Wieczór kolęd niemieckich

Zaproszenie

JEŚLI NIE WIESZ

 Jakie Niemcy śpiewają kolędy?
 Jakie potrawy znajdą się w wigilijny wieczór na stołach u naszych zachodnich sąsiadów?
 Jakie znaczenie dla Twoich niemieckich rówieśników ma Boże Narodzenie?
 Który Niemiec upowszechnił obdarowywanie dzieci prezentami?
 Jak rozpoczęła się kariera choinki i bombki?
 Jak powstała najsłynniejsza z kolęd ,,Cicha noc’’?

czuj się zaproszony na

,,WIECZÓR KOLĘD NIEMIECKICH’’

we wtorek, ............... o godz. ...... sala nr ......

Klasa.......

,,WIECZÓR KOLĘD NIEMIECKICH’’

Program imprezy szkolnej

1. Weihnachtsglocken.
Dzwony bożonarodzeniowe.
2. Słowo o adwencie.
Advent in den deutschsprachigen Ländern.
3. ,,Vorfreude, schönste Freude, Freude im Advent’’.
Kolęda w języku niemieckim ,, Przedsmak radości, najpiękniejsza radość, radość w adwencie’’.
4. Słowo o św. Mikołaju i jego historii.
Der heilige Nicolaus und seine Geschichte.
5. ,,Leise rieselt der Schnee, still und starr ruht der See’’.
Kolęda w języku niemieckim ,, Cicho pada śnieg’.’
6. Montaż poetycki. Co znaczy Boże Narodzenie dla niemieckiej młodzieży?-
wyniki ankiety przeprowadzonej przez pismo Juma 6/86.
Was bedeutet Weihnachten für deutsche Jugendliche?- nach ,,Juma’’ 6/86.
7. ,,Alle Jahre wieder kommt das Christuskind’.’
Kolęda w języku niemieckim ,, Co roku przychodzi dzieciątko Jezus’’.
8. Słowo o historii choinki i bombki.
Geschichte des Weihnachtsbaumes und der Weihnachtskugel.
9. ,,Oh Tannenbaum, oh Tannenbaum, wie treu sind deine Blätter’’.
Kolęda w języku niemieckim ,, O choinko, o choinko, jak wierne są twoje liście’’.
10. Ania spielt Flöte: Melodie ,,Stille Nacht’’.
11. Słowo o powstaniu jednej z najsłynniejszych kolęd- ,,Cichej nocy’.’
Wie entstand das Weihnachtslied ,, Stille Nacht’’?
12. ,,Stille Nacht’’.
Kolęda ,, w języku niemieckim ,,Cicha noc’’.
13. Boże Narodzenie w Niemczech, w Górach Rudawy.
Weihnachten im Erzgebirge.
14. Kolędy w języku polskim: ,,Przybieżeli do Betlejem pasterze’’, ,,Wśród nocnej ciszy’’, ,,Cicha noc’’.

,,WIECZÓR KOLĘD NIEMIECKICH’’

Scenariusz imprezy

Materiały:
1.Weihnachtszauber in Deutschland- Hueber, Sprachen der Welt
2. Eine kleine Landeskunde deutschsprachiger Länder, S.Bęza, WSiP Warszawa 1995
3. Repetytorium tematyczno-leksykalne, E.M.Rostek, Wyd.WARGOS Poznań1995
4. www.weihnachten.de

Scenografia:
W dużej sali znajduje się długi, nakryty białymi obrusami stół, na którym stoją różnokolorowe świece, leżą wieńce adwentowe z 4 czerwonymi świeczkami, gałązki jodłowe, stoi herbata, na talerzach leżą pierniki, ciasteczka. Światła w sali są wygaszone, palą się tylko świeczki na stole. Goście mogą siadać przy stole, na którym znajdą kartki ze słowami wykonywanych kolęd.

