Praca z uczniem zdolnym w kontekście przygotowania do Ogólnopolskiej Olimpiady z Języka Angielskiego

Przygotowanie ucznia do ogólnopolskiej olimpiady przedmiotowej nie jest łatwym zadaniem dla nauczyciela. Wymaga wytrwałości zarówno po stronie ucznia, jak i jego przewodnika, który wytycza mu kolejne punkty trasy dydaktycznej w drodze na olimpijski szczyt. Osiągnięcie celu podróży, podczas której napotkamy na różne wertepy i wyboje, jest uwarunkowane wieloma zmiennymi – wewnętrzną motywacją, naturalnymi zdolnościami ucznia w danej dziedzinie, organizacją pracy nauczyciela oraz mnóstwa innych elementów.

Sukces na Ogólnopolskiej Olimpiadzie Języka Angielskiego to cel i marzenie zarówno wielu uczniów, jak i nauczycieli. Oczywiście, jest wiele olimpiad, konkursów i turniejów wiedzy (nawet o zasięgu ogólnopolskim), w których uczniowie mogą wziąć udział i się sprawdzić, a nawet zdobyć najwyższe nagrody. Jednakże tylko wspomniana Olimpiada (MEN 2022) daje uczniowi możliwość zwolnienia z obowiązku przystąpienia do egzaminu maturalnego z języka angielskiego, a w przypadku egzaminu z języka obcego nowożytnego zdawanego jako przedmiot dodatkowy – zwolnienie z egzaminu równoznaczne z uzyskaniem z tego języka najwyższego wyniku na poziomie wskazanym w deklaracji (Dz.U.2021.poz.1915, Art. 44zzh).
Nigdy nie sądziłam, że jako nauczyciel pracujący w szkole podstawowej będę miała kiedykolwiek styczność z Olimpiadą, a jednak życie pisze różne scenariusze...
We wrześniu 2019 roku przyszedł w odwiedziny do szkoły mój absolwent, dumny licealista. Każdemu nauczycielowi jest zawsze bardzo miło, gdy jego absolwenci odwiedzą go czasami i opowiedzą, jakie sukcesy odnoszą lub z jakimi problemami się borykają. Niektórym uczniom, pomimo rozpoczęcia nowego etapu w życiu, czasami trudno jest tak po prostu zapomnieć o szkole, do której tak długo uczęszczali i z którą wiążą się miłe wspomnienia. Ja jestem wdzięczna moim absolwentom, że o mnie pamiętają, że potrafią znaleźć czas wśród swoich wielu nowych obowiązków, aby chociaż na chwilę podejść do swojej dawnej szkoły.
Ten uczeń zapadł mi szczególnie głęboko w pamięć. Miałam przyjemność przygotowywać go do VI edycji Bytomskiej Olimpiady Języka Angielskiego w roku szkolnym 2018/2019, podczas której mój uczeń zajął I miejsce. Tacy uczniowie zdarzają bardzo rzadko, to naturalne diamenty, które wystarczy odkryć, aby doświadczyć ogromnej nauczycielskiej satysfakcji. Podczas spotkania z Jarkiem zaskoczyła mnie jego prośba o to, abym przygotowała go do Ogólnopolskiej Olimpiady. Poczułam się zaszczycona okazanym mi zaufaniem i po sprawdzeniu regulaminu konkursu oraz wymagań stawianych uczniom, wyraziłam zgodę.

Kilka słów o Olimpiadzie

Przed rozpoczęciem właściwej nauki należy zapoznać się z informacjami dostępnymi na stronie https://oja.wsjo.pl, przeanalizować regulamin, zapoznać się z arkuszami testowymi z ubiegłych lat. Olimpiada jest konkursem trzyetapowym.
I stopień – zawody szkolne, są organizowane przez komisję szkolną na terenie danej szkoły. Dyrektorzy szkół powołują komisję szkolną lub wskazują osobę odpowiedzialną za organizację zawodów I etapu w szkole. Obowiązkiem dyrektora lub wyznaczonych przez niego osób jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa przy powielaniu i przechowywaniu testów, by nie miały do nich dostępu osoby nieuprawnione. Uczniowie piszą pracę pisemną – test składający się dwóch części: gramatyki i słownictwa podzielonych na 8 działów, co łącznie stanowi 60 zadań. Na rozwiązanie pracy uczeń ma maksymalnie 60 min. Niedozwolone jest korzystanie ze słowników lub innych pomocy. Na czas egzaminu należy wyłączyć telefony komórkowe. Komisja szkolna ocenia testy w oparciu o przygotowany przez Komitet Główny klucz i w ciągu dwóch tygodni przesyła ocenione, podpisane i opatrzone pieczęcią szkoły testy do odpowiedniego Komitetu Okręgowego. W Komitetach Okręgowych testy są weryfikowane przez sekretarzy okręgowych i/lub wyznaczone przez nich osoby. Przykłady zadań w testach szkolnych: transformacja i parafraza zdań, wstawianie odpowiednich słów, wielokrotny wybór A,B,C,D i tłumaczenie wskazanych fragmentów z języka polskiego na język angielski. Łącznie można uzyskać 60 punktów, w tym odpowiednio: z gramatyki – 30 punktów i ze słownictwa – 30 punktów. Z porównania czasu i liczby zadań wynika, że należy robić około 1 zadanie na minutę – a to wymaga dużego wyćwiczenia w rozwiązywaniu testów. Czasu jest na tyle mało, że bardzo często uczniom nie wystarcza go np. na ponowne sprawdzenie swojego testu, co potęguje stres. Trzy tygodnie po eliminacjach szkolnych Komitet Główny ustala, na podstawie zebranych ze wszystkich okręgów danych statystycznych, minimalną liczbę punktów, kwalifikującą ucznia do etapu okręgowego. Komitety Okręgowe w ciągu tygodnia od decyzji Komitetu Głównego, powiadamiają za pośrednictwem poczty elektronicznej lub przesyłki listowej szkoły, których uczniowie zakwalifikowali się do eliminacji okręgowych. W piśmie tym podaje się również wszystkie informacje organizacyjne dotyczące eliminacji 2. stopnia w danym okręgu. O zakwalifikowaniu uczestnika do zawodów II stopnia zawiadamia szkołę Komitet Okręgowy, w terminie nie późniejszym niż 4 tygodnie od eliminacji szkolnych.

