Rola i zadania pedagogiki w przygotowaniu osoby szkolącej do nauczania języków obcych

Termin „pedagogika” pochodzi od greckiego wyrazu „paidagogos”, powstałego z połączenia dwóch słów: „pais” – dziecko, chłopiec i „ago” – prowadzić. Pierwotnie terminu tego używano na określenie niewolnika w starożytnej Grecji, którego zadaniem było odprowadzanie chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń fizycznych. Nazwa pedagogika jest wieloznaczna. Obecnie najczęściej jednak terminem tym nazywamy „naukę albo – ściślej – zespół nauk o wychowaniu, istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach organizowania procesów wychowawczych”[1]
Pedagogika to „nauka o zasadach wychowania i nauczania, a także praktyczna działalność w zakresie wychowania i nauczania, polegająca na zastosowaniu zasad tej nauki”[2]. Pedagogikę znaczeniowo można też traktować jako „kierunek studiów poświęcony tej nauce oraz jej poszczególnym działom”[3]. W. Okoń definiuje pedagogikę jako „naukę o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa – a przede wszystkim młodego pokolenia – w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój”[4]
Analizując wyżej wymienione definicje, można oprzeć się na założeniu S. Kunowskiego, który stwierdza, że „współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką o całej rzeczywistości wychowawczej, w której istotę stanowi całożyciowy rozwój człowieka oraz wszelkie tak dodatnie, jak i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska”[5] Pedagogika jako nauka dostarcza wiedzy o rozwoju człowieka, jest nauką o wychowaniu, a co za tym idzie, także o tym wszystkim, co z procesem wychowania jest związane. Niezbędna jest świadomość tego, czym jest wychowanie. W. Okoń podaje definicję według której wychowanie to „świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem, a wychowawcą, której celem jest wyzwolenie zamierzonych zmian w osobowości”[6]. Oznacza to, że świadomy wpływ jednego człowieka na drugiego dokonuje się w czasie, tzw. sytuacji wychowawczej. Celem tych oddziaływań jest ukierunkowanie na określone zmiany, przyjęcie postaw i pożądanych zachowań sprzyjających rozwojowi człowieka.
Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, oraz także przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym. Wychowanie stwarza warunki do swobodnego poruszania się w rzeczywistości. Zapoznaje jednostkę z kulturą, tradycją, obyczajami, religią. Pozwala na nieograniczony rozwój zdolności manualnych i artystycznych, na uzewnętrznienie własnej osobowości, odnalezienie ukrytych talentów i wyeksponowanie ich.
Naczelna rola w procesie wychowania przypada wychowawcy - matce, ojcu oraz nauczycielowi. W obecnie obowiązującym dokumencie – Karcie Nauczyciela, przyjętej przez Sejm w 1982 r., wymieniono obowiązki nauczycieli, do których należą m.in.: rzetelne realizowanie zadań związanych z powierzonym im stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Do obowiązków nauczycieli zalicza się również wspieranie każdego ucznia w jego rozwoju, dążenie do pełni własnego rozwoju osobowego, kształcenie i wychowywanie młodzieży [...] w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka oraz dbanie o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich, zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów[7]. Dobre kształcenie i wychowanie w szkole zależy od nauczyciela-wychowawcy, który, będąc stale obserwowany, staje się dla swoich wychowanków modelem, wzorem lub antywzorem postępowania. Wychowawca nadaje kierunek procesowi wychowania i stoi na straży prawidłowości procesu wychowawczego. W zależności od sytuacji, w jakiej znajduje się dziecko- uczeń, obok naczelnej roli kierowniczej przypada też wychowawcy funkcja pobudzania do działania, postępowania i zachowania