Czas wolny to czas, którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązkowych czynności takich, jak praca, nauka, czynności związane z codziennym życiem . W odniesieniu do dziecka to czas, który pozostaje mu po wypełnieniu obowiązków szkolnych, domowych, religijnych, czynności organizacyjno – porządkowych związanych z zachowaniem zdrowia i higieny. To czas, którym może ono, według swojego upodobania, wypoczywać, bawić się i zaspokajać potrzeby wynikające z własnych zainteresowań, zamiłowań.
Czas wolny w życiu dziecka ma szczególne znaczenie, albowiem efekty jego zagospodarowania, pracy w tym względzie, zależą od tego m.in. jaką ilością czasu dziecko dysponuje, jakie wpływy na niego oddziaływują oraz gdzie i jak ono spędza czas wolny.
Ważne by spędzanie wolnego czasu przez młodego człowieka było dobrodziejstwem, czasem, w którym on się rozwija, kształtuje osobowość.
Zadanie to w dużej mierze przypada szkole. To ona ma wszechstronnie rozwijać uczniów, kształtować ich osobowość, zainteresowania, dążenia i potrzeby. Ma przygotować młode pokolenie do czynnego udziału w dorosłym życiu . Szkoła powinna także bawić, wypełniać czas wolny, organizować życie kulturalne uczniów.
Szkoła jednak powinna być wspomagana w tym względzie także przez rodzinę, w której dziecko się wychowuje. To ona ma przygotować do mądrego wykorzystania czasu wolnego. Ma przekazać (powinna) wzorce spędzania wolnego czasu. Stąd też wskazane jest przebywanie z dziećmi jak najwięcej wolnego czasu. Jednak należy pamiętać, ze ten czas nie powinien ograniczać się do wspólnego oglądania telewizji, czy wspolnym odrabianiu lekcji, lecz także przy okazji zabaw, odwiedzin u znajomych, zajęć sportowo – rekreacyjnych, czytania książek itp. Jeżeli z jakiś przyczyn nie możemy spędzać z dzieckiem jak najwięcej czasu, to należy znaleźć dziecku takie formy spędzania wolnego czasu, by nie był to czas zmarnowany.
Znakomitym sposobem do spędzenia czasu wolnego przez dziecko jest udział w zajęciach pozaszkolnych, czyli takich formach wypoczynku, które odbywają się po szkole i poza nią. Organizatorem takich zajęć są np. kluby osiedlowe, kluby garnizonowe, ogniska, domy kultury, stowarzyszenia, fundacje itp. Oferują one następujące formy zajęć: koła zainteresowań, zajęcia artystyczne, zajęcia sportowe, a także wycieczki i inne.
Zajęcia pozaszkolne wspomagają i wywierają pozytywny wpływ na rozwój osobowości dzieci i młodzieży. Propagują formy aktywnego wypoczynku, dostarczają przeżyć, pozwalają na kontakt ze sztuką i przyrodą, przyczyniają się do rozwoju indywidualnych zainteresowań i umiejętności, dają poczucie swobody i wypoczynku, poszerzają wiedzę oraz stwarzają warunki do przejawiania twórczej postawy i aktywności społecznej.
Bardzo ważnym aspektem zajęć pozaszkolnych jest to, że dziecko odrywa się w wolnym czasie od szkoły, robi to, co lubi, ma okazję obcowania z ciekawymi ludźmi i dzielić się pasjami z rówieśnikami. Na zajęcia nie musi chodzić, on po prostu chce na nich być. To jego wybór. Dobrowolność udziału w zajęciach pozaszkolnych ma ogromne znaczenie w osiąganiu sukcesów w swojej dziedzinie.
Najważniejsze jest jednak to, by dziecko swój czas wolny spędziło sensownie i pożytecznie, by dziecko mogło rozwijać swoje zainteresowania.
Zainteresowania to motor wewnętrzny, powodujący „apetyt” umysłowy. Jest to względnie trwała, obserwowalna dążność poznawania otaczającego świata, przybierająca postać ukierunkowanej aktywności poznawczej o określonym nasileniu, przejawiający się w selektywnym stosunku do otaczających zjawisk . Zaspokajanie zainteresowań zawsze dostarcza zadowolenia, satysfakcji, poprawia znacznie samopoczucie. Wzbogaca ona życie, a nawet nadaje mu sens.
Stad też wybór zajęć pozaszkolnych ma ogromne znaczenie. Zależy on m.in. od:
-zainteresowań, preferencji
-wieku
-możliwości finansowych (rodziców, opiekunów)
-ilości dostępnego czasu.
Wybór zajęć nie powinien być także obojętny rodzicom czy opiekunom, albowiem od tego w jakich zajęciach będą uczestniczyły ich pociechy, będzie zależał ich rozwój. Zajęcia pozaszkolne mają duży wpływ na wyzwalanie się i kształtowanie uzdolnień, rozwijanie się aktywności społecznej, kształtowanie umiejętności współżycia i współdziałania w grupie, realizowania własnych zamierzeń twórczych . Dlatego też należy dobrze przeanalizować, gdzie i jak spędzi czas nasze dziecko.