Innowacyjne metody kształcenia
Współczesna dydaktyka przywiązuje dużą wagę do rozwoju kompetencji kluczowych u uczniów (łączących wiedzę, umiejętności i postawy odpowiednie do sytuacji). Właśnie nauczyciel jest i musi, nie tylko może, być odpowiedzialny za tego, za kogo przyjął z całą świadomością odpowiedzialność, czyli za ucznia. Powinien dobrze przygotować go do wyzwań XXI wieku. Aby zrealizować zadania wychowawcze i dydaktyczne, musi zastanowić się nad wyborem metod i narzędzi pracy atrakcyjnych dla wychowanków i dających satysfakcję osobistą. Powinien przyświecać mu cel: „Nie nudzić na lekcji siebie i uczniów”. Jak to zrobić? Wybrać innowacyjne metody i narzędzia pracy! Ciągle doskonalić swoje kompetencje! Nadążać za rozwojem nauki i techniki oraz zmianami zachodzącymi w społeczeństwie! Postęp technologii informacyjnej, atrakcyjność mediów i coraz łatwiejszy do nich dostęp powodują, że również współczesna szkoła musi stać się dla uczniów i nauczycieli miejscem atrakcyjnym, konkurencyjnym, przyciągającym. Dzięki upowszechnieniu się mediów elektronicznych na naszych oczach zmienia się cały świat. Naturalne jest, że i szkoły szukają w tym dynamicznie zmieniającym się świecie nowej formuły istnienia, nowej tożsamości, nowych organizacyjnych kształtów. Coraz częściej nauczyciele odchodzą od tradycyjnych metod a wybierają innowacyjne metody: projekt edukacyjny, np. WebQuest, portfolio lub ePortfolio, drama, drzewko decyzyjne, mapa mentalna, różne odmiany dyskusji, itp. Do wymienionych powyżej metod można zastosować odpowiednie narzędzia interaktywne. Dzięki nim zajęcia są interesujące, wyzwalają w uczniach otwartość i kreatywność.

Tabela 8 Innowacyjne zajęcia na podstawie źródła
3.2. Komputerowe wspomaganie zajęć edukacyjnych
Szkoły, aby unowocześniać swoje metody nauczania, opierają prowadzone kształcenie na najnowszych technikach ICT, wśród których dominuje komputer wraz z układami multimedialnymi. Programy multimedialne nadają informacjom urozmaiconą formę przez co uczenie staje się bardziej atrakcyjne. Komputer należy traktować jako jeszcze jeden, nowoczesny środek dydaktyczny, który można wykorzystać jako: multimedialny podręcznik, środek do prezentacji i ilustracji zjawisk, narzędzie do rozwiązywania problemów, narzędzie do wyszukiwania i gromadzenia informacji, narzędzie do projektowania, narzędzie umożliwiające prowadzenie prac badawczych, narzędzie umożliwiające spotkania z ciekawymi ludźmi, automat umożliwiający sprawdzenie wiadomości. Mikrokomputer, jako medium interaktywne pobudza i zachęca do poszukiwań i odkryć, i wpływa na uczniów aktywizująco. Komputer łączy walory edukacyjne słowa pisanego oraz zalety graficzne wideo. Umożliwia dokonywanie zróżnicowanych przekazów informacyjnych przy wykorzystaniu tekstu, grafiki
i animacji. Komputer to znakomity instrument indywidualizacji procesu kształcenia, charakterystycznego dla szkoły przyszłości.
Istnieje wiele multimedialnych podręczników do szkoły podstawowej i szkół ponadgimnazjalnych np. EDU ROM. Zawierają filmy wideo, trójwymiarowe prezentacje oraz specyficzne programy narzędziowe, pozwalające dotrzeć do najważniejszych informacji.