1. Weihnachtsglocken.
Dzwony bożonarodzeniowe.
(St. Clemens Kirche zu Rheda)

Powitały nas swoim najpiękniejszym brzmieniem dzwony bożonarodzeniowe, które zwiastują co roku zawsze długo oczekiwaną nowinę: narodzenie Jezusa, syna Bożego. Nadchodzi czas pojednania - Wigilia. Dzień przed Świętami Bożego Narodzenia. Dzień najbardziej lubiany w polskich domach. Dzień, który wywołuje w nas chwilę melancholii i wspomnień. Ma swoją własną historię i swoją własną tradycję. Własną dla każdego z nas i wspólną dla nas wszystkich. Bo chociaż wychowaliśmy się w różnych częściach kraju i w różnych środowiskach wszyscy jesteśmy Polakami i dla wszystkich nas dzień ten kojarzy się z uroczystą wieczerzą, karpiem, choinką, śniegiem za oknem, szopką betlejemska i uroczystą Pasterką. Myślę, że nam, mieszkającym w Polsce dość łatwo podtrzymać tą tradycję.
Dzisiaj chcielibyśmy zaprosić Was na spotkanie adwentowe w stylu niemieckim. Takie spotkania z podobną do dzisiejszej scenografią odbywają się w Niemczech w szkołach, uniwersytetach i miejscach pracy . Chcielibyśmy przedstawić wam sposób oczekiwania na święta oraz spędzania i przeżywania tych najpiękniejszych dni roku przez naszych zachodnich sąsiadów. Czy wiecie, jakie kolędy śpiewają Niemcy? Jakie potrawy znajdą się w wigilijny wieczór na stołach u naszych zachodnich sąsiadów? Jakie znaczenie dla naszych niemieckich rówieśników ma Boże Narodzenie? Jak rozpoczęła się kariera choinki i bombki? Jak powstała najsłynniejsza z kolęd ,,Cicha noc’’?
Zapraszamy do stołu i do wspólnego śpiewania. A teraz posłuchajcie!

2. Słowo o adwencie.
Advent in den deutschsprachigen Ländern.

Słowo adwent pochodzi z łaciny i znaczy nadejście dzieciątka, syna Bożego. Adwent to czas napięcia, przedsmaku radości i oczekiwania. Ludzie są w tym czasie wzywani do ofiarności, do rewizji swojego dotychczasowego życia, do wsłuchiwania się w potrzeby drugiego człowieka. W Niemczech - jako w kraju w większości ewangelickim - cały okres świąteczny zaczyna się na 4 tygodnie przed świętami, czyli w tzw. Adwencie. Są to cztery adwentowe niedziele przed Bożym Narodzeniem. W prawie każdej miejscowości, a już z pewnością we wszystkich miastach i miasteczkach, na każdy weekend otwiera się jarmark świątecznym ze straganami, w których rękodzielnicy oferują swoje wyroby (świąteczne ozdoby, stragany z grzanym winem z korzeniami, karuzele dla dzieci, pierniki itp.). Słynne są te świąteczne jarmarki zwłaszcza w Lubece i Norymberdze (mają tam najlepsze pierniczki). Spacer po jarmarku jest ulubionym zajęciem wielu rodzin na weekend. Można tu zrobić zdjęcie z Mikołajem lub Królewną Śnieżką lub też kupić prezenty. Tradycją jest, że w pierwszą niedzielę adwentu kupuje się do domu wieniec z gałązek choiny (z szyszkami lub bez). Na wieńcu umieszcza się 4 świeczki i w każdą kolejną niedzielę zapala się jedną świeczkę więcej. Drugim zwyczajem - mało znanym w Polsce - jest umieszczanie w oknach światełek - białych lub kolorowych gwiazdek migających albo i nie. Przejeżdżając wieczorem przez Berlin w tysiącach okiem widzi się te światełka. Istnieje też zwyczaj wieńca adwentowego i talerza z pierniczkami, który jest napełniany przez cztery tygodnie. Do tradycji adwentowych należy tez kalendarz adwentowy, który ma 24 obrazki, pod którymi kryją się czekoladki w różnorakich kształtach. Jeśli dziecko było grzeczne, może odsłonić pod koniec dnia kolejny obrazek w kalendarzu i zjeść czekoladkę. W tych adwentowych dniach w wielu niemieckich domach piecze się najsmakowitsze placuszki i ciasteczka, przy których pieczeniu śpiewa się,, Oh, es riecht gut, oh es riecht schön’’. Jedna z niemieckich pieśni adwentowych zaczyna się ,, Vorfreude, schönste Freude, Freude im Advent’’-,, Przedsmak radości to najpiękniejsza radość, radość w adwencie’’.

