Sfery Ziemi. Scenariusz lekcji dla klasy V

1. Scenariusz lekcji klasy V: Sfery Ziemi
Atmosfera - gazowa powłoka otaczająca Ziemię – chmura, troposfera, deszcz, grad, wiatr,
Hydrosfera - wszystkie wody na Ziemi:
- powierzchniowe: oceany, morza, rzeki, jeziora, bagna, lodowce, lądolody
- podziemne – Ocean Indyjskie,, Morze Bałtyckie, Dunaj, Ładoga, Bagna Nadbiebrzańskie, Aletsch, Arktyka,
Litosfera - zewnętrzna powłoka skalna skorupy ziemskiej (skały, minerały) – granit, bazalt, dioryt, diament, szmaragd, opal, hali,
Pedosfera - powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej na której zachodzą procesy glebotwórcze – mada, orsztyn, bielica, orsztyn, skała macierzysta,
Biosfera - organizmy żywe Ziemi człowiek, koń, małpa, pies, bakterie, grzyby,
Antroposfera – sfera działalności człowieka – szkoła, elektrownia, plac zabaw, droga.
Wszystkie sfery przenikają się i oddziałują na siebie. Między poszczególnymi warstwami Ziemi zachodzą różne zależności.
W hydrosferze następuje parowanie wody do atmosfery. Gdy chmura osiągnie odpowiednią temperaturę, para wodna zaczyna się skraplać i woda spada z powrotem na Ziemię do hydrosfery.
Woda z hydrosfery rozpuszcza skały i minerały budujące litosferę. Natomiast substancje z litosfery przedostając się do wód powodują ich mineralizację. Składniki te przedostają się również do świata organizmów żywych, czyli do biosfery. Natomiast organizmy żywe powodują niszczenie i przyczyniają się do tworzenia skał litosfery.
Zielone organizmy żywe produkują tlen, który jest oddawany do atmosfery. Z kolei wszystkie inne organizmy żywe oddychają tlenem zawartym w atmosferze.
Z pedosfery, czyli warstwy glebowy paruje woda, z kolei woda z hydrosfery nawadnia gleby. Pedosfera, czyli gleby powstają ze skał czyli z litosfery. Z kolei z gleb są usuwane składniki i docierają skał. Gleby tworzą się z martwych organizmów żywych biosfery. Sole mineralne zawarte w glebach są dostarczane organizmom żywym.
Z pedosfery również są wysyłane gazy przedostające się na atmosfery. Z kolei powietrze atmosfery przenika do gleb. W obrębie biosfery znajduje się antroposfera, czyli sfera działalności człowieka. Wskutek tej działalności poszczególne sfery ulegają zmianom, np. wydobycia surowców mineralnych z wnętrza Ziemi, wycinki lasów, budowie dróg, domów czy fabryk.
Ćwiczenie do wykonania:
1. Przyporządkuj, do której sfery Ziemi należą wymienione zjawiska i miejsca (niektóre mogą należeć do kilku sfer):
Pedosfera (P), biosfera (B), litosfera (L), atmosfera (A), antroposfera (An), hydrosfera (H).
deszcz*diament*dzik*sosna*ulica*trawnik*bagno*szkoła*las*park*chmura*
dżdżownica*góry*mada*moczarka kanadyjska* grad* pałac* zagajnik* huta* łąka* chodnik* staw* buk* bakterie* grad* autostrada* topik* muchomor sromotnikowy* elektrownia* staw* wiatrak*