dobrego, a hamowania w sytuacjach prowadzących na złe drogi, do złych i szkodliwych społecznie czynów. Procesowi wychowawczemu wyznaczają kierunek ideały i cele wychowania, a drogę do nich wskazują zasady i normy postępowania.Ważne jest to, aby nauczyciel charakteryzował się określonymi cechami osobowościowymi i był właściwie przygotowany do pełnienia tej funkcji, gdyż to od niego zależy powodzenie pracy dydaktycznej. Dotyczy to wszystkich nauczycieli pracujących na wszystkich etapach edukacyjnych i we wszystkich specjalizacjach a więc także nauczyciela języka obcego, w którego pracy pedagogika odgrywa bardzo dużą rolę. Nowoczesny i dobrze przygotowany do zawodu nauczyciel języka obcego powinien posiadać wachlarz kompetencji, mianowicie: kompetencje ogólne, tj. wiedzę deklaratywną (wiedzę o świecie, wiedzę socjokulturową oraz wrażliwość interkulturową), proceduralną (umiejętności praktyczne i interkulturowe), uwarunkowania osobowościowe, umiejętności uczenia się (wrażliwość językową i komunikacyjną, ogólną wrażliwość i sprawność fonetyczną, techniki uczenia się, umiejętności heurystyczne) oraz komunikacyjne kompetencje językowe, do których należą: kompetencje lingwistyczne (gramatyczne, semantyczne, fonologiczne, ortograficzne, ortoepiczne), kompetencje socjolingwistyczne (wyznaczniki relacji społecznych, konwencje grzecznościowe, nośniki mądrości życiowej, rejestr wypowiedzi, dialekty) oraz kompetencje pragmatyczne (dyskursywne i funkcjonalne). Nauczyciel (języków obcych) powinien zatem charakteryzować się określonymi cechami osobowościowymi, posiadać określone kompetencje, dysponować odpowiednim zasobem wiedzy i umiejętnościami dydaktycznymi, na których wspiera się sztuka nauczania, rozporządzać repertuarem najlepszych sposobów postępowania pedagogicznego, powinien być zdolny do refleksji, posiadać umiejętność rozwiązywania napotkanych problemów oraz świadomość konieczności ciągłej pracy nad swoimi kompetencjami[8]. Każdy nauczyciel, niezależnie od nauczanego przedmiotu, powinien również posiadać jeszcze jedną kompetencję – zdolność do komunikacji interpersonalnej. Istotą pracy pedagogicznej jest komunikowanie się nauczyciela z uczniem. Ma ono istotny wpływ na wspomaganie rozwoju wychowanka. Nauczyciel stawiający na pierwszym miejscu wspomaganie rozwoju ucznia powinien nie tylko umieć komunikować się słownie z uczniem, ale powinien też umieć odczytywać niewerbalne komunikaty ucznia. Nauczyciel musi uszanować godność ludzką ucznia, poczucie własnej wartości. Jak stwierdza E. Marek ” wychowawca powinien widzieć dziecko, dostrzegać zmiany zachodzące w jego wyglądzie, w wyrazie twarzy, wnikać w jego sytuacje życiowe, rozumieć je. Wpływać na niego nie tylko słowami, ale i owym ciepłem, życzliwym oddziaływaniem, uśmiechem, spojrzeniem akceptującym, czy wyrażającym zarzut, gestem wyrażającym autentyczną życzliwość, zrozumieniem"[9]
Według S. Seul nauczyciel nic nie traci ze swego autorytetu gdy przejawia zachowanie pomocne, uczynne a jednocześnie stawia wymagania pouczające do rozwoju. Opinia nauczyciela o uczniu wpływa na samoocenę ucznia i uruchamia następne ogniwo jakim jest spostrzeganie nauczyciela przez ucznia[10].
Pozytywny obraz nauczyciela w świadomości ucznia sprzyja uzyskiwaniu przez tego ucznia lepszych wyników, niż gdy obraz ten jest negatywny. To spostrzeganie decyduje także o tworzeniu relacji z nauczycielem, zachowaniu wobec niego.
Analizując aspekt związany z rolą nauczyciela-pedagoga, nie można pominąć jego współpracy z rodzicami. Jeśli nawiąże z nimi prawidłowe relacje, będzie miał miejsce właściwy dialog, to działania wychowawcze w przedszkolu, szkole i w domu rodzinnym będą się pokrywać. Taki przebieg z pewnością zaowocuje sukcesem w procesie kształtowania osobowości dziecka.
