Mała pszczółka - wielki cud

PROJEKT EDUKACYJNY

„MAŁA PSZCÓŁKA – WIELKI CUD”

Opracowały:
Edyta Babicz
Maria Sydor

Poznań

W S T Ę P

„Kiedy pszczoła zniknie
z powierzchni Ziemi,
człowiekowi pozostaną
już tylko cztery lata życia.
Skoro nie będzie pszczół,
nie będzie też zapylania.
Zabraknie więc roślin,
potem zwierząt,
wreszcie przyjdzie
kolej na człowieka...”
Karol Darwin

Edukacja przyrodnicza i ekologiczna to jeden z obszarów wchodzących w skład treści programowych wychowania przedszkolnego. Celem tej edukacji jest rozbudzenie ciekawości poznawczej i ukształtowanie wzorców właściwego zachowania w środowisku naturalnym, roli człowieka w przyrodzie oraz podejmowania działań jej przyjaznych.
Edukacja przyrodnicza i ekologiczna kształtuje postawę gotowości
do czynnego udziału w ochronie przyrody i środowiska. Dzieci poznając środowisko przyrodnicze powinny uświadomić sobie, że każdy człowiek ma wpływ na stan przyrody i powinien czuć się za nią odpowiedzialny.
Projekt edukacyjny „Mała pszczółka – wielki cud” zawiera przykłady sytuacji dydaktycznych umożliwiających dzieciom obserwację oraz poznanie środowiska przyrodniczego owadów zapylających, w szczególności pszczół. Dzieci będą mogły poznać charakterystyczne zwyczaje pszczół oraz rolę tych owadów w przyrodzie. W projekcie zwrócono również uwagę na poważne zagrożenie dla egzystencji owadów płynące ze strony działań człowieka.

A D R E S A C I P R O J E K T U

Dzieci 3 i 4- letnie

C E L O G Ó L N Y

• tworzenie warunków pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody;
• kształtowanie postawy szacunku wobec otaczającej dziecko przyrody;
• upowszechnianie wiedzy na temat życia i budowy pszczół;
• wspieranie kreatywności dzieci w różnych formach aktywności: plastycznej, ruchowej, muzycznej, tanecznej.

C E L E S Z C Z E G Ó Ł O W E

Dziecko:
• wyjaśnia znaczenie przyrody w życiu człowieka;
• dostrzega pozytywne i negatywne skutki działalności człowieka na przyrodę;
• dostrzega ważną rolę jaką pełnią owady;
• uczestniczy w zabawach ruchowych;
• wypowiada się w różnych technikach plastycznych;
• bierze udział w pogadankach z zaproszonymi gośćmi;
• uczestniczy w utrzymaniu porządku wokół łąki kwietnej.

Ś R O D K I D Y D A K T Y C Z N E

- ilustracje, zdjęcia owadów,
- informacje o owadach,
- zdjęcia dotyczące pracy pszczelarza,
- materiały plastyczne potrzebne do zaproponowanych prac,
- nasiona kwiatów,
- filmy edukacyjne.

F O R M Y P R A C Y

- indywidualna
- zespołowa
- grupowa

M E T O D Y P R A C Y

- słowna
- czynna
- oglądowa

Propozycje aktywności

Poniższe działania to propozycje, które można wykorzystać podczas zajęć dydaktycznych, dostosowując je do wieku i możliwości dzieci.

Data Propozycje działań

poniedziałek
„W świecie owadów.”
- „Bąk” –wysłuchanie wiersza Hanny Niewiadomskiej
(zał. nr 1), rozmowa n/t treści wiersza kierowana pytaniami nauczyciela.
- Rozmowa o owadach zapylających na podstawie ilustracji (pszczoły, trzmiele, motyle, osy, muchówki, chrząszcze) i ich znaczeniu w środowisku i w życiu człowieka ( zał. nr 2).
- „Z kwiatka na kwitek” – wyjaśnienie na czym polega zapylanie przy użyciu sylwet kwiatów, pszczół oraz nektaru wykonanego z pociętego papieru.
- „Jak wygląda pszczoła” – omówienie budowy pszczoły na podstawie ilustracji (zał. nr. 3)
- „Mała pszczółka” – praca plastyczna - wykonanie pszczoły według jednego z podanych wzorów (zał. nr 4).

wtorek
„Gdzie mieszka pszczoła?”
- „Pracowita pszczółka” – wysłuchanie wiersza A.J. Szaniawskich (zał. nr 5). Rozmowa n/t treści wiersza kierowana pytaniami nauczyciela.
- „Ul, mieszkanie dla pszczół” – oglądanie ilustracji przedstawiających budowę ula. (zał. nr 6). Spacer do pobliskiego ogródka przy SP 17 – oglądanie uli.
- „Ul, ule, pasieka” – grupowa praca plastyczna - wykonanie ula dowolną, wybraną techniką, z dostępnych wzorów (zał. nr 7).