II stopień – zawody okręgowe, odbywają się w 9 Komitetach Okręgowych: na uczelniach wyższych z kierunkiem filologia angielska (7 uniwersytetów i 1 Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych, oraz jedna Fundacja), których obszar administrowania określony jest w Informatorze i na stronie internetowej olimpiady w punkcie „Struktura terytorialna”. Może okazać się, że uczniowie z dwóch województw będą pisali test na II stopniu olimpiady w tym samym Komitecie Okręgowym. Podczas eliminacji okręgowych uczestnicy zobowiązani są posiadać dowód osobisty lub legitymację szkolną i okazać dokument przy wejściu na egzamin pisemny.
Część pisemna (łączna liczba punktów do zdobycia to min. 130, czasem więcej, jeżeli tak zdecyduje autor testu) to test, po niej następuje część ustna (o punktacji za część ustną będzie mowa w dalszej części artykułu), do której są dopuszczeni uczniowie, którzy uzyskali wymaganą liczbę punktów z części pisemnej, tj. minimum 50%. Test pisemny II stopnia olimpiady składa się z:
- dwóch testów gramatycznych (wielokrotnego wyboru A,B,C,D – można uzyskać za nie 15 punktów i tłumaczeniowego, gdzie trzeba przetłumaczyć zdania z języka polskiego na język angielski – kolejne 15 punktów),
-testu słownictwa (wstawianie słów w luki, technika typu hangman – 30 punktów),
-testu czytania (składa się zazwyczaj z dwóch typów zadań: np. podany jest jakiś fragment z książki lub gazety i do tego tekstu są pytania kontrolne, sprawdzające zrozumienie przedstawionego tekstu, drugi typ zadań to tekst, z którego zostały usunięte zdania i uczeń powinien wstawić zdania we właściwe miejsce, tak aby całość była logicznym i spójnym tekstem -15 punktów)
-globalnego testu luk (cloze test – 30 punktów) – to bardzo trudna część Olimpiady, mając podany dany fragment np. z jakiejś książki, zostały tam usunięte pewne słowa. Zadaniem ucznia jest samodzielne uzupełnienie brakujących słów – tak aby całość była spójna logicznie, wymagana jest pełna poprawność ortograficzna.
Ostatnim składnikiem zestawu jest test wiadomości kulturowych (wielokrotny wybór A,B,C,D – 25 punktów), który dzieli się na część amerykańską i brytyjską. Test jest trudny, ale nie ma punktów ujemnych, więc nawet jeśli uczeń nie zna odpowiedzi, to warto zaznaczyć cokolwiek, gdyż ma się 25% szans na uzyskanie przynajmniej 1 punktu. Uczniowie piszą test w ciągu 2,5 godziny. Komisja okręgowa ocenia prace w oparciu o przygotowany przez Komitet Główny klucz. Następnie testy są weryfikowane przez sekretarzy okręgowych i/lub wyznaczone przez nich osoby. Po zakończeniu weryfikacji testów ogłaszana jest lista uczniów zakwalifikowanych do eliminacji ustnych. Miejsce i czas ogłoszenia tej listy podane są uczestnikom i ich opiekunom do wiadomości w czasie eliminacji pisemnych. W eliminacjach ustnych II stopnia Olimpiady biorą udział tylko ci uczestnicy, którzy uzyskali co najmniej połowę punktów w teście pisemnym (czyli minimum 65 punktów). Uczestnicy tej części eliminacji okręgowych zdają egzamin ustny (składający się z 5 pytań) z praktycznej znajomości języka angielskiego: umiejętność prowadzenia rozmowy – 10 punktów (tu punkty przyznaje się za sposób wypowiadania się w języku angielskim), znajomość literatury anglojęzycznej (uczeń musi przygotować się do odpowiedzi z 3 tematów z zakresu literatury angielskiej oraz 3 tematów z zakresu literatury amerykańskiej), wiedzy o krajach angielskiego obszaru językowego (wiedza z zakresu historii, geografii i kultury Wielkiej Brytanii oraz USA) . Z wiedzy można otrzymać także 10 punktów. Średnia arytmetyczna z wyników punktowych wiedzy i języka jest mnożona przez ustalony przez Komitet Główny mnożnik i tyle punktów dodaje się do wyniku testu pisemnego. Bywa że mnożnik wynosi aż 11 punktów. Wymagania dotyczące wymagań wiedzy o literaturze i kulturze są podawane co roku na stronie internetowej Olimpiady.

