Polski to piękny język - zabawy i ćwiczenia logopedyczne. Program autorski

PROGRAM AUTORSKI
 Z ZAKRESU PROFILAKTYKI LOGOPEDYCZNEJ
,,Polski to piękny język - zabawy i ćwiczenia logopedyczne”

„Małomównego też można skłonić do mówienia (...).Do każdego można dopasować jakiś kluczyk.”
- Małgorzata Musierowicz

Opracowała: mgr Monika Szymanek

SPIS TREŚCI

I Wstęp

II Cele ogólne i szczegółowe

III Procedury osiągania celów

IV Plan pracy-propozycje ćwiczeń

V Ewaluacja założonych celów

VI Bibliografia

VII Warunki realizacji programu

I WSTĘP

Wiek przedszkolny jest tym etapem rozwoju dzieci, w którym mowa bogaci się i doskonali zarówno pod względem treściowym, jak i formalnym. Pięciolatki, sześciolatki stopniowo wchodzą w kolejny etap rozwoju tj. od mowy sytuacyjnej do konkretno- wyobrażeniowej. Ich słownik zawiera od sześciu do siedmiu tysięcy wyrazów. Dzieci umieją tworzyć swobodne zdania dzięki znajomości kilkudziesięciu schematów składniowych, a także poprawnie artykułować większość głosek.
Według amerykańskiego badacza E.H. Lenneberga rozwój językowy jest w systematyczny sposób skorelowany z rozwojem ruchowym i dojrzałościowym rozwoju mózgu. Prawidłowy rozwój dziecka ma zatem istotne znaczenie dla funkcjonowania dziecka w grupie rówieśniczej, rodzinie, jest także warunkiem koniecznym rozpoczęcia skutecznej nauki czytania i pisania.
Zaburzenia rozwoju mowy i myślenia widoczne są w występujących wadach wymowy w interpretacji obrazków, rozumieniu historyjek obrazkowych, rozwiązywaniu zagadek i rebusów.
Mowa opóźniona, niedbała, cicha, krzykliwa lub wady wymowy to sygnały dla nauczyciela przedszkola do działań profilaktycznych i ewentualnej, pedagogicznej terapii mowy, niezależnie od logotertapii, w przypadku istniejących wad i zaburzeń.
Jest rzeczą powszechnie znaną, że dzieci niepoprawnie mówiące źle piszą i nieprawidłowo czytają . Wynika stąd wniosek o konieczności likwidacji wszelkich zaburzeń mowy przed rozpoczęciem nauki szkolnej. W przeciwnym razie dziecko będzie pisało tak jak mówi.

II CEL GŁÓWNY
Głównym celem tego programu jest wspomaganie i stymulowanie prawidłowego rozwoju mowy dziecka oraz zapobieganie powstawaniu wad wymowy.

Cele szczegółowe
ćwiczenia narządów artykulacyjnych, kinestezji artykulacyjnej
ćwiczenia oddechowo - fonacyjne
rozszerzanie biernego i czynnego słownictwa
ćwiczenia pamięci słuchowej, analizy i syntezy wzrokowo-słuchowej

usprawnianie koordynacji wzrokowo-słuchowej
praca nad stymulacją świadomości językowej, m.in. kształcenie form gramatycznych
korygowanie wad wymowy
usprawnianie funkcji związanych z kształtowaniem i rozwijaniem mowy ( ćwiczenia koncentracji uwagi, spostrzegawczości, koordynacji wzrokowo-ruchowo-słuchowej)
doskonalenie wymowy już ukształtowanej

III PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Osiągniecie celów zamierzam uzyskać poprzez odpowiednio dobrane treści, formy, metody. Na zajęciach będę stosować zasady stopniowania trudności, indywidualizacji i systematyczności. 
Zajęcia będą prowadzone różnymi metodami, wzajemnie ze sobą powiązanymi. Będą to głównie metody poszukujące, samoistne i niesamoistne. Praca dziecka będzie opierać się na ciągłym działaniu, doświadczeniu, gromadzeniu informacji z różnych dziedzin życia. Profilaktyka logopedyczna to nie tylko upowszechnianie wiedzy o zaburzeniach mowy, to szereg działań mających na celu zapobieganie tym zaburzeniom. Przygotowany program profilaktyki logopedycznej ma na celu doskonalenie umiejętności językowych dzieci z prawidłowym rozwojem mowy, jak i z trudnościami w wymowie. W związku z obserwowanym zróżnicowaniem rozwoju mowy i występującymi zaburzeniami i wadami wymowy przewidywane efekty podejmowanych działań mogą być na różnym poziomie zależnie od indywidualnych możliwości dziecka. Systematyczne stosowanie ćwiczeń zaproponowanych w programie ma w rezultacie doprowadzić do usprawnienia motoryki i koordynacji narządów artykulacyjnych, utrwalenia prawidłowego oddychania i połykania. Realizacja programu ma się także przyczynić do powstania prawidłowych wzorców artykulacyjnych głosek i zapobiec powstawaniu wad wymowy.
Metody :
zabawowa,
obserwacyjno-demonstracyjne,
treningu mięśniowego,
fonetyczne,
Metody samoistne:
metoda naturalna – naśladowanie naturalnych odgłosów, szmerów,
metoda słuchowa – uwrażliwianie dziecka na dźwięki otoczenia, ćwiczenia słuchu fonematycznego (rozróżnianie głosek opozycyjnych, głosek wadliwie i prawidłowo realizowanych),
metoda integracji sensorycznej – wykorzystywanie jednocześnie pracy wszystkich analizatorów w celu wywołania i utrwalenia prawidłowej głoski (wzmocnienie sposobu i miejsca artykulacji) symbolem, rysunkiem

Formy :
zbiorowa
indywidualna

Zasady dydaktyczne :

zasada systematyczności
zasada stopniowania trudności
zasada utrwalania
zasada aktywnego i świadomego udziału

IV PLAN PRACY - PROPOZYCJE ĆWICZEŃ
Dbając o rozwój mowy dziecka warto wykorzystywać różne okazje do ćwiczeń narządów mownych. Prezentowane poniżej ćwiczenia mają doskonalić funkcjonowanie mechanizmów odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój mowy. Podczas wykonywania ćwiczeń należy zwracać uwagę, aby były wykonywane precyzyjnie. Dzieci powinny dokładnie powtórzyć prezentowane ćwiczenie, dlatego nauczyciel prowadzący zajęcia musi pokazywać je powoli, wielokrotnie powtarzać i stale kontrolować poprawność wykonywanych ćwiczeń.

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Chociaż oddychanie jest czynnością fizjologiczną u niektórych dzieci jest ono nieprawidłowe, dlatego należy wprowadzić odpowiednie ćwiczenia oddechowe. Celem tych ćwiczeń jest przede wszystkim nauczenie dzieci różnicowania fazy wydechowej i wdechowej, wydłużanie fazy wydechowej, kształcenie ruchów przepony i utrwalenie prawidłowego toru oddechowego. 
Przykłady ćwiczeń:

swobodny wdech przez nos i wydech ustami, 
- krótki, szybki wdech natomiast wydech długi i połączony z dmuchaniem, 
- unoszenie rąk bokiem do góry podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przy 
wydechu, 
- wykonywanie wdechu i zdmuchiwanie świeczki (wolno, szybko, przy zwiększanej stopniowo odległości), 
- wykonanie wydechu wymawiając „s” z jednakową głośnością, raz ciszej, raz głośniej 
- zdmuchiwanie piórka z gładkiej i chropowatej powierzchni, 
- wydech z dmuchaniem na kawałek papieru (staramy się, aby odchylenie papieru było 
cały czas jednakowe), 
- puszczanie baniek mydlanych przez słomkę, 
- nadmuchiwanie balonów, 
- ,wyścigi’’ -dmuchanie na kłębuszki waty, piórka, papierowe kulki, 
- dmuchanie na zawieszone na nitkach różne przedmioty, 
- przenoszenie różnych przedmiotów (papierki, fasolki, itp.) za pomocą słomki, 
- ,,mecz ping-pongowy’’, 
- ,,huśtawka’’ – dziecko leży na podłodze, na brzuchu kładziemy zabawkę, w czasie 
wdechu zabawka unosi się, przy wydechu zabawka opada. Wdech i wydech muszą być równomierne i powolne z chwilowym zatrzymaniem powietrza między wdechem a wydechem, 
-  gra na organkach, trąbce, gwizdku.

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE NARZĄDY MOWNE
Niezbędnym warunkiem prawidłowego artykułowania głosek jest sprawne funkcjonowanie narządów mowy. Wyćwiczenie właściwych układów języka, warg, żuchwy i podniebienia miękkiego w znacznym stopniu przyspieszy uczenie się nowych głosek. Dzięki gimnastyce tych narządów można również zapobiegać i usuwać liczne zaburzenia mowy.