środa
„Miód - złoty skarb.”
- „Skąd bierze się miód?” - wysłuchanie wiersza B. Koronkiewicz. Rozmowa n/t treści wiersza kierowana pytaniami nauczyciela (zał. nr 8).
- „Praca pszczelarza” – omówienie na podstawie ilustracji charakterystycznego stroju, przyrządów oraz zadań jakie musi wykonać pszczelarz (zał. nr 9).
- „Pszczółki do ula” – zabawa ruchowa – dzieci pszczółki poruszają się po dywanie w rytm tamburyna, na hasło nauczyciela pszczoły do ula wszystkie dzieci wchodzą do obręczy rozłożonych na dywanie i naśladują odgłosy wydawane przez pszczoły.
- „Plaster miodu” – praca plastyczna - wycinanie sześcianu wg wzoru, pieczętowanie żółtą farbą, umieszczanie na dużym, wspólnym grupowym plakacie (zał. nr 10.)

czwartek

„Uwaga pszczoła!”
– „Bądźmy ostrożni” - rozmowa kierowana o konieczności uważania na owady, które mogą użądlić. Zwrócenie uwagi, że pszczoły żądlą w obranie własnej, nie atakują jeśli nie czują się zagrożone.
- „Bądź ostrożny gdy jesz lody!” – praca z obrazkiem – omówienie zagrożenia związanego z użądleniem, wskazanie sposobów jego uniknięcia, zwrócenie uwagi na fakt, że owady przyciąga słodki zapach lodów, soków, owoców (zał. nr 11).
- „Gdzie jest pszczoła” – zabawa matematyczna – każde dziecko otrzymuje sylwety pszczół i ula. (zał. nr 12)
Na polecenie nauczyciela układa:
- jedną pszczołę nad ulem;
- jedną pszczołę pod ulem;
- dwie pszczoły w ulu;
- przelicza pszczoły.

Piątek

Międzynarodowy Dzień Pszczół
- „Taniec Mai” – zabawa muzyczno – ruchowa do słów i melodii piosenki.
- „Hotele dla pszczół” – spacer ścieżką edukacyjną na trawniku przedszkolnym, zwrócenie uwagi na domki dla owadów, wyjaśnienia jaką pełnią funkcje (są schronieniem np.: przed deszczem) dla owadów zapylających. Ustalenie, że nie należy ich niszczyć!
- „Kwiatowa łąka” – wysianie nasion w wyznaczonym miejscu w ogrodzie przedszkolnym.
- „ Życie pszczół” - oglądanie filmu edukacyjnego, dotyczącego życia i zachowań pszczół. Utrwalenie wiadomości o owadach zapylających.
- „Jak w ulu” - dekoracja holu i szatni ulami i pszczołami wykonanymi podczas realizacji projektu.

ZAŁĄCZNIKI:
ZAŁ. NR 1
Hanna Niewiadomska „Bąk”

Przyleciał znad mazurskich łąk,
Tłuściutki, okrąglutki bąk.
Miękki, pluszowy miał kubraczek,
A na nim żółto-czarny szlaczek.
Przyfrunął w lipcu na dni parę,
By jak bąk... opić się nektarem.
Wystraszył nawet stado owiec,
Gdy tak przeleciał jak bombowiec.
Na kwiatku zoczył małą pszczółkę,
Która zbierała nektar czułkiem.
Podciągnął swoje czarne gatki
I rzekł: – Lecimy nad bławatki?
No proszę, razem polatajmy,
I pyłków trochę pozjadajmy.
A kiedy już się posilimy,
To na słoneczku poleżymy.
Pszczółka przerwała swoją pracę:
– Uciekaj! Bo cierpliwość stracę!
Ty nic, a nic się nie wysilasz!
Ty całe życie bąki zbijasz!
Stanowczo powiedziała: – Nie!
Nie będę latać byle gdzie!
Ja muszę cały czas pracować,
By miód na zimę w plastry schować.
I cóż miał zrobić bączek złoty?
On niezwyczajny był roboty.
Nie mógł też zostać ula królem,
Bo to królowa rządzi ulem.
– Muszę odfrunąć – bąknął bąk –
Nie będę pracą brudził rąk.
Wzniósł się wysoko, hen do góry,
Aby powrócić na Mazury.