3. ,,Vorfreude, schönste Freude, Freude im Advent’’.
Kolęda w języku niemieckim ,, Przedsmak radości, najpiękniejsza radość, radość w adwencie’’.
Vorfreude, schönste Freude
Vorfreude, schönste Freude,
Freude im Advent.
Tannengrün zum Kranz gewunden,
rote Bänder dreingebunden
und das erste Lichtlein brennt.
Erstes Leuchten im Advent,
Freude im Advent!
Vorfreude, schönste Freude,
Freude im Advent.
Heimlichkeit im frühen Dämmern,
basteln, stricken, raschelb, hämmern
und das zweite Lichtlein brennt.
Heimlichkeiten im Advent,
Freude im Advent!
Vorfreude, schönste Freude,
Freude im Advent.
Heimlichkeit im frühen Dämmern,
basteln, stricken, raschelb, hämmern
und das zweite Lichtlein brennt.
Heimlichkeiten im Advent,
Freude im Advent!
Vorfreude, schönste Freude,
Freude im Advent.
Was tut Mutti, könnt ihr´s raten?
Kuchen backen, Äpfel braten
und das dritte Lichtlein brennt.
Süße Düfte im Advent,
Freude im Advent!
Vorfreude, schönste Freude,
Freude im Advent.
Kinderstimmen, leise, leise,
üben manche frohe Weise
und das vierte Lichtlein brennt.
Lieder klingen im Advent,
Freude im Advent!
4. Słowo o św. Mikołaju i jego historii.
Der heilige Nicolaus und seine Geschichte.

Żaden inny święty nie jest tak znany jak święty Mikołaj. Postać w ornacie biskupa, która 6 grudnia przynosi dziewczętom i chłopcom prezenty, jabłka, orzechy i słodycze należy do najpiękniejszych i najdroższych wspomnień dzieciństwa. Stara legenda donosi, że św. Mikołaj ofiarował klejnoty i skarby swojej katedrze w Mirze, aby uratować dzieci z miasta. W Niemczech już wieczorem, który poprzedza 6 grudnia wystawiają dzieci swoje buty przed drzwi i oczekują, że Mikołaj włoży im w nie małe prezenty. W przeszłości dzieci bały się Mikołaja, ponieważ mógł on je ukarać rózgą.

5. ,,Leise rieselt der Schnee, still und starr ruht der See’’.
Kolęda w języku niemieckim ,, Cicho pada śnieg’’.
Leise rieselt der Schnee
Leise rieselt der Schnee,
still und starr ruht der See
weihnachtlich glänzet der Wald:
Freue dich, Christkind kommt bald!

In den Herzen ist's warm,
still schweigt Kummer und Harm,
Sorge des Lebens verhallt:
Freue dich, Christkind kommt bald!
Bald ist heilige Nacht,
Chor der Engel erwacht,
hört nur, wie lieblich es schallt:
Freue dich, Christkind kommt bald!

6. Montaż poetycki. Co znaczy Boże Narodzenie dla niemieckiej młodzieży?- wyniki ankiety przeprowadzonej przez pismo Juma 6/86.
Was bedeutet Weihnachten für deutsche Jugendliche?- nach ,,Juma’’ 6/86.

Jak obchodzą święta Bożego Narodzenia nasi niemieccy rówieśnicy? Co myślą o świętach? Jakie mają one dla nich znaczenie? Oto wypowiedzi 16- 18 letnich Niemców zamieszczone w czasopiśmie Juma.

Andreas,Rosi,Dieter-17 lat
My idziemy do McDonalda, kupujemy hamburgera i wstawiamy w niego czerwoną świeczkę, a potem śpiewamy jakąś piosenkę.

Oliver-16 lat
Już się cieszę na święta. Jadę do moich rodziców i świętuję z nimi razem. Trzeba przecież świętować dzień, w którym Chrystus ma urodziny.

Karoline-18 lat
Znów zaczynacie z tym Bożym Narodzeniem? Wszędzie słychać te brzydkie kolędy i wszędzie stoją obrzydliwe choinki z tektury, plastyku i prawdziwe. A ta historia z Jezusem? Nie wiem. Dla mnie to nie ma znaczenia.