Multimedia wspomagające proces kształcenia można podzielić na: programy uczące, do których zaliczamy: filmy prezentujące i wyjaśniające trudne zjawiska fizyczne, geograficzne i biologiczne oraz doświadczenia chemiczne, liczne animacje, symulacje oraz pokazy slajdów ułatwiające poznanie i zrozumienie trudnych zagadnień, ćwiczenia aktywizujące, oraz zadania testowe, które pozwalają kontrolować stopień przyswojenia wiedzy; programy prezentujące materiał nauczania np.: książki elektroniczne, zbiory grafik; programy wspomagające proces opracowania materiału nauczania, np.: atlasy, encyklopedia, czasopisma, poradniki, słowniki; gry i zabawy edukacyjne, itd. Programy komputerowe możemy podzielić na trzy grupy:

Tabela 9 rodzaje oprogramowania na podstawie źródła
ROZDZIAŁ IV PRACA BADAWCZA- ANKIETA
4.1 Wyniki ankiety
Specjalnie na potrzeby pracy dyplomowej przygotowałem kilkanaście pytań, aby pokazać od strony nauczyciela konkretnie, jak odbieramy nasz warsztat pracy. Wszystkie odpowiedzi zostały udzielone przez 100 nauczycieli do których udało mi się dotrzeć poprzez media społecznościowe. Jeśli chodzi o grupę nauczycieli, którzy odpowiadali na pytania: 20% z nich byli to mężczyźni, a 80 % kobiety. Jeśli chodzi o stan awansu to 10% odpowiadających ma status stażysty, 40% status nauczyciela mianowanego, a 50 % to nauczyciele dyplomowani. Nie było nauczyciela kontraktowego.
Na pytanie czy jest Pan/ Pani zadowolona ze swojej pracy aż 80% dało odpowiedź pozytywną – że tak. Jedynie 20 % odpowiedziało - trudno odpowiedzieć. Nie było nikogo, kto by odpowiedział, że nie jest zadowolony ze swojej pracy.
Kolejnym pytaniem było - jak długo pracuje Pan/ Pani w oświacie. Najkrócej pracujący w oświacie napisał, że od 9 miesięcy, najdłużej zapisany staż by 40 lat. Także tych z dyplomowaniem było kilku, którzy zaznaczyli 40 lat i to ich doświadczenie, które jest niezwykle bogate, będzie też widać w bardzo konkretnych wskazaniach, co do warsztatu pracy.
Kolejne poruszane zagadnienie to właśnie warsztat pracy w obecnych czasach. Przedstawię tylko kilka, które można zebrać w grupę powtarzających się wyrażeń. Podzieliłem odpowiedzi na grupę pozytywnych i negatywnych czy obojętnych. Do grupy pozytywnych wybrałem oto takie poruszane odpowiedzi: Jest bardzo dużo możliwości. Internet ułatwia nam przepływ informacji, kontakt z innymi nauczycielami oraz dostęp do zasobów bibliotek na całym świecie. Również dostęp generatorów testów ułatwia pracę. Uważam, że obecnie nauczyciele coraz lepiej radzą sobie z urządzeniami technicznymi, co pozwala na uatrakcyjnienie zajęć lekcyjnych. Nauczyciele "pasjonaci" zawsze będą szukać ciekawych rozwiązań, niekonwencjonalnych pomocy dydaktycznych w celu uatrakcyjnienia zajęć lekcyjnych. Zachęcam, by młodzi uczyli się od starszych stażem, byli aktywni i twórczy. Warsztat jest bardzo bogaty, jednak wykorzystanie wszystkich dostępnych środków zależy od dyrekcji i jej otwartości na pomysły nauczyciela. Dziś nauczyciel ma wiele możliwości, aby ulepszać swój warsztat pracy, uatrakcyjniać go. Wykorzystywanie różnych dostępnych zasobów ułatwia prowadzenie lekcji, sprawia, że staje się ona ciekawsza i uczniowie chętnie w takich lekcjach uczestniczą. Kiedyś praca nauczyciela ograniczała się do kredy i tablicy, dziś są szerokie horyzonty, by właśnie z kredy i tablicy jak najmniej korzystać. Natomiast do grupy negatywnych czy obojętnych wybrałem następujące zagadnienia. Jest coraz gorzej w tym sensie, że jesteśmy zarzuceni papierami. Obecnie są ogromne możliwości, ale przyciągnięcie uwagi uczniów i z zachcenie ich do nauki wymaga więcej wysiłku. Uważam, że w dzisiejszych czasach nauczyciele młodzi stażem nie są wystarczająco przygotowani do pracy z Uczniem. To praktyka, której dziś brakuje, pozwala skutecznie pracować z Dziećmi i osiągać sukcesy dydaktyczne i wychowawcze. Liceów pedagogicznych niestety nie zastąpią żadne studia wyższe. Zostawia on dużo do życzenia. Pozorny rozwój dzięki technologii. Coraz gorzej napisane podręczniki. Zanik produkcji wielu pomocy podręcznych.