ZAŁ. NR 5
Agata i Jacek Szaniawscy „Pracowita Pszczółka”

Pszczoła to jest owad mały,
ale wielce doskonały.
W ulu domek ma
I pracuje tam co dnia.

Zapyla kwiaty, daje nam miód,
Malutka pszczółka to wielki cud!
Na zielonej, kwiecistej łące
Pszczół jest ogrom, tysiące
Latają i nektar zbierają
Do swoich ul po pracy
chętnie z nektarem wracają.
Pszczółki nie próżnują,
Zwinnie dla nas pracują
i miód nam produkują
by wszyscy się cieszyli
i jak najdłużej w zdrowiu żyli.
W ulu bardzo się starają
Zdrowy miodek wyrabiają,
A my potem go zjadamy
I dobre humory cały dzień mamy.

ZAŁ. NR 8

B. Koronkiewicz „Skąd bierze się miód”

Słodki, złocisty, lepiący,
pyszny na chlebie chrupiącym.
Serek z nim w buzi w mig znika,
dodam go też do piernika.
Herbatkę słodzić nim wolę....
Lecz skąd miód wziął się na stole?
W jakich go robią fabrykach
i kto go zamknął w słoikach?
Gdy pszczoła w piękny dzień lata,
znajduje nektar na kwiatach.
I szybko zebrać go musi,
bo zapach bardzo ją kusi.
Niesie do ula, znów wraca,
na tym polega jej praca.
W ulu pszczółek niemało,
każdej pracować się chciało.
Zbierały nektar, zbierały
i miód wyprodukowały.
Jak? Tego żadna nie powie,
lecz miód to jest samo zdrowie.
Na pszczoły lepiej uważaj,
o miód zaś pytaj pszczelarza.
On żyje z pszczołami w zgodzie
I dobrze zna się na miodzie.

INFORMACJE DLA NAUCZYCIELA

OWADY ZAPYLAJACE – INFORMACJE

Owady zapylające są niezastąpionymi opiekunami każdego ogrodu i upraw rolniczych. To właśnie one zapewniają odpowiednie zapylenie warzyw, drzew, owoców i roślin ozdobnych. Są, więc szczególnie ważne dla odpowiedniego funkcjonowania m.in. ogródków działkowych, sadów, ale także ekosystemów naturalnych. Bez zapylaczy nie byłoby znacznej części żywności na świecie, ale także ucierpiałaby bioróżnorodność, niezwykle istotna dla prawidłowego funkcjonowania środowiska przyrodniczego.
Pszczoły i inne gatunki zapylające w Polsce.

Gdyby zadać pytanie o zwierzęta zapylające żyjące w Polsce, większość z nas wymieniłoby pszczoły. A jednak pszczoły miodne, które zazwyczaj kojarzą nam się z zapylaniem, są tylko małą częścią bardzo bogatej pszczelej rodziny.
W Polsce żyje 470 gatunków owadów należących do rodziny pszczołowatych,
z czego większość to pszczoły samotne.
Do pszczołowatych zaliczają się również trzmiele. Mamy ich w Polsce około 30 gatunków.
W zapylaniu pomagają nam również motyle, osy, muchówki i chrząszcze.

Dzikie owady zapylające są często bardziej wydajnymi zapylaczami niż pszczoły miodne. Są od nich mniejsze i mniej wybredne, przez co oblatują większą ilość roślin, również takich, do których nektaru pszczoły miodne nie potrafią się dostać.

A oto nasi zapylacze:

Chrząszcze, to najbogatszy w gatunki rząd zwierząt, co czwarty opisany gatunek na ziemi należy do tej grupy – w Polsce występuje ponad 6000 gatunków.
Motyle dzienne i nocne (ćmy). w Polsce są reprezentowane przez ponad 3000 gatunków.
Muchówki w Polsce są reprezentowane przez ponad 7000 gatunków, ale wciąż odkrywa się nowe.
Błonkówki w Polsce są reprezentowane przez ponad 6000 gatunków (niektóre grupy są słabo poznane), na świecie żyje ich ponad 120 tysięcy gatunków.