Z punktu widzenia wychowawczego, jedną z najważniejszych cech pedagoga jest postawa demokratyczna, która sprowadza się do okazywania życzliwości i zrozumienia, pozyskiwania dziecięcej sympatii i zaufania. Mam tu na myśli także zachęcanie najmłodszych do aktywności i samodzielności w działaniach praktycznych.[11]
Nauczanie języka obcego będzie efektywne jeżeli będziemy zwracali uwagę na cechy rozwojowe uczniów. Ważną rolę odgrywają procesy poznawcze oraz rozwój emocjonalny, biologiczny, motoryczny oraz społeczny dziecka.
Rola nauczyciela nie może być ograniczona jedynie do pełnienia funkcji medialnej jako przekaźnika rzeczowej informacji czy wiedzy. Nauczyciel nie może ograniczać swojej roli tylko do nauczania czy przekazywania wiedzy, lecz musi także rozwijać u uczniów umiejętność myślenia, kojarzenia, dokonywania emocjonalnej ewaluacji i samodzielnego podejmowania decyzji. Nie może więc jedynie skupiać się na rozwijaniu umiejętności intelektualnych i umysłowych zdolności swoich uczniów, ale również rozwijać w nich zdolność autorefleksji, komunikacji interpersonalnej, czy ogólnie umiejętności kreatywnej interakcji z innymi w grupie i w swoim środowisku. Nauczyciel musi zwrócić szczególną uwagę na kwestię przystosowania jednostki do rodziny, środowiska szkolnego i społeczności lokalnej, na umiejętność funkcjonowania poszczególnych uczniów w domu, na przysłowiowym podwórku i w środowisku szkolnym. Istotnym elementem pełnienia jego roli jest rozwijanie ścisłej współpracy z rodzicami i innymi szkolnymi i poza szkolnymi opiekunami w celu pełniejszego rozpoznania potrzeb i lepszego dostosowania do nich swoich działań pedagogicznych. Uczeń jest centrum wszelkich działań dydaktycznych i pedagogicznych, które jemu, jego rozwojowi i przede wszystkim jego szeroko pojętemu dobru winny służyć. W zależności od rodzaju oraz stopnia zaburzeń i odchyleń dzieciom i młodzieży organizuje się kształcenie i wychowanie, które stosownie do potrzeb umożliwia naukę dostępnym dla nich zakresie, usprawnianie zaburzonych funkcji, rewalidację i resocjalizację oraz zapewniają specjalistyczną pomoc i opiekę. Wszystkie dzieci w miarę możliwości powinny uczyć się razem, niezależnie od doświadczanych przez nie trudności oraz różnic. Nauczyciel powinien znać potrzeby, problemy zdrowotne i edukacyjne swoich uczniów. Powinien umieć zdiagnozować dziecko i dostosować metody nauczania do jego potrzeb i możliwości. W pracy dążyć do tego, by każdy uczeń odnosił sukcesy. Na zajęciach powinna towarzyszyć atmosfera odprężenia, zabawy i swobody. Umożliwi to uczniom nie tylko zdobywanie wiedzy opartej na doświadczeniu, ale także sprzyja otwartości, szczerości oraz spontaniczności wypowiedzi.
uczniów.
Zauważanie tego, co jest w dziecku, jego indywidualnych cech, jego potrzeb, trudności, czy ograniczeń, a następnie powiedzenia tego z pełnym zrozumieniem i akceptację stanowi podstawę do autentycznego porozumienia się. Bez tego fundamentu wszelkie nowe uwagi, polecenia, pouczenia, wywołują bunt, opór, lub rezygnację, zniechęcenie i rezygnację. Zrozumienie, akceptacja tego, co jest w dziecku, to „Most”, który jest szansą na porozumienie, zaufanie, otwartość i współpracę. Nauczyciel, który koncentruje się na pozytywach ma szansę uzyskania efektów pracy nad kształtowaniem inteligencji emocjonalnej. Wymaga to nastawienia swojej uwagi na pozytywy, doceniać to, co jest w dziecku, wzmacniać to, co jest w nim dobre, pożądane, cenne. Chcąc utrwalić pozytywne pożądane cechy należy je zauważyć, docenić, a więc należy chwalić. Skuteczna pochwała to taka, która zawiera informacje o rzeczywistości, opisuje konkretne zachowanie, pracę, uzyskany pozytywny efekt, nowe pozytywne odczucie i myśli z tym związane. Pozytywne wnioski dla dziecka, to cegiełki, z których buduje on silne pozytywne poczucie własnej wartości, a więc fundament tego, co nazywamy dojrzałością emocjonalną. Stosowanie pochwały opisowej, czyli „magicznych sztalug”, na których dziecko korzystając ze słów nauczyciela samo maluje obraz samego siebie, wymaga od edukatorów czasu, uwagi i otwartości.