III stopień - zawody centralne/ finał. Zawody centralne odbywają się w Poznaniu i są organizowane przez Komitet Główny, a przeprowadzane przez wyznaczoną przez niego Komisję Egzaminacyjną. Listę uczestników zawodów centralnych ustala Komitet Główny, po ustaleniu mnożnika przeliczeniowego oceny ustnej oraz podsumowaniu wyników etapów okręgowych. Liczba uczestników dopuszczonych do finału nie może być mniejsza niż 55. Komitet Główny, w uzasadnionych przypadkach, może zwiększyć liczbę finalistów – np. z powodu minimalnej różnicy punktowej (mniejszej niż cały punkt) pomiędzy ostatnim uczniem kwalifikującym się do finału a następnymi. O zakwalifikowaniu uczestnika do finału Komitet Główny zawiadamia szkołę w ciągu dwóch tygodni od zakończenia etapów okręgowych. Na etapie centralnym uczestnicy zobowiązani są posiadać dowód osobisty lub legitymację szkolną i okazać dokument przy wejściu na egzamin pisemny. Zawody III stopnia składają się z części pisemnej (testu) i ustnej. Uczniowie piszą test w ciągu 2,5 godziny łącznie z testem ze słuchu. Niedozwolone jest korzystanie przez uczniów ze słowników i innych pomocy. Na czas egzaminu należy wyłączyć telefony komórkowe. Przed rozpoczęciem egzaminów ustnych Komitet Główny ustala wartość mnożnika do przeliczenia oceny ustnej. Wszyscy uczestnicy finału zdają następnego dnia egzamin ustny z praktycznej znajomości języka angielskiego, literatury angielskojęzycznej i wiedzy o krajach angielskiego obszaru językowego. Część ustna jest podobna do części ustnej II etapu, jednak uczeń musi opracować 4 tematy z zakresu literatury angielskiej oraz 4 tematy z zakresu literatury amerykańskiej oraz liczyć się z większą szczegółowością pytań i większymi oczekiwaniami w stosunku do udzielanych przez niego odpowiedzi. Uchwałą Komitetu Głównego 20 uczestników, którzy uzyskali najlepsze wyniki otrzymuje tytuł i uprawnienia laureatów olimpiady. Pozostałe osoby uzyskują tytuł finalisty. Wyniki finału, zatwierdzone przez Komitet Główny, ogłaszane są kilka godzin po eliminacjach. Zaświadczenia o zdobytych przez uczestnika uprawnieniach Komitet Główny przesyła uczniom na adres szkoły. Laureaci Olimpiady otrzymują dyplomy laureata oraz nagrody, fundowane przez Organizatora, patronów honorowych i sponsorów Olimpiady. Najlepszy laureat Olimpiady może być delegowany do uczestnictwa w olimpiadzie międzynarodowej , jeśli nie posiada jeszcze dyplomu znajomości języka angielskiego na poziomie C2.
Na stronie internetowej Olimpiady w zakładce „Informacja o testach” możemy znaleźć m.in. informację, że test II etapu jest zbliżony pod względem trudności do wymagań, jakie stawiane są kandydatom na studia na filologię angielską, natomiast poziom trudności testu finałowego z III etapu znacznie przewyższa poziom wymagań przy rekrutacji na studia filologiczne. Jak wynika z powyższych informacji, udział w Olimpiadzie to bardzo długa podróż do przebycia. Byłam jednak przekonana, że sam udział w przygotowaniach będzie niesamowitym doświadczeniem zarówno dla mnie – jako nauczyciela, jak i dla mojego absolwenta.
Komitet Główny corocznie, przed rozpoczęciem roku szkolnego, zamieszcza na stronie internetowej Olimpiady aktualne wytyczne do kolejnej olimpiady. Wytyczne zawierają terminarz, zasady uczestniczenia, wymagany zakres materiałów. Wszystkie testy Olimpiady opierają się na programie nauczania języka angielskiego w szkole średniej, zaś adresatami olimpiady są uczniowie wszystkich typów szkół ponadpodstawowych dających możliwość uzyskania świadectwa dojrzałości.