Kathrin- 16 lat
U mnie w domu Boże Narodzenie mija bardzo spokojnie. Najpierw idziemy do kościoła, potem jest kolacja. Co roku jemy karpia. Potem gram parę kolęd na pianinie, później są prezenty. Dajemy sobie drobiazgi, często rzeczy przez siebie zrobione. Mają one najcenniejszą wartość.

Alexander-16 lat
Muszę spędzać Boże Narodzenie razem z rodzicami., bo u nich mieszkam. Ale potem idę do przyjaciół, do miasta. Dla mnie to zupełnie zbędne święto, ponieważ nie ma już żadnego znaczenia. Wszystko stało się zbyt komercyjne i śmieszne, gdy na rozkaz trzeba pokazywać miłość.

Dietmar-18 lat
Codziennie powinno być Boże Narodzenie. Nie z powodu prezentów, ale z powodu niesamowicie pięknej atmosfery nastroju. Poważnie.

7. ,,Alle Jahre wieder kommt das Christuskind’.’
Kolęda w języku niemieckim ,, Co roku przychodzi dzieciątko Jezus’’.

Alle Jahre wieder
Alle Jahre wieder,
kommt das Christuskind
auf die Erde nieder,
wo wir Menschen sind.
Kehrt mit seinem Segen
ein in jedes Haus,
geht auf allen Wegen
mit uns ein und aus.
Ist auch mir zur Seite
still und unerkannt,
daß es treu mich leite
an der lieben Hand.
Wilhelm Hey (1837) Weise: Friedrich Silcher (1842)
8. Słowo o historii choinki i bombki.
Geschichte des Weihnachtsbaumes und der Weihnachtskugel.

Zielone gałązki i wciąż zielone drzewka na początku nieprzyjaznej, mroźnej i długiej zimy były dla naszych przodków symbolem nadziei.
Pierwsze ubrane drzewka bożonarodzeniowe pojawiły się w 16 wieku i od tego czasu zwyczaj przystrajania iglastych drzewek rozprzestrzenił się najpierw w zamożnych domach. Pierwsza choinka w dzisiejszym znaczeniu tego słowa stanęła w 1605 roku w Straßburgu. Przystrojona była różami z papieru, jabłkami i wypiekami. Światełka na choince –świeczki-pojawiły się dopiero na początku 18 wieku, przy czym był to przywilej bogatych rodzin. Młody Goethe poznał ten zwyczaj w Straßburgu. Dzisiejsze bombki na choince i lameta są więc młodymi dziećmi starej tradycji. Dopiero w 1848 roku dmuchacze szkła w Górach Rudawy wyprodukowali pierwsze bombki jako ozdoby choinkowe, których pierwowzorem były jabłka.

9. ,,Oh Tannenbaum, oh Tannenbaum, wie treu sind deine Blätter’’.
Kolęda w języku niemieckim ,, O choinko, o choinko, jak wierne są twoje liście’’.
O Tannenbaum
O Tannenbaum, o Tannenbaum,
wie treu sind deine Blätter!
Du grünst nicht nur zur Sommerzeit,
nein, auch im Winter, wenn es schneit.
O Tannenbaum,o Tannenbaum,
wie treu sind deine Blätter!
O Tannenbaum, o Tannenbaum,
du kannst mir sehr gefallen.
Wie oft hat nicht zur Weihnachstzeit
ein Baum von Dir mich hoch erfreut!
O Tannenbaum,o Tannenbaum,
du kannst mir sehr gefallen!
O Tannenbaum, o Tannenbaum,
dein Kleid will mich was lehren:
Die Hoffnung und Beständigkeit
gibt Kraft und Trost zu jeder Zeit.
O Tannenbaum,o Tannenbaum,
dein Kleid will mich was lehren.
Text: E. Anschütz / J.A. Zarnack Weise: Westfalen um 1800