Trzmiele, po pszczole miodnej są najlepszymi zapylaczami roślin uprawnych. Są one szczególnie cenione przy zapylaniu niektórych gatunków roślin wytwarzających kwiaty z trudno dostępnym nektarem. Do roślin tych należą liczne gatunki, które ze względu na specyficzną budowę kwiatów, są niechętnie oblatywane przez pszczoły. Należą tu między innymi: koniczyna czerwona, lucerna, komonica. Rośliny te posiadają kwiaty o długiej rurce kwiatowej i dlatego ich nektar jest trudno dostępny dla posiadającej stosunkowo krótszy języczek pszczoły miodnej. Trzmiele posiadają dłuższy języczek niż pszczoły. Długość języczka trzmieli może wynosić nawet do 24 mm (gdy tymczasem pszczoły miodnej do 6,50 mm). Szukając pokarmu trzmiele wprowadzają kwiat w wibrację o stałej częstotliwości, powodując tym samym wysypywanie się pyłku przez bardzo małe otwory w pylnikach. System ten nosi nazwę zapylania wibracyjnego i jest bardzo skuteczny przy zapylaniu wielu gatunków roślin np. borówek czy pomidorów.
Trzmiele zbierają mniej pokarmu z jednej rośliny muszą więc odwiedzić ich więcej, zapylając tym samym więcej roślin.
Owady te bardzo dobrze sobie radzą, w odróżnieniu od pszczół, w niekorzystnych warunkach atmosferycznych. Wylatują z gniazda już przy temperaturze około 11-12°C, a także potrafią latać nawet przy małych opadach deszczu (mżawka) czy we mgle, czego nie potrafią pszczoły. Młode robotnice trzmieli już po 1-2 dniach są zdolne do wylotu po pokarm, a dojrzewanie robotnic pszczelich, wynosi 21 dni.

Znaczenie zapylaczy w rolnictwie.
Większość roślin, które zjadamy, wymaga zapylenia przez owady, jest to aż 1/3 tego, co jemy. W samej Europie 4000 odmian warzyw zależy od pracy owadów zapylających.
To im zawdzięczamy między innymi:
owoce – jabłka, pomarańcze, pomidory, gruszki, brzoskwinie, melony, cytryny, truskawki, maliny, śliwki, morele, wiśnie i czereśnie, kiwi, mango, porzeczki, warzywa – marchewka, cebula, papryka, dynia, bób, cukinia, fasola, bakłażany, kabaczki, ogórki, soja ,
uprawy przemysłowe – bawełna, rzepak, gorczyca, gryka, nasiona i orzechy – słonecznik, migdały, kasztany jadalne,
rośliny przyprawowe – bazylia, szałwia, rozmaryn, tymianek, kolendra, kminek, koper, rośliny paszowe dla zwierząt – lucerna, koniczyna, nostrzyk, rośliny, z których pozyskuje się olejki eteryczne – rumianek, lawenda, wiesiołek.
Dzięki koewolucji roślin kwiatowych i zwierząt zapylających, możliwe jest utrzymanie bioróżnorodności w ekosystemach i wytworzenie 1/3 żywności na świecie. Do najważniejszych zapylacz w naszym klimacie należą cztery grupy owadów: chrząszcze, motyle, błonkówki i muchówki. Dzięki działalności zapylaczy plony upraw człowieka zwiększają się kilkakrotnie, a brak owadów zapylających powoduje wielomilionowe straty w rolnictwie. Dlatego tak ważne dzisiaj staje się dbanie o dobrą kondycję zapylaczy na świecie, bo jak powiedział wielki ewolucjonista Karol Darwin: „Kiedy pszczoła zniknie z powierzchni Ziemi, człowiekowi pozostaną już tylko cztery lata życia. Skoro nie będzie pszczół, nie będzie też zapylania. Zabraknie więc roślin, potem zwierząt, wreszcie przyjdzie kolej na człowieka...”.

Żródła:
1. http://wierszykidladzieci.pl/niewiadomska/bak.php
2. https://przedszkole204.edu.pl/
3. http://spwitonia.szkolnastrona.pl
4. http://zielonaakcja.pl
5. http://kalendarzrolnikow.pl
6. http://dlapszczół.pl