Role nauczyciela w procesie nauczania i wychowania:
- wprowadzić uczniów w świat wiedzy naukowej,
- wdrażać do samodzielności,
- wymagać w podejmowaniu decyzji dotyczącej dalszej edukacji,
- przygotować do aktywnego udziału w życiu społecznym,
- rozbudzać i rozwijać indywidualne zainteresowania uczniów poprzez szeroką ofertę zajęć pozalekcyjnych,
- kształcić postawy społeczne poprzez zdobywanie prawidłowych doświadczeń w współżyciu i współdziałaniu w grupie,
- poznawać otoczenie, nowe osoby, uczyć się siebie, możliwości swojego ciała i nazywać tego, co przeżywa poprzez techniki zabawowe. Zwiększa to znacznie jego poczucie bezpieczeństwa i bardzo zachęca do aktywności,
- nagradzać właściwe postawy gdyż to pozwala uczniom wierzyć, że warto postępować według ustalonych zasad,
- przygotować uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych do integracji z pełnosprawnymi rówieśnikami,
- rozwijać sprawność językowa uczniów,
- pobudzać ich aktywność myślową, emocjonalną i ruchową oraz uczestnictwo w sferze kultury i mediów,
- wykorzystywać aktywizujące metody pracy, gry dramowe, gry dydaktyczne, prezentację dzieł sztuki, projekcję, wycieczki. Uczniowie uczą się poprawnego i spójnego wyrażania własnego punktu widzenia, korzystania z różnorodnych źródeł informacji oraz bycia świadomym odbiorcą kultury,
- komunikacja (językowa, pozawerbalna) jako podstawowy instrument porozumiewania się,
- stwarzać osobom niepełnosprawnym możliwość pełnego lub częściowego włączania się do normalnego życia,
- przygotować do godnego życia w otwartej społeczności oraz aktywnego zajmowania różnorakich społecznych ról rodzinnych, zawodowych i kulturalnych,
- pomagać w budowie pozytywnego obrazu własnego „Ja” i zaspokajać poczucie bezpieczeństwa,
- uczyć sposobów radzenia sobie z własnymi emocjami, właściwego reagowania na przejawy emocji innych, oraz kontrolowanie zachowań,
- tworzyć okazję do wspólnego podejmowania i realizowania różnych zadań, rozwiązywania problemów,
- wspierać i wspomagać w obszarze odnajdywania swojego miejsca w grupie rówieśniczej,
- zamiast krytyki, osądzania, kary zauważać: potrzeby dziecka, trudności, kłopoty, chwilowe wysiłki dziecka i wskazanie sposobu radzenia sobie z trudnościami,
- korygować nie adekwatne wyobrażenia i pojęcia, postaw, obrazu samego siebie,
- kształtować cechy osobowości i charakteru,
- kształtować właściwą postawę jednostek niepełnosprawnych wobec siebie i innych ludzi,
- organizować, otaczające jednostki niepełnosprawne, środowisko społeczne i rówieśnicze, tj. nastawiać pozytywnie szerokie kręgi do nich i ich kształcenia specjalnego,
- aktywnie włączyć jednostki niepełnosprawne w życie gospodarcze, społeczne i kulturalne kraju,
- umożliwiać uczniom niepełnosprawnym częstych, pozaszkolnych kontaktów z rówieśnikami pełnosprawnymi,
- stwarzać dzieciom trudne sytuacje zadaniowe, a nie chronić ich przed nimi,
- kształtować pozytywne postawy wobec Braille’a u uczniów niewidomych,
- stworzenie wokół uczniów nie widomych atmosfery pracy, spokoju, serdeczności i wzajemnego zaufania,
- umożliwiać dzieciom głuchym kontakty z dziećmi słyszącymi,
- umiejętność kierowania uczniami w rozwoju ich pozytywnego spojrzenia na siebie,
- motywować uczniów do pracy,
- wyuczyć umiejętności w zakresie czynności życia codziennego,
- przygotować uczniów do dalszej nauki szkolnej,
- nauczania umiejętności radzenia sobie w prostych sytuacjach życiowych,
- zapoznanie dziecka z najbliższym otoczeniem, domem rodzinnym i szkołą.