Kolejne pytanie poruszało kwestie - Jak wygląda Pan/ Pani praca z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Starałem się wybrać najbardziej powtarzające się. Oto kilka odpowiedzi w jednym tonie: Nie jest to łatwe zadanie. Przygotowuję dla takiego ucznia dostosowanie wymagań (zgodnie z zaleceniami PPP). Jeżeli jest taka potrzeba, tłumaczę coś kilka razy. Prowadzę również notatki i zapisuję wnioski. Jestem również w stałym kontakcie
z wychowawcą oraz innymi nauczycielami. Bardzo dużo odpowiedzi było w tonie, że nauczyciele starają się pomagać na zajęciach, starają się docierać indywidualnie, a także były odpowiedzi o dostosowywaniu metod i form pracy, poprzez stały kontakt z rodzicami dziecka , pedagogiem i psychologiem szkolnym. Były także odpowiedzi, że należy tłumaczyć polecenia do zadań, motywują pozytywnie, a za każdy postęp chwalą.
Jedno z pytań odnosiło się także do rozwoju nauczyciela. Czy analizuje Pani/Pan swój osobowy i zawodowy rozwój? Jakie wnioski Pani/Pan wówczas wyciąga? Oto niektóre
z odpowiedzi które się powtarzały: Tak, bardzo często. Widzę, że praca ta daje mi satysfakcję i się spełniam. Wiem również, że cały czas muszę się uczyć i poszerzać zakres swojej wiedzy. Przez cały czas trwania mojej kariery zawodowej wiele czasu poświęcam na samodoskonalenie zawodowe. Dużo czytam literatury fachowej. Współcześnie zawód pedagoga polega na ciągłym dostosowywaniu się do dynamicznie zmieniających się okoliczności. Jest to w znacznym stopniu odwrócenie roli tego zawodu, która polegała na trwaniu przy pewnych wartościach i wymaganiach w różnych okolicznościach. Staram się podążać za nowymi trendami nauczania, chcę być perfekcyjna w tym, co robię, stąd dużo czytam, jak ulepszać swój warsztat pracy. Szkolę się. Pojawiło się też kilka negatywnych odpowiedzi, bardzo krótkich nie, a także nie z uzasadnieniem typu, że to już tylko wynika z obowiązku, a nie z chęci doskonalenia.
Zapytałem w ankiecie również, czy w ciągu 12 miesięcy wprowadzono jakieś nowatorskie rozwiązania w swojej pracy. Aż ponad połowa (60 %) nie wprowadziła żadnych nowatorskich rozwiązań. Z pośród tych którzy wprowadzili pojawiały się odpowiedzi: wprowadziłem i opracowałam innowację ,,Legendy- nasz skarb narodowy", tak wprowadzam komunikatory i narzędzia internetowe, korzystam z różnych dostępnych zasobów.
Kolejne pytanie brzmiało - Czy brała/brał Pani/Pan udział w ciągu ostatnich 12 miesięcy w poniższych formach doskonalenia zawodowego: Szkolenie rady pedagogicznej 40%, Studia podyplomowe wybrało 20% badanych, Szkolenia zewnętrzne zaznaczyło 20%, a kursy kwalifikacyjne i konferencje oraz seminaria 10 %.
