Praca z uczniem mającym trudności w nauce. Opis i analiza rozpoznania i rozwiązania problemu edukacyjno-wychowawczego

Praca z uczniem mającym trudności w nauce.

I Identyfikacja problemu

Rozpoczynając naukę w klasie pierwszej szkoły podstawowej, uczeń powinien osiągnąć dojrzałość szkolną, czyli taki stopień rozwoju umysłowego, emocjonalnego, fizycznego i społecznego, który umożliwi mu opanowanie określonych umiejętności i wiadomości oraz prawidłowe funkcjonowanie w grupie rówieśniczej.
Obejmując wychowawstwo w kl. I b, pod tym właśnie kątem szczególna uwaga wychowawcy została zwrócona na Szymona. Chłopiec ten wykazywał stan nerwowego pobudzenia, co przejawiało się między innymi:
• Trudnością nawiązania dłuższego kontaktu wzrokowego
w indywidualnej rozmowie, często nie słuchał tego, co się do niego mówiło;
• Wzmożoną dekoncentracją, trudno mu było dłużej skupić uwagę na wykonywanym zadaniu, najdrobniejsze odgłosy dezorganizowały jego tok myślenia;
• Nerwowym zacinaniem się i mruganiem powiekami podczas wypowiedzi ustnych;
• Unikaniem zadań szkolnych i uciekaniem w zabawę np.: sznurkiem, guzikiem lub nieustannym temperowaniem kredek;
• Niską samoobsługą i trudnością utrzymania wokół siebie porządku oraz czystości własnego ubioru;
• Częstym gubieniem i nierozważnym niszczeniem przyborów szkolnych;
•Inicjowaniem niebezpiecznych zabaw.

Wszystkie wymienione zachowania ucznia rzutowały na jego karierę szkolną. Uniemożliwiały mu prawidłowe funkcjonowanie w zespole klasowym i nabywanie określonych umiejętności i wiadomości.
Dziecko osiągało wyniki w nauce znacznie poniżej swoich możliwości.
Poczyniona na początku roku szkolnego obserwacja ucznia wyraźnie wskazywała, iż zaistniał problem zarówno natury dydaktycznej, jak
i wychowawczej. Uczeń swoim zachowaniem wyraźnie wskazywał na potrzebę pomocy nie tylko ze strony nauczyciela wychowawcy, lecz również wielorakiego działania terapeutycznego specjalistów.