Ćwiczenia warg
szerokie otwieranie ust (jak przy wymowie samogłoski a),
szybkie zmienianie układu ust „uśmiech”-„ryjek” (zęby pozostają widoczne),
unoszenie górnej wargi przy zaciśniętych zębach (widoczne tylko górne zęby),
opuszczanie wargi dolnej (widoczne tylko dolne zęby),
wykonywanie ruchów imitujących gwizdanie, cmokanie,
zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie,
,rybka”,
dmuchanie przez wargi ułożone w kształt dziobka i z zębami górnymi na dolnej 
wardze,
parskanie,
półuśmiech-odciąganie na przemian kącików warg,
nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lub nosem,
nadymanie policzków i przemieszczanie powietrza z policzka do policzka,
wymawianie głosek: a e o u i y. Ćwiczenia języka
 odklejanie chrupki, andruta od wałka dziąsłowego,
,malowanie sufitu’’- lizanie czubkiem języka podniebienia,
 zlizywanie z podniebienia miodu, nutelli, itp.
konik -„kląskanie” językiem o podniebienie twarde,
,góra – dół’’ -dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów 
(jedynek) przy silnie opuszczonej żuchwie,
,,samochód w garażu’’ -unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego,
liczenie zębów –przy szeroko otwartych ustach dotykanie czubkiem języka po kolei 
wewnętrznej strony wszystkich zębów,
głośne wymawianie głoski ,,al” z powolnym, jednoczesnym unoszeniem języka do 
wałka dziąsłowego,
,,wbijanie gwoździ’’ -kilkakrotne uderzanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy,
,,myszka do dziury’’ –usta szeroko otwarte, szeroki język dotyka dolnych zębów i 
energicznie cofa się aż do tylnej ściany gardła, jednocześnie unosi się tył języka (jak 
przy głoskach: k, g),
,,rynienka’’ (rulonik) – wargi ułożone w ryjek, język między wargami, strumień 
powietrza wydostaje się środkiem jamy ustnej,
,,łyżeczka’’ – szeroki język lekko wysunięty z jamy ustnej, boki języka wywinięte do góry,
wypychanie językiem policzków,
,,źrebak’’ –język wsunięty między ściśnięte wargi drga w czasie wydmuchiwania 
powietrza,
 jak najszybsze uderzanie czubkiem języka o górne dziąsła,
wielokrotne wymawianie sylaby ,,da” z głoską ,,d” realizowaną dziąsłowo jak w wyrazie Andrzej, drzewo.

Ćwiczenia podniebienia miękkiego
- ziewanie, 
- wdychanie powietrza nosem, wydychanie powietrza przez szeroko otwarte usta, 
- oddychanie przez usta przy zaciśniętych nozdrzach, 
-  oddychanie wyłącznie przez nos, 
-  kaszlanie przy wysuniętym na zewnątrz jamy ustnej języku, 
- energiczne wymawianie par sylab: uk-ku, ug-gu, ok.-ko, og-go, uku-ugu, oko-ogo, 
- chrapanie, 
- płukanie gardła, 
- wypowiadanie sylaby apa z przedłużeniem momentu zwarcia warg, 
- wypowiadanie sylab ap, op, ep, yp, up z przedłużeniem zwarcia warg, 
- ćwiczenia ze słomką (przenoszenie kawałków papieru).

Ćwiczenia żuchwy:

- opuszczanie i unoszenie żuchwy, 
- wykonywanie ruchów poziomych, raz z wargami rozchylonymi, raz z zamkniętymi, 
- ruchy do przodu i do tyłu.