10. Ania spielt Flöte: Melodie ,,Stille Nacht’’.
Ania gra na flecie melodię: Cicha noc’’.

11. Słowo o powstaniu jednej z najsłynniejszych kolęd- ,,Cichej nocy’.’
Wie entstand das Weihnachtslied ,, Stille Nacht’’?
Cicha noc rzeczywiście zrodziła się pewnej grudniowej, cichej nocy. Swoje powstanie zawdzięcza przedziwnemu splotowi okoliczności. Wysoko w austriackich Alpach leży wioska Oberndorf. W wigilijny wieczór 1818 roku ksiądz wikary Józef Mohr przygotowywał kazanie, które miał wygłosić w czasie Pasterki. Mimo ostrej zimy i wysokiego śniegu przyszła jakaś kobieta z wiadomością, że żona węglarza, najbiedniejszego we wsi, urodziła dziecko. Młoda mama nie czuje się dobrze i prosi księdza, bo chciałaby ochrzcić maleństwo i sama pojednać się z Bogiem. Zebrał się więc ksiądz Mohr, opatulił, zabrał wiatyk i poszedł. Ujrzał scenę jakby żywcem wziętą z ewangelii. Na prostym, byle jak zbitym posłaniu leżała uśmiechnięta matka, tuląca do siebie śpiące maleństwo. Warunki niemal jak w Betlejem, a miłość w oczach wieśniaczki równie gorąca, jak miłość Maryi. Ksiądz ochrzcił niemowlę, posilił Eucharystią matkę, pobłogosławił domowników i wrócił do siebie. Scena z domu węglarza tak mu jednak utkwiła w pamięci, że zaraz po Pasterce spisał swoje wrażenia. "Cicha noc, święta noc, pokój niesie ludziom wszem. A u żłóbka Matka święta czuwa, sama, uśmiechnięta nad Dzieciątka snem." Dalej działały już tylko moc i piękno tego wiersza. Nazajutrz zobaczył tekst Franz Xaver Gruber - tamtejszy organista i nauczyciel śpiewu. Urzeczony, zaraz ułożył do niego melodię i tego samego dnia zaśpiewał w kościele. Pieśń pozostałaby jednak zapewne w Oberndorfie, gdyby nie mała kościelna mysz, która zabrała się do konsumowania miechów napędzających organy i do samego instrumentu. Do naprawy poproszono znanego w całej okolicy specjalistę, Karola Maurachera, który po naprawie poprosił Grubera o ich wypróbowanie. Ten zagrał m.in. "Cichą noc". Zachwycony utworem organmistrz zabrał do Tyrolu nuty i słowa kolędy. Tam zaczął uczyć dzieci i dorosłych nowej pieśni, która bardzo szybko stała się niezwykle lubianą i śpiewaną nie tylko w czasie świąt. Czyniono to również w rodzinie Strasserów, mieszkających nieopodal. Ich muzycznie uzdolnione dzieci: Karolina, Amalia, Józef i Andrzej jak co roku wędrowały na targ do Lipska, sprzedawać rękawiczki szyte przez rodziców. Drogą, by dodać sobie odwagi, nuciły różne melodie, w tym i naszą kolędę. Usłyszał je pewien starszy pan i zaprosił na koncert do domu cechowego lipskich sukienników. Na koncercie obecna była para królewska, onieśmielone dzieci wykonały oczywiście "Cichą noc". Sala podobno zamarła w zachwycie. Dzieci musiały śpiewać kilkakrotnie. Zostały zaproszone na zamek królewski w Plisenburgu, gdzie również śpiewały swoją kolędę. Było to w 1832 roku. Od tej pory "Cicha noc" ruszyła w świat. W 1834 roku pieśń ta ukazała się w lipskim śpiewniku z dopiskiem "prawdziwa pieśń tyrolska". Franz Gruber awansował na posadę organisty w Hallein. Sława dzieła przerosła twórcę. Zmarł w 1863 roku całkowicie zapomniany, lecz jego kolęda trafiła do wszystkich ważniejszych śpiewników świata. W 1937 roku dla upamiętnienia twórców "Cichej nocy" wystawiono w Oberndorf kaplicę, gdzie w każdą Wigilię kolęda wykonywana jest w kilkunastu językach.

12. ,,Stille Nacht’’.
Kolęda w języku niemieckim ,,Cicha noc’’.