Nauczyciel odgrywa bardzo wielką rolę w rozwoju u dzieci inteligencji emocjonalnej. Szczególna funkcja przypada nauczycielowi przedszkola, ze względu na różnorodności sytuacji edukacyjnych, które maja miejsce podczas codziennego pobytu dziecka w przedszkolu. Ma szansę w każdej relacji z dzieckiem na kształtowanie w nim inteligencji emocjonalnej. Nie jest to łatwe wymaga, bowiem wiele uwagi, cierpliwości, a także posiadania przez samego nauczyciela cech człowieka emocjonalnie inteligentnego. W procesie nauczania i wychowania, bardziej niż w jakimkolwiek innym zawodzie, czynnik osobowy odgrywa dużą rolę.
Współczesny nauczyciel powinien uświadamiać młodzieży, że nauka języka obcego to ciągłe poszukiwanie sposobów wymiany myśli w procesie komunikowania się.
Współczesna metodyka nauczania języka obcego nawiązuje do najnowszych trendów i tendencji. Dominującą metodą w nauczaniu języków obcych jest metoda komunikacyjna, której celem jest rozwiązanie umiejętności osiągania przez uczniów kompetencji komunikacyjnej, a więc wymiana informacji, wyrażania uczuć i emocji w kontaktach ze światem zewnętrznym. Komunikowanie się stanowi jedną z kluczowych umiejętności. Współczesny nauczyciel powinien uświadamiać młodzieży, że nauka języka obcego to ciągłe poszukiwanie sposobów wymiany myśli w procesie komunikowania się. Tak więc powinien on stale zapewniać uczniom możliwość skutecznego komunikowania się poprzez pracę z materiałem autentycznym, stosowania gier językowych, które pozwalają stworzyć warunki zbliżone do naturalnej komunikacji, a jednocześnie są doskonałym sposobem wyrażania uczuć i emocji. We współczesnym nauczaniu języków obcych należy na bieżąco wprowadzać nowoczesne podręczniki oraz ciągle wzbogacać metody komunikacyjne poprzez dodawanie elementów kulturowych i stale rozwijać świadomość językową ucznia (language awareness). Stałe poszerzanie repertuaru technik i strategii nauczania na lekcjach języka obcego przyczynia się do ciągłego wzrostu jakości nauczania i podnoszenia efektywności uczenia się. Zatem tworzenie silnej motywacji wywoływanie pozytywnych emocji oraz indywidualizacja procesu nauczania i uczenia się to jeden z głównych priorytetów w pracy z uczniem. Współczesna metodyka kładzie nacisk na zagadnienie autonomii w nauczaniu, dostosowuje trendy i metody nauczania do potrzeb uczniów, diagnozuje kompetencje językowe ucznia. Stosowanie różnych metod, na przykład metod aktywnych oraz różnorodnych strategii wdraża uczniów do pracy grupowej i indywidualnej w ramach wykonywanych zadań np. typu „projekt” oraz różnorakich odmian dramy.
Nauczyciel nie może zapomnieć o prawidłowym prowadzeniu dokumentacji pedagogicznej, która będzie dla niego dużą pomocą w pracy. Pozwoli to nauczycielowi na śledzenie postępów rozwojowych ucznia, właściwą ocenę trudnych zachowań, oraz zaplanować pracę na przyszłość. Musi również pamiętać, że możliwość wglądu rodziców w prowadzoną dokumentację, może zaowocować zaufaniem do niego i większym zaangażowaniem w pracę z dzieckiem. Nauczyciel może ukształtować swojego ucznia, na takiego człowieka, któremu obce będzie oszustwo. Będzie to możliwe, jeżeli pozwoli mu zachować jego indywidualne predyspozycje zamiast je niszczyć:
· Dziecko, któremu dodaje się odwagi, uczy się wiary w siebie;
· Dziecko, które jest traktowane tolerancyjnie, uczy się cierpliwości;
· Dziecko, które jest chwalone, uczy się wartościowania;
· Dziecko, które styka się ze szczerością, uczy się sprawiedliwości;
· Dziecko, które jest przyjaźnie traktowane, uczy się przyjaźni;
· Dziecko, które doświadczyło bezpieczeństwa, uczy się zaufania;
· Dziecko, które było kochane, chronione, obejmowane, uczy się czym jest miłość;
· Dziecko, któremu okazywano szacunek i zrozumienie, czuje, że świat
i społeczeństwo są jego domem.