II Geneza i dynamika zjawiska

Od pierwszych dni nauki uczeń miał problemy z przystosowaniem się do zasad życia szkolnego, w szczególności zaś z nabywaniem umiejętności i wiadomości. Podczas zajęć korzystał niewiele
z przekazywanej wiedzy, oddając się własnym myślom i zajęciom (temperowanie, manipulowanie). Na wykonywanym zadaniu nie był wstanie dłużej się skoncentrować. Jego nerwowe pobudzenia odbijały się w szczególności na pracach pisemnych. Pismo było rozchwiane, nietrzymające się liniatury, z zaburzonym krojem liter czy cyfr. Podczas indywidualnej pracy z nauczycielem chłopiec czasowo mobilizował się do wykonania zadania i poprawnie, bez większych problemów doprowadzał je do końca. Trudności z nabywaniem
i przyswajaniem określonych umiejętności w stopniu mniejszym lub większym, przejawiały się we wszystkich edukacjach.
Wyniki sprawdzianu diagnozującego na wstępie klasy pierwszej potwierdziły przypuszczenia, iż oprócz dużych zaległości dydaktycznych, zaburzona jest sfera emocjonalna chłopca.
Praca w grupie, zajęcia sportowe zespołowe i spędzanie czasu wolnego podczas przerw, sprawiały chłopcu radość, ale wymagały ciągłego monitorowania i dyskretnej kontroli jego zachowania. Podczas indywidualnych rozmów z wychowawcą chłopiec wykazywał potrzebę najdrobniejszej formy akceptacji i aprobaty, co, jak później wykazał wywiad i penetracja środowiskowa miało głębsze podłoże.
Po obserwacji chłopca, została dokonana analiza dokumentów dostępnych w szkole. Następnie zebrane zostały wiadomości od nauczyciela uczącego chłopca w oddziale przedszkolnym i pedagoga szkolnego, który poinformował , że tuż przed rozpoczęciem roku szkolnego chłopiec wraz ze starszą siostrą został tymczasowo umieszczony w Ośrodku Opiekuńczo-Wychowawczym ,,Nasz Dom" na skutek braku odpowiedniej opieki ze strony rodziców. Tu dotarły dalsze informacje, które pozwoliły na odtworzenie życiorysu edukacyjnego ucznia.
Chłopiec pochodzi z dzielnicy, która skupia bardzo wiele rodzin niewydolnych wychowawczo. Przez cały wiek przedszkolny pozostawał
w domu wraz ze starszą o pięć lat siostrą pod opieką bezrobotnej matki. Na utrzymanie rodziny pracował tylko ojciec, który był gościem w domu i często nadużywał alkoholu. Z czasem opiekę nad młodszym bratem przejęła siostra, ponieważ matka szukała innego "towarzystwa". Dzieci były świadkami częstych libacji alkoholowych i kłótni rodziców. Gdy chłopiec skończył 5 lat, ojciec opuścił rodzinę, a matka zaczęła pozostawiać dzieci bez opieki udając się do swojego konkubenta. Dzieci pozostawały bez opieki 2-3 dni. Sytuacja taka wpływała na dużą absencję ucznia na zajęciach
w oddziale przedszkolnym.
Wskutek zaniedbania swoich obowiązków, rodzice otrzymali nadzór kuratora, a dzieci znalazły się w ośrodku opiekuńczo wychowawczym. Te wszystkie czynniki rzutowały na zaniżenie jakości kariery szkolnej dziecka już na starcie. Mając powyższe informacje wiadomym stała się natychmiastowa pomóc chłopcu choć było to trudne zadanie.

III Znaczenie problemu

Uczeń z deficytem uwagi ma problemy z prawidłowym funkcjonowaniem społecznym, emocjonalnym i językowym, zaburzony jest obszar pamięci krótkotrwałej, języka pisanego i obszar związany z motoryką dużą. Wpływa to ujemnie na jakość funkcjonowania w środowisku i możliwość zdobywania przez ucznia wiedzy.
Niekorzystne czynniki środowiska (umieszczenie w placówce opiekuńczej, brak oparcia ze strony domu) nasilały i utrwalały niepożądane zachowania chłopca. Uczeń swoim niewłaściwym zachowaniem na zajęciach podświadomie próbuje zwrócić na siebie uwagę "wołając o pomoc". Duży bagaż niedobrych doświadczeń doprowadzić może do nasilenia tych negatywnych zachowań, odrzucenia przez środowisko rówieśnicze i olbrzymie trudności w nauce. Konieczne jest więc, zatem zastosowanie terapii i zniwelowanie możliwie w jak największym stopniu poczucia odrzucenia i braku akceptacji przez dom rodzinny.

IV Prognoza

Negatywna - brak fachowej pomocy ze strony specjalistów spowoduje utrwalenie zachowań negatywnych i nasili kłopoty w nauce. Złe doświadczenia życiowe i pogłębiające się poczucie braku akceptacji i bezpieczeństwa nasilać będą zachowania agresywne co doprowadzi do odrzucenie przez grupę rówieśniczą i pogłębi niechęć ucznia do chodzenia do szkoły.
W dalszej kolejności istnieje duże prawdopodobieństwo, że zaspokajania swoich potrzeb będzie szukał w grupach nieformalnych, marginesowych.
Pozytywna - prowadzenie skutecznej terapii w powiązaniu
z pozytywnym oddziaływaniem środowiska zaspokoi u chłopca potrzebę bezpieczeństwa i akceptacji, niwelując lub ograniczając zachowania niepożądane. Wpłynie również pozytywnie na poziom i jakość zdobywanej wiedzy, poprawiając tym samym wyniki w nauce.