Planowanie pracy nauczyciela pod kątem przygotowania ucznia do Olimpiady.

Po dokładnym przemyśleniu zagadnień, z którymi uczeń musi się zmierzyć podczas Olimpiady oraz wieku mojego ucznia (Jarek był ostatnim rocznikiem gimnazjum, więc miał przed sobą 3 lata nauki w liceum ogólnokształcącym, do którego aktualnie uczęszczał), stwierdziłam, że pierwszy rok nauki w liceum poświęcimy na zrównanie się z poziomem liceów ogólnokształcących z klasami dwujęzycznymi. Następny krok, to próbne podejście do Olimpiady – w drugiej klasie liceum, a jeżeli nie uda się osiągnąć zamierzonego celu, to ciągle zostaje nam klasa maturalna jako ostatnia próba. Zdawałam sobie sprawę, że przygotowania do tego przedsięwzięcia nie będą łatwe – zarówno dla mnie – jako nauczyciela, jak i mojego ucznia, jednakże ciekawość potrafi być bardzo silnym motywatorem ludzkiego działania, a to łączyło nas oboje, każde z nas było ciekawe „Jak to będzie...?”

Wiedza, którą powinien posiadać uczestnik Ogólnopolskiej Olimpiady z Języka Angielskiego musi być naprawdę rozległa. Ujmując to metaforycznie, można powiedzieć, że to nie tylko zdobycie Mount Everestu, ale całej Korony Himalajów . Każda z umiejętności z zakresu języka angielskiego powinna być na najwyższym poziomie, każda z nich to osobny szczyt, który należy zdobyć. Mój uczeń miał ku temu predyspozycje: naturalne zdolności lingwistyczne, celująco opanowane wiadomości i umiejętności z języka angielskiego z zakresu szkoły podstawowej oraz gimnazjum, a także bardzo silną wewnętrzną motywację – i to właśnie ta ostatnia cecha sprawiła, że udział w wyprawie po „Angielską Koronę Himalajów” był możliwy. Skontaktowałam się ze swoim absolwentem i uzgodniliśmy, że zaczniemy przygotowania od pracy z arkuszami maturalnymi na poziomie dwujęzycznym ( CKE 2022), rozwiązywaniem przykładowych testów udostępnionych na stronie Olimpiady z lat ubiegłych oraz poszerzania wiedzy z zakresu realioznawstwa - tym właśnie pojęciem określa się w dydaktyce nauczania języków obcych ogół informacji na temat zjawisk społecznych, kulturowych, informacji geograficznych, historycznych i turystycznych krajów języka nauczanego. Informacje te dla uczących się języka obcego są równie ważne, jak gramatyka czy słownictwo. Zarówno mój uczeń, jak i ja nie znaliśmy nikogo, kto brał udział w Olimpiadzie w latach poprzednich, więc postanowiłam poszukać wsparcia w Internecie. Znalazłam interesujący film instruktażowy pt.: „Jak przygotować się do Olimpiady Języka Angielskiego?” , w którym wypowiadają się uczniowie, którzy brali udział konkursie – niektórzy nawet kilka razy, uzyskując za każdym razem tytuły finalistów, a czasem laureatów. Warto było skorzystać z ich wiedzy, gdyż dawali wiele cennych wskazówek np. porady dotyczące rozwiązywania różnego typu zadań testowych, jakie metody nauki są najbardziej skuteczne oraz jak przygotowywać się do części ustnej. Wniosek był jeden: ze względu na specyfikę Olimpiady, kluczem do sukcesu jest systematyczne ćwiczenie i tak też postanowiliśmy pracować.
Swoją pracę z uczniem oparłam o metody synchroniczne oraz asynchroniczne (Hojnacki 2011: 26). Uzgodniliśmy, że raz w tygodniu będziemy spotykać się online i pracować nad arkuszami maturalnymi z poziomu dwujęzycznego oraz rozwiązywać przykładowe testy z lat ubiegłych. Jarek najpierw rozwiązywał je samodzielnie w domu, mając dostęp do klucza odpowiedzi (do pobrania ze strony CKE oraz organizatora Olimpiady), a podczas naszych spotkań omawialiśmy te zagadnienia, które wydawały mu się niezrozumiałe w arkuszu czy teście, lub te odpowiedzi w kluczu, które były dla niego niejasne. Ta metoda bardzo się sprawdziła: Jarek miał motywację do przerobienia arkusza maturalnego oraz wybranego przez siebie testu w danym tygodniu, ponieważ wiedział, że gdy się spotkamy, będzie musiał mi o nich opowiedzieć. Dokładnie ta sama motywacja działała na mnie – jako nauczyciela – ja też musiałam się do tego przygotować – za każdym razem czułam się jakbym na nowo zdawała maturę i brała udział w kolejnych etapach Olimpiady... co było dla mnie bardzo ciekawym doświadczeniem, ponieważ jak to powiedział Paulo Coelho “Gdy uczeń osiąga coś dzięki nauczycielowi, nauczyciel również czegoś się uczy”.