Następne pytanie wnikało już w jakie sposoby, wykorzystujące wzajemne uczenie się uczniów, stosuje Pani/Panna lekcji? Jedynie 10 % było odpowiedzią negatywną, a reszta poruszała różne sposoby między innymi: Praca w grupach (dzielenie się zadaniami, pomaganie sobie), dyskusja (rozmowa, wymiana opinii np. na temat lektury), wolontariat (pomoc w lekcjach). Ponad połowa (60%) procent odpowiedziało że stosuje pracę w grupach, projekty
i burzę mózgów. Podobne odpowiedzi pojawiły się, kiedy należało napisać, jakie metody aktywizujące są stosowane na zajęciach.
W jaki sposób sprawdzają nauczyciele osiągnięcia uczniów. Odpowiedzi były bardzo różne: najwięcej ponad 50% to sprawdziany, testy, kartkówki, zadania domowe, praca na lekcji. Pojawiały się także inne sposoby: wypowiedzi ustne, projekty, kartkówki, mapy mentale. Jeśli chodzi o analizę osiągnięć uczniów nauczyciele napisali, że służą im do dalszej pracy, szukania nowych rozwiązań w efektywnej pracy uczniów, pozwalają mi na dobranie bardziej efektywnych metod, proponowanie innych technik uczenia się, lepsze dostosowanie treści programowych do indywidualnego rozwoju ucznia. Inni odpowiadali, że modyfikują metody pracy z uczniami i plany pracy, do sprawdzenia jakości efektów mojej pracy, do diagnozowania dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce, do poprawy współpracy z rodzicami, do wyboru podręczników i programów dostosowanych do możliwości dzieci.
Kolejne pytanie brzmiało - Jak często daje Pani/Pan swoim uczniom możliwość kształtowania poniższych umiejętności: a) posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno—komunikacyjnymi. Odpowiedzi były podzielone prawie po równo. Na większości zajęć (odpowiedzi było 30%) na mniej niż połowie 40 % , a na połowie zajęć 30 %. Drugi element obejmował odkrywanie swoich zainteresowań i/lub przygotowania do dalszej edukacji. Tutaj odpowiedzi ułożyły się tak: 50% odpowiedzi zaznaczono, że na większości zajęć, na wszystkich zajęciach 40%, a tylko 10 % odpowiedzi to na mniej niż połowie. Trzeci element dotyczył stosowania pracy zespołowej. 30% stosuje na wszystkich zajęciach, 30% na większości zajęć, 20% procent na połowie zajęć i 20 % na mniej niż połowie. Ostatnim pytaniem była kwestia wykorzystania narzędzi matematyki w życiu codziennym oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym. 40% to były odpowiedzi że na mniej niż połowie, 30% na większości zajęć, 20% na połowie zajęć i 10% na wszystkich zajęć.
Na podstawie zebranych odpowiedzi widać, że nauczyciel cały czas pracuje nad tym, aby warsztat pracy nie zamknął się na płaszczyźnie działania jednym sposobem. Najbardziej pozytywnymi elementami było dla mnie to, że aż 80 % Pań chciało się wypowiedzieć i to najczęściej ze stopniem awansu dyplomowania z bogatym doświadczeniem. Nie było żadnej negatywnej odpowiedzi, że są niezadowoleni z pracy to także mnie pozytywnie zaskoczyło, bo to się przedkłada na warsztat pracy. Myślę, że chyba właśnie pytania konkretnie o warsztat pracy i jak się dzisiaj pracuje pokazują, jakie trudności przeżywają nauczyciele, ale także jak bardzo starają się aby wyjść do ludzi przygotowani i konkretnym przekazem.
PODSUMOWANIE
Warsztat pracy nauczyciela stanowi główny punkt oddziaływania dydaktycznego, wychowawczego, jak też jest czynnikiem wspomagającym wychowanków z procesie edukacyjnym. W ostatnich latach musiał się dogłębnie zaadaptować do zasady on- line. Zmiany w prawie oświatowym spowodowane zmianami z rozwijającym się społeczeństwem przyczyniają się do zmian pod względem kształcenia jak też wychowania, czy ciągłego wzbogacania jak też doskonalenia warsztatu pracy.