V Propozycje rozwiązań

Cele główne: Rozbudzić zainteresowania i wyrobić właściwą motywację do nauki. Zniwelować istniejące braki w wiadomościach
i umiejętnościach oraz zapobiegać powstawaniu nowych. Wzmocnić pozytywne relacje chłopca z rodziną i rówieśnikami.

W realizacji tych celów zostały wytyczone następujące działania:

• Skierować ucznia na badania do Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w celu postawienia diagnozy i wskazania metod pracy
z uczniem.
• Współpracować z pedagogiem szkolnym i terapeutą z Poradni Psychologiczno Pedagogicznej w celu zorganizowania fachowej
i systematycznej pomocy, w tym logopedycznej.
• Wyrównywać braki i zaległości ucznia poprzez aktywny udział
w zajęciach dydaktyczno - wyrównawczych z zastosowaniem ćwiczeń:

a) Usprawniających koordynację wzrokowo - ruchową i doskonalących sprawność manualną;
b) Kształtujących koncentrację uwagi;
c) Rozwijających spostrzegawczości;
d) Rozwijających percepcję słuchową i mowę opowieściową;
e) Podnoszących graficzny poziomu pisma.

•Próbować utrzymywać kontakty z członkami rodziny chłopca
i wzmacniać jego więź z siostrą.
•Być w stałym kontakcie z opiekunami chłopca z Ośrodka Opiekuńczo - Wychowawczego, ustalić wspólny front działania.
• Powierzać uczniowi różnorodne zadania na rzecz klasy i szkoły.
•Zorganizować pomoc koleżeńską.
•Zachęcać chłopca do wytrwałości w wykonywaniu zadań, chwalić za najmniejsze osiągnięcie dające pozytywne doświadczenia.

VI Wdrożenie działań

Mając na uwadze środowisko, w jakim dziecko się wychowywało
i dotychczasowe problemy, na współpracę i pomoc ze strony rodziców chłopca nie można było liczyć. Nawiązany został więc kontakt
z opiekunem Szymona z Ośrodka Opiekuńczego. Pod jego opieką chłopiec przeszedł badania psychologiczno pedagogiczne
i psychiatryczne. Jak się później okazało potrzebne było również leczenie farmakologiczne. Chłopiec uczęszczał systematycznie na zajęcia terapeutyczne do specjalistów na terenie ośrodka. Ze wskazań poradni wynikało też, że najlepszą formą pracy dla ucznia będzie jego nauka w klasie z mniejszą liczbą dzieci. Niestety
w danym momencie było to niemożliwe. Trzeba było zmierzyć się
z zaistniałą sytuacją w warunkach, jakie były możliwe.
W konsultacji ze specjalistami dostosowane zostały wymagania, metody i formy pracy do potrzeb Szymona. Na zajęciach wyrównawczych prowadzone były z nim indywidualne ćwiczenia usprawniające określone funkcje.
Koordynację wzrokowo - ruchowa i spostrzegawczość chłopca była doskonalona poprzez układanie puzzli, figur, klocków według przedstawionego wzoru, z pamięci i bez wzoru, wyodrębnianie różnic pomiędzy obrazkami, układanie obrazków w odpowiedniej kolejności.
Do ćwiczeń w percepcji słuchowej i doskonaleniu mowy opowieściowej wykorzystywane były obrazki i historyjki obrazkowe, nagrania muzyczne, płyty i kasety z nagranymi baśniami i wierszami.
W doskonaleniu orientacji przestrzennej pomocne było rysowanie wzoru pod dyktando (w lewo, w prawo, w górę, w dół), ćwiczenia
w orientacji w schemacie własnego ciała i ciała osoby stojącej naprzeciwko oraz ćwiczenia w orientacji przestrzennej z przyborami (połóż książkę na, przed, za, pod, obok).
Ćwiczenia grafomotoryczne polegające na odwzorowywaniu, dokańczaniu szlaczków lub elementów literopodobnych w liniaturze i kratkach, kolorowanie obrazków z dużą ilością drobnych elementów usprawniać miały precyzyjne ruchy ręki, a tym samym podnosić graficzną jakość pisma.