Pierwszym z zadań stojących przed nauczycielem jest przekonanie ucznia o jego pozytywnej sprawności, czyli rozbudzenie wiary w osiąganie sukcesów opartych na własnej aktywności- motywacji do działania, która pozwoli przezwyciężyć lęk przed porażką. Wymaga to od nauczyciela dużej wiary, intuicji, cierpliwości bo nauka posuwa się bardzo małymi krokami i trwa długo. Wymaga dużej pokory, bo to nie nauczyciel kieruje uczniem, to uczeń prowadzi nauczyciela, odkrywając przed nim tajemnice swojego umysłu i serca. W ten sposób nauczyciel upodabnia się do artysty. Z tworzywa najszlachetniejszego z możliwych wydobywa piękno, które być może bez jego udziału pozostałoby ukryte. Przeżywa wówczas prawdziwą radość tworzenia. Przewodnią myślą nauczyciela powinno być: pracować efektywnie i profesjonalnie można w każdym miejscu. Nie zawsze można pracować w świetnie wyposażonej pracowni ale jednym z warunków wyposażenia musi być bezpieczeństwo. Nie chodzi tu jednak o stworzenie pomieszczenia, które w niczym nie będzie przypominało normalnych warunków. Dziecko musi być bezpieczne, ale i musi doświadczać, aby jego rozwój postępował.
Niewątpliwie, każdy pedagog uczący języka obcego powinien posiadać wysoko rozwinięte umiejętności językowe. Aby umocnić swój autorytet wśród uczniów, nauczyciel musi posiadać rozległą wiedzę z zakresu nauczanego przedmiotu. Niewyobrażalne jest nieumiejętne stosowanie struktur gramatycznych, niewłaściwa wymowa czy też ubogi zasób słownictwa. Dobry pedagog musi stanowić językowy wzór do naśladowania. Ważnym aspektem jest również bogata wiedza o kulturze danego obszaru językowego i umiejętność zainteresowania uczniów zagadnieniami związanymi z tą kulturą poprzez zapoznawanie z prasą, pozycjami należącymi do kanonu literatury danego kraju, czy też udostępnianie audycji w języku docelowym
Aby nauczać efektywnie, niezbędne jest także posiadanie rozwiniętych umiejętności dydaktycznych. Zabieganie o dbałość i różnorodność ćwiczeń to kolejna cecha charakteryzująca dobrego pedagoga. Dlatego też powinien on często korzystać z autentycznych materiałów dydaktycznych, jak piosenki, audycje radiowe, filmy, reklamy, wiadomości w języku docelowym, zachęcając jednocześnie uczniów do zabierania głosu w dyskusjach dotyczących tematów, które są przedmiotem ich zainteresowania. Co więcej, dobry nauczyciel powinien dawać uczniom jak najczęściej okazję do użycia języka docelowego, szczególnie w spontanicznych sytuacjach. Nauczyciel sam również powinien jak najczęściej wypowiadać się w tymże języku, ograniczając tym samym stosowanie języka ojczystego.
To, co również według Komorowskiej odróżnia dobrego nauczyciela od innych, to informowanie uczniów na początku zajęć o tym, czego lekcja będzie dotyczyć. Nie oznacza to konieczności przedstawienia wszystkich celów, jakie mają być zrealizowane, ale zarysowanie tematu i zaciekawienie nim uczniów. Takie zachowanie może też przyczynić się do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa u uczniów, gdyż wiedzą oni, czego mogą się spodziewać w trakcie zajęć. Na końcu przeprowadzonej lekcji nauczyciel powinien także poświęcić kilka minut na rozmowę z uczniami o tym, czego się nauczyli i jakie nowe umiejętności zostały przez nich nabyte.Takie podsumowanie może przyczynić się do tego, że uczniowie wyjdą z lekcji ze świadomością, że zajęcia rzeczywiście okazały się pomocne.