Zasada 4 kroków.

Wiele czasu zajęło zaplanowanie sposobu, jak w atrakcyjnej formie przekazać rozszerzone wiadomości z zakresu realioznawstwa. Cyfrowe media umożliwiają realizację celów dydaktycznych w tym zakresie w inny niż dotychczas sposób. Żaden klasyczny podręcznik nie może konkurować z jakością i aktualnością treści dostępnych w Internecie. Tym ważniejsza była dla mnie – jako nauczyciela – umiejętność adekwatnego ze względu na odbiorcę doboru treści oraz ich adaptacji na potrzeby mojego ucznia. Stwierdziłam, że będzie tu miała zastosowanie zasada 4 kroków:
Krok 1. Wyszukaj odpowiednie informacje. Krok 2: Zastanów się, czy będą dla ucznia zrozumiałe i (co najważniejsze) przedstawione w ciekawy dla niego sposób. Krok 3: Postaraj się „sprzedać” uczniowi tę wiedzę, tak aby nie wiedział, że ją „kupuje” Krok 4: Spraw, aby uczeń zaczął samodzielnie wyszukiwać dodatkowe informacje. Jako nauczyciel języka angielskiego, fizyki i chemii bardzo często korzystam z tej metody.
Uważam, że warto z uczniem czasami mentalnie pójść na ryby... tzn. najlepiej jest wziąć ze sobą wędkę, wskazać gdzie jest jezioro, posiedzieć z nim na brzegu, zarzucić wędkę, poczekać aż coś się złapie, wyciągnąć rybę i .... powtórzyć ten sam proces z jedną małą modyfikacją – tym razem to uczeń trzyma wędkę, samodzielnie ją zarzuca i łowi swoją rybę pod moim czujnym okiem. Moje doświadczenie pedagogiczne pokazało, że bardzo często uczeń po kilku takich „połowach” nie wymaga już mojej obecności na brzegu jeziora, samodzielnie dokonuje wspaniałych połowów. Czasami wybiera inne jezioro, czasami zmienia technikę połowu, a w niektórych przypadkach modyfikuje wędkę lub konstruuje nową – według własnego pomysłu i to właśnie wtedy najszybciej uczeń się uczy, ponieważ tego chce, a nie dlatego, że ktoś mu każe. Uczniowie przynoszą mi piękne ryby w swoich szkolnych wiaderkach – czasami płotki, czasami duże karpie, a czasami nawet ogromne szczupaki. Podczas przygotowań do Olimpiady musiałam nauczyć Jarka jak złowić marlina na pełnym morzu – na szczęście czytał powieść Ernesta Hemingway’a „Stary człowiek i morze”, więc wiedział co mam na myśli.

Przygotowania do Olimpiady.