Chłopiec włączany był do różnorodnych zajęć na rzecz klasy, zachęcany do udziału w konkursach klasowych, dostawał atrakcyjne role w grach i zabawach. Wspólnie z nauczycielami uczącymi w tej klasie stosowana była metoda zachęcania ucznia do doprowadzenia pracy do końca, nagradzanie wszelkich najmniejszych przejawów jego samodzielności, inicjatywy i wytrwałości. W zajęcia dydaktyczne wplatane były ćwiczenia gimnastyki mózgu P.I G. Dennisonów
i ćwiczenia plastyczne, które wyciszały i uspokajały chłopca. Nieodzownym elementem każdego dnia w szkole stały się zabawy, improwizacje i dramy integrujące klasę. Zorganizowane w klasie, "koło pomocnych rąk" spowodowało, że chłopiec otoczony został opieką kolegów, co zaowocowało w późniejszym czasie przyjaźnią
z trójką z nich. Dzieci pomagały chłopcu w trudniejszych zadaniach, opiekowały się nim podczas wyjść klasowych i imprez, czuwały nad jego zachowaniem, czuły się za niego odpowiedzialne.
Równolegle z tymi działaniami następowały próby nawiązania kontaktu z rodzicami chłopca, co udało się jedynie w przypadku matki. Wykazała ona chęć współpracy i pomocy. Stwierdziła, że rozstała się z konkubentem i stara się o powrót do domu dzieci, które przebywały u niej do tej pory w dni wolne od szkoły. Zaczęła uczęszczać na spotkania Klubu AA. Dużą troskę w stosunku do chłopca przejawiała jego starsza siostra, która pomagała bratu w nauce, interesowała się jego problemami. Więź miedzy dziećmi stała się bardzo silna. Systematycznie utrzymywany był kontakt z kuratorem rodzinnym, który wspólnie z wychowawcą próbował wpłynąć na postawę matki i pomóc jej odzyskać dzieci.

VII Efekty oddziaływań

Przemiana zachowań ucznia i pokonanie trudności w nauce nie odbyły się z dnia na dzień, a początki nie były łatwe i obiecujące. Dużym sukcesem był już fakt nawiązania przez Szymona bliższych kontaktów z rówieśnikami. Nastąpił u niego wzrost poczucia własnej wartości. Uczeń nie czuł się już wyobcowany, chętnie włączał się w zabawy
i działania klasowe, nawiązał przyjaźnie. Ustąpiła nerwowość
i rozdrażnienie, stał się ufniejszy i starał się zgodnie współpracować z innymi. Długofalowa terapia ze specjalistami usprawniła narząd mowy dziecka. Zwiększyła się jego koncentracja
i wytrwałość w doprowadzania do końca podjętych zadań. Uczeń dłużej potrafił skupić się na danym zagadnieniu, z niewielką pomocą nauczyciela potrafił doprowadzić prace do końca. Przełożyło się to pozytywnie na uzyskiwane przez niego wyniki w nauce.
Pozytywna postawa matki i wywiązywanie się z podjętych postanowień spowodowały, iż dzieci powróciły do domu rodzinnego. Ugruntowało to poczucie ich bezpieczeństwa, wiary w swoje możliwości, było kolejnym sukcesem w rozwiązaniu tego problemu.
Działania, jakie zakładała prognoza pozytywna, nie zostały zrealizowane w 100%, a jedynie w dużym stopniu spełnione. Aby
w pełni osiągnąć sukces, muszą być nadal kontynuowane i utrwalane, wspólną pracą wychowawcy i zaangażowanych osób - w klasie drugiej
i trzeciej.