Elementy terapii ręki podczas zajęć prowadzonych w sali doświadczania świata. Sposoby na aktywizację uczestników

Termin „snoezelen” jest połączeniem dwóch słów: snuffelen- węszyć i doezelen: drzemać, przyglądać się, pozostawać w półśnie. W Polsce przyjęła się nazwa „Sala Doświadczania Świata”, zgodnie z interpretacją tłumaczki pierwszej książki Hulsegge i Verheul (Czapiga A., 1998).
Metoda zakłada istnienie następujących potrzeb ludzkich: poszukiwanie stymulacji zmysłowej, odnalezienie sensu z otaczającym świecie, doznanie odprężenia i przyjemności. Zakłada się, że niektóre grupy osób z deficytami nie są w stanie samodzielne zaspokoić tych potrzeb, a taką możliwość daje właśnie terapia Snoezelen. Do podstawowych celów metody zalicza się: kompensowanie oraz redukcję zaburzeń i deficytów. Zakres przeżyć uczestnika zwiększa się, poprawie ulega koncentracja i możliwość 25 działania (Zawiślak A., 2009).
Sala Doświadczania Świata to miejsce, w którym prowadzi się zajęcia metodą Snoezelen. Według K. Mertens jest to celowo zaprojektowana sala (najczęściej w kolorze białym) posiadająca elementy świetlne, dźwiękowe, zapachowe, dająca okazję zarówno do odprężenia i relaksu, jak i do zróżnicowanej sensorycznie aktywności (Mertens K., 2003). W zależności od możliwości materialnych może przyjąć formę jednego pomieszczenia z wydzielonymi miejscami do stymulacji poszczególnych zmysłów lub też kilku pomieszczeń oddzielnych dla każdego zmysłu połączonych korytarzem. Również wyposażenie sali różni się w zależności od możliwości materialnych placówki. Miejsce do stymulacji wzroku powinno być pomalowane na biało. Połączenia ścian muszą być zaokrąglone, a oświetlenie łagodne i rozproszone. Na bocznych ścianach umieszcza się reflektory o różnokolorowych barwach. Umieszczenie kotary posłuży do stworzenia teatru cieni. Ściany służą jako tło dla stałych lub płynnych obrazów, ilustracji, zdjęć płynących z projektora. Na suficie umieszczona zostaje kula lustrzana, a na ścianach lustra. Całości dopełniają elementy świetlne umieszczone na podłodze, reagujące na stąpanie oraz lampy światłowodowe. Najważniejszym elementem służącym stymulacji słuchowej jest różnorodna, relaksacyjna muzyka. Doskonale służą utwory klasyczne, odgłosy przyrody. Poczucie sprawstwa i działania u uczestników 26 rozwijają proste instrumenty muzyczne oraz przedmioty i zabawki wydające dźwięk. Ważnym zmysłem rozwijanym w Sali Doświadczania Świata jest dotyk. Przyczyniają się do tego materace, pufy i poduszki. Na suficie zawieszone są pluszowe maskotki do dotykania. W tej części sali znaleźć można także woreczki wypełnione różnymi substancjami: kaszą, ryżem, puchem, piaskiem. Często stosuje się materiały sypkie o różnej fakturze. Do stymulacji dotykowej służą wentylatory wydzielające ciepłe i zimne powietrze. Szczególnie ważnym elementem wyposażenia sali jest łóżko wodne oraz basen z piłeczkami. Sala Doświadczania Świata stymuluje także zmysł smaku i zapachu. Wykorzystuje się do tego emitery i poduszeczki zapachowe. Najczęściej wykorzystywane są zapachy kontrastowe kwiatowe i ziołowe. Produkty wydzielające zapach mogą być naturalne lub chemiczne. Do stymulacji smakowej służą pojemniki z przegródkami na poszczególne substancje spożywcze. Dodatkowo w sali znajdują się urządzenia multisensoryczne, angażujące kilka zmysłów jednocześnie. Zaliczają się do nich: wiązki światłowodów wydzielające ciepło, bulgoczące kolumny i kuranty. Bulgoczące kolumny są to rury podświetlane, wypełnione wodą i wyposażone w pompę do tłoczenia powietrza. W ten sposób angażowany jest zmysł wzroku i słuchu. Kuranty są wbudowane w podłogę, a przy stąpaniu po nich wywołują efekty dźwiękowe i świetlne (Zawiślak A., 2009).
W moim miejscu pracy, z sali doświadczania świata korzystają uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym i spektrum autyzmu. Starałam się wyszukać dodatkowe aktywności, które mogłyby połączyć relaksację i wyciszenie z aktywizacją uczniów. Zależało mi, by nie tylko biernie odpoczywali ale, by w tym wyciszającym pomieszczeniu mogli zrobić coś kreatywnego. I w ten oto sposób postanowiłam „przemycać” w czasie zajęć w sali doświadczania świata elementy terapii ręki. Przedstawiam kilka pomysłów na twórcze ćwiczenia w sali doświadczania świata.
Podświetlany blat
Na podświetlanym stoliku w zaciemnionym pomieszczeniu można wszystko! Świetnie sprawdza się pisanie po kolorowym ryżu, piasku umieszczonym w przezroczystej wanience. Wyłączenie światła i podświetlenie stolika sprawia, że dziecko nie rozprasza się na bodźcach dookoła. Może wówczas pisać szlaczki (kartka jest odpowiednio podświetlona), odrysowywać fluorescencyjne szablony. Ciekawe dla dzieci są również różnego rodzaju akcesoria do podświetlanego blatu (m.in. kubeczki z pokrywkami, korale, klocki), które rozwijają motorykę małą i koordynację wzrokowo- ruchową.
Lampa UV
Przy lampie UV rozświetlają nam się wszystkie białe elementy w sali. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, byśmy aktywizowali uczniów do ćwiczenia palcówpoprzez targanie białego papieru, zwijanie kulek z białej bibuły.
Wiązki światłowodów
Na wiązki światłowodów można nawlekać korale, przypinać klamerki. Można oplatać nimi ręce i palce, próbować zaplatać warkocze.
Projektory
Projektory, które rzucają obraz na ścianę mogą być ciekawym tłem do przeprowadzenia zajęć sensoplastycznych. Wraz z projektorem „gwiaździste niebo” przenieśmy się w przestworza wraz z kosmiczną cieczą nienewtonowską.

Największe postępy dzieci robią w czasie zajęć, które są dla nich ciekawe i atrakcyjne. Połączenie terapii ręki z salą doświadczania świata sprawia, że uczniowie lepiej koncentrują się na proponowanych aktywnościach. Są tak zaciekawione, że nawet nie wiedzą, że pracują! Nie bójcie się sięgać po nieszablonowe rozwiązania! Nie bójcie się eksperymentować! Ogranicza nas tylko własna wyobraźnia.