Rok szkolny 2019/2020 był, zarówno dla mnie jak i mojego ucznia, czasem, podczas którego bardzo intensywnie pracowaliśmy, zmagając się z założonymi celami. Jarek rozwiązywał arkusze maturalne na poziomie dwujęzycznym, testy z poprzednich olimpiad oraz czytał książki w języku angielskim - zgodnie z sugerowaną na stronie Olimpiady bibliografią. Podczas naszych spotkań online rozmawialiśmy na tematy związane z historią Wielkiej Brytanii oraz USA, a także ich kultury i sztuki. Efekt naszych prac był zdumiewający – mój uczeń osiągnął taką biegłość językową, że pod koniec roku szkolnego średnie osiągane przez niego wyniki z testów wynosiły ok. 90%! Rozmowa na temat wydarzeń historycznych, przemian kulturowych oraz przejawów sztuki w różnych formach w krajach anglojęzycznych nie stanowiła dla niego żadnego problemu
Nadszedł upragniony czas wakacji – odpoczynek. Byłam przekonana, że po takim roku Jarek będzie miał ochotę odpocząć od języka angielskiego, a jednak było inaczej. Mój uczeń osiągnął Krok 4 z mojej złotej zasady - zaczął samodzielnie wyszukiwać informacje i zapoznawać się z nimi: czytał wywiady z politykami, oglądał wiadomości BBC oraz CNN, słuchał CNNaudio , założył konto na https://www.bbc.co.uk/learningenglish/, gdzie miał możliwość pogłębiania swoich wiadomości i umiejętności z języka angielskiego, oglądał seriale (np. the Crown) w oryginalnej wersji językowej – na początku z polskimi napisami (sezon 1), następnie już bez napisów (pozostałe sezony). Wszystko to robił ponieważ sam tego chciał i choć nie zawsze wszystko od razu rozumiał, to nie zniechęcał się. Jarek sam zauważył, że najwięcej daje mu regularny kontakt z żywym językiem i wystarczało poświęcić na to ok. 60 minut dziennie podczas wakacji (nie zawsze w jednym ciągu). Umówiliśmy się, że podczas wakacji ja nie będę mu zadawała żadnych zadań do wykonania – robi co chce i kiedy chce. Jeżeli będzie miał ochotę podzielić się swoimi poszukiwaniami, to zawsze może napisać do mnie maila (warunek był jeden: tylko w języku angielskim). Efekt był zadziwiający: przez całe wakacje korespondowaliśmy mailowo - średnio jeden mail w tygodniu. Fascynujące było to, jak rozwinęła się jego wiedza i zainteresowania. A wszystko to odbyło się zupełnie bez mojego bezpośredniego udziału, wystarczyło dać mu tę przysłowiową wędkę i na ryby Jarek chodził już sam.
Nadszedł nowy rok szkolny 2020/2021 – Jarek (będąc w drugiej klasie liceum) zgłosił się jako uczestnik Olimpiady i rozpoczął się bardzo intensywny okres przygotowań do kolejnych etapów. Etap I przeszedł gładko. Zawodnicy przystępujący do egzaminów ustnych II stopnia powinni przygotować sobie wypowiedzi na temat 3 lektur ze wskazanej literatury brytyjskiej oraz 3 lektur z literatury amerykańskiej. Zgodnie stwierdziliśmy, że nie ma sensu czytać tych książek w języku polskim i starać się je „tłumaczyć”; wykorzystując fakt, że Jarek jest silnie rozwiniętym słuchowcem i bardzo dobrym wzrokowcem, połączyliśmy te dwie cechy w jednym działaniu: czytanie książki i słuchanie audiobooka w oryginalnej wersji językowej w tym samym czasie. Jarek wykorzystywał czas spędzony w autobusie na dojazdy do szkoły i trzymając w ręku książkę, słuchał audiobooka ściągniętego na swój smartfon, lub gdy nie było możliwości czytania – po prostu słuchał audiobooków (np. podczas odrabiania lekcji z innych przedmiotów). Ten pomysł okazał się fantastyczny. Podczas naszych spotkań online Jarek opowiadał mi o przeczytanych/wysłuchanych książkach. Jako że jest genialnym słuchowcem, to zapamiętywał całe zdania, intuicyjnie zaczął naśladować akcent lektora – czego nie można nauczyć się z żadnej książki. W części pisemnej drugiego etapu Jarek uzyskał wymaganą ilość punktów i przeszedł do części ustnej. W międzyczasie nadeszła pandemia wywołana wirusem Covid-19, więc etap ustny także odbył się online – Jarek czuł się swobodnie, gdyż już od ponad roku stosowaliśmy właśnie taką formę komunikacji. Jego wrażenia po ustnym egzaminie były mieszane: na pewno ogromny stres z domieszką niepewności – czy odpowiedzi na zadane pytania spełniły oczekiwania komisji, cała rozmowa trwała ok. 20 minut. Po kilku dniach przyszły wyniki 8/10 – prowadzenie rozmowy oraz 7/10 za wiedzę. Niestety nie były to wystarczające wyniki – nawet z połączeniem punktów za część pisemną II etapu, które pozwoliłyby Jarkowi przedostać się do III etapu i uzyskać tytuł Finalisty oraz powalczyć o tytuł Laureata. Czy było mu przykro, że się nie dostał? Na pewno. Włożył bardzo dużo czasu i wysiłku w przygotowania, a jednak odpadł. Bałam się, że niepowodzenie w drugim etapie go zniechęci i nie będzie chciał podejmować kolejnej próby w przyszłym roku szkolnym, a jednak moje obawy okazały się niesłuszne. Pamiętam jak dziś jego słowa „Teraz już wiem jak to wygląda – nie było tak źle!”. Wiedziałam, że podczas kolejnego podejścia do Olimpiady z testami pisemnymi Jarek sobie poradzi, natomiast część ustna to wielka niewiadoma. Zakres materiału do opanowania jest tak ogromny, że nie sposób się wszystkiego nauczyć, potrzebne jest po prostu szczęście – aby trafić na właściwe pytania komisji (tzn. udzielić dokładnie takiej odpowiedzi, jakiej komisja oczekuje) oraz w opinii komisji wypowiadać się na odpowiednim poziomie językowym – a to jest subiektywna opinia poszczególnych członków komisji. Do końca roku szkolnego 2020/2021 oraz podczas kolejnych wakacji pracowaliśmy w naszym „trybie wakacyjnym”, tj. ja do niczego nie zmuszałam i nie narzucałam – Jarek w czasie dla siebie dogodnym „zarzucał wędkę” do różnych jezior czy też mórz i łowił swoje ryby o czym informował mnie regularnie w swoich cotygodniowych mailach – oczywiście w języku angielskim.
Nadszedł rok 2021/2022 – ostatnia szansa dla Jarka na udział w Olimpiadzie – klasa maturalna. Ten rok był trudny dla mojego ucznia – przygotowania do matury, dążenie do uzyskania wysokiej średniej na świadectwie maturalnym i ostateczne podejście do Olimpiady. Etap I ponownie został zaliczony bez problemu. Część pisemna z II etapu również zaliczona – Jarek ponownie zakwalifikował się do części ustnej. Rozmowa z komisją ponownie odbyła się online, 5 pytań, od których tak wiele zależało. W tym roku pytania się różniły – tym razem członkowie komisji pytali nie tyle o treść wybranych lektur, a np. o tło polityczne czy też historyczne powstania danego utworu literackiego, o informacje biograficzne na temat autora danej lektury. Przerabialiśmy ten wariant. Sama powiedziałam Jarkowi, że gdybym była członkiem takiej komisji, to właśnie takie pytania zadawałabym uczestnikom. Po kilku dniach przyszły wyniki: otrzymał 9/10 za prowadzenie rozmowy oraz 9/10 oraz za wiedzę. Wydawało się, że lepiej być nie może! A jednak i to okazało się niewystarczające... Niestety ponownie nie udało się przedostać do III etapu i uzyskać tytułu finalisty. Jarek powiedział „To jednak będę musiał zdawać tą maturę z angielskiego”. Przyznam, że rozbawił mnie tymi słowami. Uczeń, który pisze maturę na poziomie dwujęzycznym na min. 90% obawia się matury z języka angielskiego, nawet na poziomie rozszerzonym? Okazało się, że jeszcze nie miał okazji zapoznać się z arkuszem maturalnym. Po przejrzeniu poziomu trudności zadań maturalnych Jarek był zdziwiony, że są o wiele łatwiejsze, niż zadania dla olimpijczyków.