Warto również wspomnieć, że dobry pedagog winien być elastyczny, co oznacza, że nie powinien ślepo podążać za jedną wybraną metodą nauczania, a czerpać z wielu podejść. Owa elastyczność może się także wyrażać w umiejętności dostosowania swego zachowania do zaistniałej sytuacji jednostkowej. To właśnie ta cecha, według Przetacznik-Gierowskiej i Włodarskiego, świadczy o takcie, a nawet artyzmie dobrego nauczyciela.
Dobry pedagog dążący do ułatwienia procesu przyswajania języka obcego swoich uczniów powinien wykazać się także refleksyjnością. Refleksyjny nauczyciel (ang. reflective teacher) to taki, który zastanawia się nad tym, co dzieje się w klasie, i który myśli o alternatywnych sposobach osiągnięcia zamierzonych celów. Można również dodać, że refleksyjny nauczyciel nieustannie poddaje analizie swoje decyzje i metody, aby uczynić je jak najbardziej efektywnymi. Nauczyciele nie powinni ograniczać się do przekazywania wiedzy; powinni także zachęcić do refleksyjności swoich uczniów, a także do niezależnego poszukiwania rozwiązań i bardziej autonomicznej pracy w klasie[12]. Nauczyciel powinien też cały czas doskonalić swoją wiedzę i doksztłcać się. Nie jest łatwo wyszczególnić jedną najważniejszą rolę nauczyciela. Wszystkie są istotne i mogą się wzajemnie uzupełniać. Nauczyciel, szczególnie w oczach rodziców oraz uczniów, powinien umiejętnie organizować pracę w klasie. Cecha ta sprowadza się, między innymi, do klarownego zaprezentowania celów, jakie chce osiągnąć, selekcji materiałów oraz sposobów realizacji zamierzonych celów. Nauczyciel organizator umiejętnie wydaje polecenia i przeprowadza lekcję w spójny i logiczny sposób, dając tym samym poczucie bezpieczeństwa. Organizuje pracę w grupach lub parach oraz wykazuje dbałość o utrzymanie dyscypliny.
Osoba nauczająca powinna umieć skutecznie zmotywować uczniów do dalszej pracy, a także zainspirować ich, by zgłębiali tajniki danego języka oraz kultury danego obszaru językowego. Dla utrzymania albo zwiększenia poziomu motywacji uczniów, nauczyciel musi wykazać się kreatywnością, zarówno na etapie przygotowania, jak i przeprowadzania zajęć. Nie bez znaczenia jest także jego zaangażowanie i chęć stworzenia przyjaznej atmosfery. Nierzadko to właśnie atmosfera w klasie sprawia, że wykonywane zadanie staje się czymś przyjemnym, a nie uciążliwym obowiązkiem.
Nauczyciel powinien także umieć oceniać pracę uczniów. Ważne jest, by dostali oni informację zwrotną na temat błędów, jakie popełnili. Krytyka jest uzasadniona, jeśli jest konstruktywna i jeśli uczeń zrozumie, czego powinien unikać, a na czym się bardziej koncentrować. Niezbędną cechą jest także sprawiedliwość w ocenie postępów. Faworyzowanie jednych, ignorowanie lub też krytykowanie innych uczniów może znacząco obniżyć ich motywację oraz utwierdzić w przekonaniu, że nauka języka obcego nie ma sensu.
Kolejną rolą jest rola wzorca językowego. Pedagog powinien stanowić źródło wiedzy, którą umiejętnie i skutecznie dzieli się ze swoimi uczniami. Czasem jednak, zamiast podawać rozwiązania na tacy, może zachęcić uczniów do poszukiwania odpowiedzi, na przykład w poleconym słowniku, na stronie internetowej, w prasie, czyniąc uczniów bardziej samodzielnymi.
Nie można również zapominać o roli obserwatora. Przyglądając się pracy uczniów, należy pamiętać, by nie być zbyt nachalnym, gdyż może to zmniejszyć ich uczucie komfortu.