Pandemia COVID-19 zakłóciła naukę uczniów na całym świecie. Zamknięcie szkół postawiło nauczycieli pod względem szeregu wyzwań, aby naukę mogło kontynuować 1,5 miliarda uczniów. By sprostać temu zadaniu, nauczyciele musieli śpiesznie przejść ze zwykłego sposobu nauczania z klasach do nauczania na odległość. W sytuacjach, które były trudne czy niemożliwe, zmuszeni byli odszukać niekonwencjonalne sposoby dotarcia do uczniów zamieszkujących obszary zaniedbane społecznie, marginalizowanych, pochodzących z rodzin, w których nie przywiązuje się należytej wagi do edukacji. Ten przypadek COVID- 19 pokazał, że nauczyciel musi krok po kroku reperować własny warsztat pracy w celu zapewnienia dzieciom, jak też młodzieży, jak również dorosłym, edukacji dostosowanej do wymagań stawianych ponad kolejnym etapie kształcenia czy ponad rynku przyszłej pracy zawodowej. Tworząc czy modernizując własny warsztat musimy mianowicie wyjść z inicjatywą swojej wiedzy, kwalifikacji jak również doświadczenia pedagogicznego jak też życiowego .
Kształcenie na przestrzeni studiów tylko wprowadza do potrzebnych kompetencji. Dalszy przebieg tego procesu ma już zadanie budowanie warsztatu na przestrzeni pracy zawodowej. Warsztat pracy każdego nauczyciela pełni zarówno funkcje wspomagające jak też zespalające jak również warunkujące optymalne zależności wychowanka jak też nauczyciela z procesem edukacyjnym. Dobry belfer musi zostawać nauczycielem gwoli samego siebie. Najpewniejszym sposobem stawania się pedagogiem opiekuńczo – wychowawczym na najlepszym warsztacie pracy daje to urzeczywistnianie maksymy: „Nauczanie jest jednym ze sposobów kochania drugiego człowieka” . Oby tylko każdy mentor chciał słusznie rozważać temat swojego warsztatu pracy.

BIBLIOGRAFIA
1. Bereźnicki Franciszek., (2007). Podstawy dydaktyki. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Impuls”
2. Dąbrowski Zdzisław, Gajewska Grażyna. Red. Zielona Góra: WSP, 1995
3. Denek Kazimierz, Na wakacyjnych szlakach, wyd. Adam Marszałek, Toruń 1996
4. Galant Józef, Praca wychowawcza w kl. I-III, WSiP, Warszawa 1989
5. Gordon Thomas.: Wychowanie bez porażek w szkole. Warszawa: 1995
6. Kędracka- Feldman Ewa. Nowe funkcje nauczyciela, wyd. CODN. Warszawa 1997
7. Konarzewski Krzysztof, Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, PWN, Warszawa 1982
8. Kowal Stanisław, Recenzje: Otto Speck, być nauczycielem, Trudności wychowawcze czasie zmian społeczno-kulturowych, Gdańsk 2005
9. Krajewska Magdalena, Konstruowanie autorskich programów nauczania
10. Kropiwnicki Jan (red.), Jak tworzyć program?, Wydawnictwo Nauczycielskie, Jelenia Góra 1998.
11. Kupisiewicz Czesław, Podstawy dydaktyki, WSiP, Warszawa 2005
12. Kupisiewicz, Czesław, Podstawy dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 1974
13. Lewoc Leszek, Otręba Lesław, Płoski Zdzisła, Sapiński Feliks, Zięba Jan, Informatyka w szkole, Wyd. Vulcan, Wrocław 1993
