Jak rozpoznać afazję u dzieci?

Jak rozpoznać afazję u dzieci?
Czym jest afazja?
Dokładne znaczenie terminu afazja (gr. Aphates, a-fasis – osoba niemówiąca ).Od lat budzi ona wiele kontrowersji. Od 1864 roku., kiedy to Trousseau wprowadził termin afazja, powstało kilkaset definicji afazji, opracowanych z punktu widzenia różnych dyscyplin naukowych zajmujących się wyższymi funkcjami psychicznymi człowieka, a zwłaszcza mową. Afazja to zaburzenie lub utrata zdolności językowych w następstwie różnego rodzaju organicznych uszkodzeń mózgu.
Objawy afazji.
Dzieci o typie afazji rozwijają się nieharmonijnie. Objawem ich nieprawidłowego rozwoju jest głęboki deficyt językowy. Pojawiają się trudności w ekspresji mowy, przy nierozwiniętej w pełni zdolności rozumienia. Jeszcze inna grupa dzieci posiada trudności ze zrozumieniem komunikatów werbalnych, ale ma zachowaną zdolność do wypowiadania słów, zdań czy dłuższych tekstów. Pojawiające się trudności w nabywaniu sprawności językowej pojawiają się u wszystkich dzieci afatycznych. Jednak stopień tych trudności i ich zakres u każdego dziecka może być inny.
Przyczyny afazji.
Afazja jako zburzenie mowy powstające w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, może zostać wywołana długotrwałą chorobą, nagłym stanem patologicznym lub uszkodzeniem wynikającym z uczestnictwa w wypadku komunikacyjnym.
Przyczyną afazji może być:
⦁ udar mózgu;
⦁ wylew krwi do mózgu;
⦁ powypadkowe uszkodzenie mózgu;
⦁ guzy mózgu;
⦁ inne choroby nowotworowe;
⦁ choroby otępienne;
⦁ zatrucie toksynami;
⦁ stany zapalne organizmu wywołane drobnoustrojami (choroby wirusowe, bakteryjne czy grzybicze).

Rodzaje afazji.
Z. Kordyl wyodrębniła postać ekspresyjną i percepcyjną niedokształcenia mowy o typie afazji. Występuje również najczęściej spotykana postać afazji mieszanej, w której albo przeważają zaburzenia ekspresji( motoryczne, powtarzania i nadawania ),albo percepcji mowy ( sensoryczne, rozumienia ).Często jednak mamy trudności jak odróżnić opóźniony rozwój mowy od afazji. W przypadku opóźnionego rozwoju mowy, mowa rozwija się wolniej, jednak określone umiejętności pojawiają się zwykle w kolejności zgodnej z naturalnym rozwojem mowy dziecka. Objawem opóźnionego rozwoju mowy jest ograniczony zasób słownictwa ( głównie czynnego ) oraz zastępowanie i upodabnianie głosek. Substytuty fonemowe są zwykle stałe i niezbyt odległe od brakującej w systemie fonetycznym głoski. Natomiast mowa dzieci z afazją posiada brak konsekwencji w realizacji kategorii fonologicznych, substytuty są zwykle niestałe i nieregularne. Typowa jest zmienność odkształceń tego samego słowa, problemy z budowaniem systemu słownikowego i gramatycznego. Wiąże to się z ograniczeniami w zakresie pamięci werbalnej. Jeżeli mowa dziecka nie rozwinie się przed 5 r. ż., bądź rozwinie się w ograniczonym zakresie, należy brać pod uwagę diagnozę o typie afazji.
Wnikliwa diagnoza
Podejrzewając afazję, diagnosta - logopeda powinien dokonać wnikliwej oceny sprawności językowej dziecka. Odbywa się zwykle poprzez wykorzystanie wystandaryzowanych testów, skal, kwestionariuszy i prób klinicznych.
Kiedy nie można stwierdzić afazji?
Należy jednak pamiętać, że należy wykluczyć niepełnosprawność intelektualną , niedosłuch i zaburzenia ze spektrum autyzmu, jako zaburzeń przejawiających się także nieprawidłowym rozwojem mowy i języka. Dzieci, które mają afazję i uczęszczają do przedszkoli nartafiają często na liczne niepowodzenia w relacjach z innymi dziećmi i dorosłymi, dlatego też ważna jest wykryta wczesna diagnoza i odpowiednio dobrana terapia.
Terapia zaburzeń afatycznych
Terapię logopedyczną powinna poprzedzać wnikliwa, wielospecjalistyczna diagnoza. Istnieje wiele metod i technik terapeutycznych skierowanych do dzieci z afazją. Ich skuteczność i efektywność zależą od kilku czynników, na które składa się rodzaj zastosowanego podejścia terapeutycznego oraz:
⦁ etiologia zaburzenia afazji;
⦁ głębokość powstałych zaburzeń (np. zdolności rozumienia);
⦁ czas trwania choroby;
⦁ rodzaj afazji;
⦁ składniki językowe;
⦁ ewolucja zespołów afatycznych.
Terapia afazji opiera się na poszukiwaniu najskuteczniejszych metod terapii logopedycznej, psychologicznej. Niekiedy potrzebne jest także wsparcie farmakologiczne.
Opracowała:
Anna Mazgaj- pedagog, logopeda, neurologopeda

Bibliografia:
1. Balejko, Diagnoza i terapia osób z afazją – holistyczne podejście do chorego, Wyd. trzecie, Białystok 2003r.
2. Czaplewska, S. Milewski, Diagnoza logopedyczna – podręcznik akademicki, Sopot 2012 r.
3. Elżbieta Drewniak - Wołosz, Anna Paluch " Karty oceny języka dziecka AFA " , podręcznik.,Wyd. Komlogo.
4. Grabias S. . Kurkowski M., Logopedia – teoria zaburzeń mowy, Lublin 2012 r, Wyd. UMCS,
5. Pęchalska, Neuropsychologia kliniczna – urazy mózgu, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007 r.
6. Tarkowski, Patologia mowy, Wyd. Harmonia Universalis, . Gdańsk 2017.
7. Tomasz Zaleski , Opóźnienia rozwoju mowy , Warszawa, Wydawnictwo lekarskie PZWL.
2002 r.