Podsumowując, celem i wartością pracy pedagogicznej jest dziecko i jego dobro, zatem główną wartością pracy nauczyciela nie jest tylko realizacja programu, wykształcenie sprawności, liczba przeczytanych lektur, odbytych wycieczek. Wszystkie te elementy pracy pedagogicznej są wartościowe tylko o tyle, o ile wzbogacają umysł dziecka, jego uczucia, dopingują do wartościowych społecznie
działań. Podstawową relacją w procesie nauczania i wychowania był, jest i pozostanie nauczyciel. Podstawowym zadaniem nauczyciela jest przygotowanie dorastających pokoleń do pracy i życia w zmieniającym się społeczeństwie. Człowiek opuszczający szkołę musi być wyposażony w postawy, umiejętności i wiedzę pozwalające mu na aktywne, twórcze i podmiotowe funkcjonowanie w dorosłym życiu.
Dlatego tak bardzo ważne jest realizowanie postulatu: by szkoła uczyła młodzież uczenia się w ciągu całego życia. W procesie realizacji tych zadań nauczyciel występuje jako osoba kierująca i organizująca proces nauczania i wychowania w szkole oraz różne formy działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej, jako opiekun dzieci oraz jako działacz społeczny w środowisku lokalnym.
Do spełnienia tych zadań w zakresie kształcenia dzieci, ich wychowania i opieki, potrzebne jest właściwe przygotowanie zawodowe nauczyciela. Musi on posiadać odpowiednią wiedzę o dziecku i jego rozwoju psychofizycznym, o środowisku rodzinnym ucznia i innych uwarunkowaniach jego postępów w nauce.
Ogromnie ważną rolę w kierowaniu osiągnięciami uczniów w nauce ma twórcza postawa nauczyciela. Twórcza postawa nauczyciela oparta powinna być na pogłębionym pod względem naukowym poznaniu, diagnozowaniu i rozumieniu zjawisk wychowawczych i osobowości uczniów. Nauczyciel twórczy, zanim podejmie określone działanie, musi najpierw wnikliwie określić aktualną sytuację wychowawczą, zbadać potrzeby psychiczne, wiadomości i umiejętności uczniów, uchwycić, jakie czynniki stymulują i jakie hamują rozwój uczniów. Każda twórczość wymaga kumulacji wielu różnorodnych informacji, analiz, syntez, aby w procesie tworzenia pomysłów wykorzystać je dla rozwiązywania problemów dydaktycznych i wychowawczych.
Poznanie i rozumienie rzeczywistości wychowawczej i dydaktycznej powinno być oparte na wiedzy psychologicznej, socjologicznej i pedagogicznej. Na podstawie tej wiedzy przebiega proces tworzenia różnych rozwiązań praktycznych, oceny stopnia ich użyteczności, oryginalności i adekwatności, to znaczy dostosowania do realnych warunków i do zamierzonych celów. Pedagogika spełnia więc bardzo ważną rolę w przygotowaniu nauczyciela do nauczania języka obcego, bez zgłębiania pedagogiki nauczyciel nie może być dobrym nauczycielem-pedagogiem.

[1]B. Petrozolin-Skowrońska (red.), Pedagogika, w: Nowa encyklopedia powszechna, tom IV, Warszawa 1996, s. 812.
[2] A. Markowski, R. Pawelec, Pedagogika, w: Język polski. Popularny słownik wyrazów obcych i trudnych, Warszawa 2007, s. 661.
[3] Tamże, s. 661.
[4] W. Okoń, Pedagogika, w: Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2001, s. 285.
[5]S. Kunowski, Podstawy współczesnej pedagogiki, Warszawa 2004, s. 34.
[6]W. Okoń, Wychowanie, w: Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 2001, s. 445.
[7] Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r Karta Nauczyciela
[8] R.I. Arends, Uczymy się nauczać, Warszawa1994, s. 28–58
[9] E. Marek, Edukacja i dialog, 1993, s. 46
[10] S. Seul, 1995, s. 21
[11]A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika Przedszkolna, s. 162
[12]M. Derenowski, Reflective Teachers in the Modern Educational Context, Konin 2011