14. Muszkieta Radosław, Nauczyciel w reformującej się szkole, Poznań 2001
15. Muszyński Heliodor, Moralne aspekty opieki. W: „ Metodologiczne problemy pedagogiki opiekuńczej”.
16. Muszyński Heliodor, Zarys teorii wychowania, PWN, Warszawa 1977
17. Nagajowa Maria ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995, wyd. II.
18. Niemierko Bolesław: Między oceną szkolną a dydaktyką, WSiP ,Warszawa 1991
19. Nowaczyk - Kunkiewicz Stanisława, Kulpiński Franciszek. (red.), Praca wychowawcza w pogotowiu opiekuńczym, JKN, Warszawa 1989
20. Okoń Wincenty, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Warszawa 2003: Wydawnictwo Akademickie „Żak”
21. Okoń Wincenty, Zarys dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 1970
22. Podlaski J., Praca z dziećmi w klubie, Centr. Ośr. Metod. Upowszech. Kult., Warszawa 1988;
23. Pomykało Wojciech (red.), Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997.
24. Rylke Hanna, Klimowicz Grażyna, Szkoła dla ucznia, WSiP, Warszawa 1992
Schütterly-Fita M., Studium indywidualnych przypadków, [w] Zeszyt 125, wyd. WSP, Kraków 1988
25. Stawowy Ewa (red.), Prawa i wolności człowieka, Oficyna wyd. „Impuls” Kraków 1977
26. Strykowski Wacław, (1984). Audiowizualne materiały dydaktyczne. Warszawa: PWN
27. Symela Krzysztof, Skuteczność kształcenia modułowego w Polsce, wyd. ITE, Radom 2001
28. Szlosek Franciszek: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, ITE, Radom 1995
29. Trześniowski Roman, Zabawy i gry ruchowe, WSiP, Warszawa 1995.
30. Wiech Anna, O filmie dla szkoły, wyd. WSP, Słupsk 1990.
31. Wiech Anna i Zdzisław, Poradnik dla wychowawców świetlic szkolnych, WSiP, Warszawa 1986.
32. Wiszniewska Anna (red.), Praca wychowawcza w świetlicy szkolnej, WSiP, Warszawa 1978
NETOGRAFIA:
1. https://isszp.up.krakow.pl/wp-content/uploads/sites/13/2021/01/biss_13_e-book.pdf
2. http://cswiedza.pl/przyszlynauczyciel/media/file/poradnik-nr-i-warsztat-pracy-nauczyciela-65.pdf
3. https://dprvrn.ru/pl/metodika-ispolzovaniya-ikt-v-obrazovatelnom-processe/;
4. https://www.edukacja.edux.pl/p-2440-metody-i-formy-organizacyjne-procesu-ksztalcenia.php
5. http://hamlet.edu.pl/shi/naucz/?id=abcm_mzpr
6. http://literka.pl/article/show/id/33940
7. http://www.men.gov.pl/index.php?option=com_content&view =article&id=2028%3Austawy-i-rozporzdzenia-powizane-z-wprowadzanymi-zmianami- &catid=263%3Aakty-prawne-akty-prawne-powizane-z-wprowadzanymi zmianami&Itemid=106
8. https://pedagogika-specjalna.edu.pl/warsztat-pracy/metody-nauczania-wg-wincentego-okonia/
9. https://slideplayer.pl/slide/9250296/
10. https://sp50.bialystok.pl/uploads/sprawy_wa%C5%BCne_menu/4_szkola/publikacje/2018_2019/REFERAT%20metody%20aktywizuj%C4%85ce%20uczni%C3%B3w.pdf
11. https://www.profesor.pl/mat/na9/na9_j_dziuba_040326_3.php?id_m=9849
12. http://zanotowane.pl/223/1599/
13. https://zspruda.pl/wp/wp-content/uploads/2020/02/innowacje1.pdf
14. http://www.zet.edu.pl/sites/default/files/metody_aktywizujace.pdf

SPIS TABEL I RYSUNKÓW
Tabela 1. Akty prawne regulujące funkcjonowanie szkoły i jej pracowników
Tabela 2. Opracowanie prostych środków wzrokowych
Tabela 3 Metody stosowane przez obecnych nauczycieli
Tabela 4. Etapy metody zajęć praktycznych na podstawie
Tabela 5. Metody oparte na słowie.
Tabela 6. Podział gier dydaktycznych.
Tabela 7 Konstruowanie autorskich programów nauczania
Tabela 8 Innowacyjne zajęcia
Tabela 9 rodzaje oprogramowania

Rysunki:
Rys 1. : Metody Nauczania
Rys 2. Skuteczne uczenie się wg cyklu Kolba.
Rys 3. Cele dydaktyczne.