Stille Nacht, heilige Nacht
Stille Nacht, heilige Nacht!
Alles schläft, einsam wacht
Nur das traute hochheilige Paar.
Holder Knabe im lockigen Haar,
Schlaf in himmlischer Ruh!
Schlaf in himmlischer Ruh!
Stille Nacht, heilige Nacht,
Hirten erst kund gemacht!
Durch der Engel Halleluja
tönet es laut von fern und nah:
Christ der Retter ist da!
Christ der Retter ist da!
Stille Nacht, heilige Nacht,
Gottes Sohn, o wie lacht
Lieb' aus Deinem göttlichen Mund,
Da uns schlägt die rettende Stund,
Christ, in Deiner Geburt!
Christ, in Deiner Geburt!
Text: J. Mohr (1792-1848) Weise: F. Gruber (1787-1863)

13. Boże Narodzenie w Niemczech, w Górach Rudawy.
Weihnachten im Erzgebirge.

Boże Narodzenie w Niemczech ma inny przebieg niż w Polsce. Każda okolica ma swoje własne zwyczaje i obrzędy. Wigilia w Niemczech jest nadal - podobnie jak w naszym kraju- świętem rodzinnym. O ile prezenty, choinka i szopka nie różnią się od tradycji polskiej, to wigilijny stół w Niemczech w niczym nie przypomina naszego. W wieczór wigilijny Niemcy podają raczej coś nieskomplikowanego i niekoniecznie postnego - np. kiełbaski lub sałatkę kartoflaną. Sama wigilia w Niemczech jest skromna i tradycją jest (jak może być inaczej) sałatka kartoflana, śledź i kiełbaska.
W Górach Rudawy, na południu Niemiec wigilię i święta obchodzi się następująco:
24 grudnia musi na stole pojawić się ,,Neunerlei’’- czyli 9 różnych dań. Do nich należą pieczona kiełbasa z kiszoną kapusta, pieczeń z gęsi i karp. Wcześniej bowiem wierzono, że kapusta gwarantuje urodzaj na polu i przynosi dużo słomy. Ulubionym ciastem jest strucla- ciast drożdżowe z dużą ilością rodzynek i migdałów. Punktualnie o 18 rozpoczyna się kolacja. Pan domu zapala świeczki na piramidzie bożonarodzeniowej. Wszyscy biorą się za ręce i życzą sobie zdrowia i szczęścia. Niemcy nie znają tradycji łamania się opłatkiem. Pod każdym talerzem w Górach Rudawy w wigilijny wieczór znajduje się zawsze moneta, ma ona zagwarantować, że w domu nie będzie brakowało w przyszłym roku pieniędzy. Podczas jedzenia nie wolno wstawać. Wierzy się bowiem, że mogłoby to przynieść nieszczęście.
W wielu miejscowościach w Górach Rudawy, a dziś w całych Niemczech stawia się światła w oknach. Składająca się z elektrycznych lampek przypora łukowa świeci jasno. Jest to odwzorowanie wejścia do kopalni, tam w zimie górnicy wieszali swoje lampy górnicze. W wielu niemieckich rodzinach czytana jest biblia jeszcze przed rozdaniem prezentów, które są stałym punktem wieczoru.
W wigilijny wieczór wielu Niemców idzie na pasterkę, wielu wyjeżdża poza miasto w góry lub za granicę do ciepłych krajów.
Dzień Bożego Narodzenia kończy ten radosny okres świąt. Dzień św. Szczepana jest dla Niemców dniem roboczym.

14. Wspólne śpiewanie kolęd w języku polskim: ,, Przybieżeli do Betlejem pasterze’’, ,,Wśród nocnej ciszy’’, ,,Cicha noc’’.

Nasze spotkanie dobiega końca. Czas oczekiwania na święta Bożego Narodzenia w Niemczech różni się od adwentu w Polsce. Łatwo też było dostrzec, że Niemcy inaczej niż my obchodzą Boże Narodzenie, ale trzeba stwierdzić, że więcej nas łączy, aniżeli dzieli.
Zdrowych i spokojnych świąt dla nas wszystkich oraz powodzenia w Nowym Roku! Frohe Weihnachten und einen guten Rutsch ins Neue Jahr!

Opracowała: Karolina Witkowska- Mazur
Zespół Szkół nr 12 im. Olimpijczyków Polskich, Warszawa