Brak sukcesu nie zawsze jest porażką.

W czerwcu 2022r. maturzyści uzyskali wyniki ze swoich egzaminów maturalnych. Jarek uzyskał 100% z poziomu podstawowego oraz 98% z poziomu rozszerzonego z języka angielskiego. Z pozostałych przedmiotów (w tym rozszerzeń) na podobnym poziomie. Złożył wniosek o przyjęcie na wymarzone studia na Akademii Ekonomicznej w Katowicach, chce połączyć wiedzę informatyczną z matematyczną i z tym związać swoją przyszłość. W przyszłym roku planuje rozpocząć równolegle drugi kierunek studiów – filologię angielską.
Czy ja jako nauczyciel oraz mój uczeń przegraliśmy, czy wygraliśmy? Ktoś mógłby powiedzieć, że przecież dwukrotnie nie udało się dostać do finału Olimpiady – i będzie miał rację, tylko czy to na pewno jest oznaka przegranej? Na pewno nie dla mnie, ani nie dla Jarka. Jestem głęboko przekonana, że nawet, jeżeli coś nie kończy się sukcesem, to nie znaczy, że się tego sukcesu nie osiągnęło. Mój uczeń przyznał, że to właśnie dzięki przygotowaniom do Olimpiady bardzo wiele się nauczył, poszerzając swoje wiadomości z zakresu gramatyki – godziny spędzone nad rozwiązywaniem różnego rodzaju zadań przyczyniły się do wyrobienia ogromnej biegłości w rozwiązywaniu testów; poszerzył zakres swoich wiadomości i zdobył umiejętności z zakresu realioznawstwa, słuchania i czytania ze zrozumieniem. Jak sam przyznał, czytanie książek/gazet w języku obcym wcale nie jest takie trudne, jak się już do tego przywyknie; dokładnie tak samo jest ze słuchaniem wiadomości, oglądaniem filmów czy seriali w oryginalnej wersji językowej. Najtrudniej jest po prostu zacząć, dalej jest już tylko łatwiej.

Uczeń zdolny – to znaczy jaki?

Podczas pracy z uczniami zdolnymi ważne jest, aby od samego początku uczyć ich odpowiedzialności za własny rozwój oraz planowania i organizacji pracy. Warto pamiętać o tym, że uczeń zdolny zdobywa wiedzę w szybszym tempie niż pozostali, może także nauczyć się więcej i pracować na wyższym poziomie. Uczniowie uzdolnieni to tacy, którzy przejawiają możliwości zaawansowanych dokonań w dziedzinie umysłowej, twórczej, artystycznej, w zakresie zdolności przywódczych oraz w poszczególnych przedmiotach nauczania. Najwyższy stopień rozwoju uzdolnień określa się mianem talentu. Dzieci zdolne charakteryzują się pewnymi specyficznymi dla całej grupy cechami. W wieku szkolnym obserwuje się u nich m.in. wysoką sprawność językową, dobrą pamięć, umiejętności wnioskowania, szybkie tempo procesów myślowych, oryginalność zadawanych pytań i wysuwanych sugestii, zainteresowania czytelnicze, umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów (Limont i Cieślikowska 2012), Poza osiągnięciami intelektualnymi, ucznia szczególnie zdolnego charakteryzuje szybkie zapamiętywanie, prawidłowe kojarzenie i rozumowanie, dociekliwość, szeroki wachlarz zainteresowań, niekiedy ukierunkowane uzdolnienia i pasje. Ma bogatą wyobraźnię, ciekawe pomysły. Często odczuwa potrzebę wyrażania swoich wrażeń, myśli i emocji w różnej formie, np. w muzyce, tańcu, plastyce, w słowie lub piśmie. Cechuje go niezależna postawa, broni swoich poglądów i pomysłów, ma poczucie humoru (Jabłonowska i Łukasiewicz-Wieleba 2010). I taki właśnie był mój uczeń; był diamentem, który w podczas przygotowań do Olimpiady z Języka Angielskiego przekształcił się w brylant.
We wspinaczce wysokogórskiej można wyróżnić m.in. dwa style wspinaczki: hybrydowy i alpejski. Hybrydowy styl polega na tym, że himalaista korzysta z butli tlenowej podczas wspinaczki powyżej pewnego poziomu nad poziomem morza, natomiast styl alpejski charakteryzuje się tym, że himalaista nie używa tlenu do samego końca. Na pewno styl hybrydowy jest bezpieczniejszy dla człowieka, natomiast styl alpejski cieszy się większą sławą wśród społeczności himalaistów. Nasza wspinaczka po „Angielską Koronę Himalajów” na pewno odbywała się w stylu hybrydowym, ja – jako nauczyciel byłam tlenem, bez którego uczeń nie mógłby dalej się wspinać. Natomiast zdobycie kolejnych szczytów było doskonałym treningiem dla mojego ucznia do odbywania dalszej wspinaczki – podczas studiów wyższych – już w stylu alpejskim, tam już będzie musiał radzić sobie sam. Jako nauczyciel jestem pewna, że sobie doskonale poradzi!

Bibliografia:

1. Centralna Komisja Egzaminacyjna (2022) <https://cke.gov.pl/egzamin-maturalny/egzamin-maturalny-w-formule-2015/arkusze/ > [dostęp: 19.10.2022r.]
2. CNN Audio (2022), <https://edition.cnn.com/audio> [dostęp: 19.10.2022r.]
3. Hojnacki L. (red.) (2011) M-LEARNING, czyli (r)ewolucja w nauczaniu. Poradnik dla nauczycieli: Think Global, Warszawa.
4. Indeks w Kieszeni (2021), [plik wideo] <https://www.youtube.com/watch?v=bn5AJO-iaqU > [dostęp: 19.10.2022r.]
5. Jabłonowska M., Łukasiewicz-Wieleba J. (2010), Model pracy z uczniem szczególnie uzdolnionym, w: Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały szkoleniowe Część II, MEN, Warszawa.
6. Komunikat Ministra Edukacji i Nauki z dnia 2 lipca 2021 r. w sprawie wykazu olimpiad przedmiotowych przeprowadzanych z przedmiotu lub przedmiotów objętych egzaminem ósmoklasisty lub egzaminem maturalnym oraz konkursów dla uczniów szkół i placówek artystycznych w roku szkolnym 2022/2023.
< https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/komunikat-ministra-edukacji-i-nauki-w-sprawie-
wykazu-olimpiad-przedmiotowych-przeprowadzanych-z-przedmiotu-lub-przedmiotow-
objetych-egzaminem-osmoklasisty-lub-egzaminem-maturalnym-oraz-konkursow-dla-uczniow
szkol-i-placowek-artystycznych-w-roku-szkolnym-20222023> [dostęp: 19.10.2022r.]
7. Limont W., Cieślikowska J. (2012), Jastrzębska D. (red.), Zdolni w szkole, czyli o zagrożeniach i możliwościach rozwojowych uczniów zdolnych. Poradnik dla nauczycieli i wychowawców, ORE, Warszawa.
8. Lowe, J. (1993), A Short History of England. Brown Publishing, Oxford.
9. Nietzsche F.(2015) Zmierzch bożyszcz, Tłum. Stanisław Wyrzykowski, Wyd. Vis-a-vis / Etiuda, Kraków.
10. Olimpiada Języka Angielskiego (2022) < https://oja.wsjo.pl/> [ dostęp: 19.10.2022r.]
11. Praca zbiorowa (1994), America and the Americans. Brown Publishing, Oxford.
12. Praca zbiorowa (1993), A Short History of USA. Brown Publishing, Oxford.
13. Praca zbiorowa (1993), Britain and the British. Brown Publishing, Oxford.
14. Szada-Borzyszkowska J. (2008), Sytuacja dziecka zdolnego w szkole, w: Wróblewska M. (red.), Kształcenie i promowanie uczniów zdolnych, Trans Humana Wydawnictwo Uniwersyteckie, Białystok.
15. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U.2021.poz.1915).