ZABAWY DŹWIĘKONAŚLADOWCZE
Onomatopeje są pierwszymi, naturalnymi słowami dziecka. Umożliwiają dziecku porozumiewanie się z otoczeniem i stanowią ważny etap rozwoju mowy. Ze względu na zawartość wielu zjawisk językowych często wykorzystuje się je w profilaktyce i terapii logopedycznej. Zabawy dźwiękonaśladowcze wszechstronnie usprawniają funkcje mowy, gdyż w trakcie tych zabaw dzieci ćwiczą: oddychanie, sprawność i koordynację narządów mowy, artykulację, prozodię, fonację oraz słuch fonemowy. Do zabaw można wykorzystać wszelkiego typu klocki, obrazki, ilustracje, książeczki, zabawki, sylwetki zwierząt. Warto zadbać o wzajemną stymulację ośrodków ruchu i mowy, i do wyrażeń dźwiękonaśladowczych dodać odpowiedni ruch ciała.
„Pszczoły.” Dzieci – pszczoły stoją w umówionych miejscach (ule). Na znak nauczyciela pszczoły wylatują z uli i latają w różne strony z głośnym brzęczeniem (z...). Na umówiony sygnał wracają do ula i brzęczą bardzo cichutko (m...).
„W lesie.” Dzieci zostają podzielone na trzy grupy zwierząt leśnych – wilki, 
dziki i zające. Nauczyciel opowiada zagadkę dotyczącą jednego ze zwierząt. Dzieci, które wcielają się w to zwierze biegają po sali naśladując je, następnie nauczyciel zadaje kolejną zagadkę itd. (wilki wyją- u..., zające kicają- kic, kic, dziki chrząkają- chrum, chrum),
 ,,Pociąg” – dzieci ustawiają się gęsiego, nauczyciel wyznacza trasę i miejsce zmiany lokomotywy (tak, aby każde dziecko mogło udawać lokomotywę). Przy zmianie lokomotywy zmienia się wymawiana sylaba: czu..., cze..., czy.., itd.

,,Las’’- ręce uniesione, nogi lekko rozstawione, dzieci kołyszą się i naśladują szum drzew (sz...) dostosowując ruch i dźwięk do słyszanej muzyki (szybko, wolno, delikatnie, energicznie, cicho, głośno, itd.),

,,Motocykliści”- dzieci imitują ruch odpalania silnika motoru, jednocześnie krótko wymawiając głoskę dż, dż, dż.... Na sygnał nauczyciela udają, że jada motocyklem i wymawiają głoskę ż....

,,Zima”- naśladowanie zimowej wichury (wymawia ś... z różnym natężeniem),

,,Zmarzlak” – pocieranie dłoni jakby były zmarznięte i szybkie, energiczne 
wymawianie głoski zi,

,,Ciszek” - dzieci zostają podzielone na dwie grupy, jedna grupa leżąc udaje, 
że śpi, druga chodzi na palcach i wzajemnie się ucisza (ć, ć, ć...), potem 
następuje zmiana ról,

„Wróble” – podskoki obunóż w miejscu i po całej sali, z naśladowaniem 
ćwierkania,

,, Konik” – podskoki (icha cha, icha cha...), jedzenie trawy (miam, miam...), 
oblizywanie się, parskanie z jednoczesnym tupaniem nogą,

,,Czarodziej’’ nauczyciel wciela się w czarodzieja i zamienia dzieci w różne 
zwierzęta i przedmioty. Dzieci naśladują ruchy i odgłosy.
-,,hokus pokus, czary mary i zamieniam was w komary” – dzieci machają 
uniesionymi dłońmi i bzyczą (z....),
,,hokus pokus, ense fense i zamieniam was w węże” – dzieci naśladują pełzanie węża i syczą (s...),

-,,hokus pokus, czary mary i zamieniam was w zegary” – dzieci stają w lekkim rozkroku, ręce imitują ruch wskazówek zegara, dzieci naśladują cykanie (cyk, cyk, cyk...),
-,,hokus pokus, Diny dony i zamieniam was w dzwony” – dzieci stoją w lekkim rozkroku, splatają dłonie, ręce wykonują wymachy zataczając półkole, dzieci naśladują dzwonienie (dzyń, dzyń, dzyń...),
-,,hokus pokus, riki tiki i zamieniam was w budziki” – dzieci stoją tak jak przy ,,dzwonach” z tą różnicą, że ręce uniesione są nad głową i dłonie wykonują szybki ruch w obrębie nadgarstków. Dzieci naśladują dzwonienie budzika (dryń, dryń...)
W ten sposób można również przeprowadzić zabawy naśladujące odgłosy dowolnych zwierząt:

pies – hau, hau,
kaczka - kwa, kwa; taś, taś,
krowa – muuu,
koń - , icha cha, kląskanie, parskanie, 
kogut – kukuryku,
gęś – gę, gę,
indyk – gul, gul,
baran – beee,
koza – meee,
osa – bzz,
kukułka - ku-ku,
bocian – kle, kle,
gołąb - gruchu, gruchu,
wrona - kra, kra,
wróbel – ćwir, ćwir,
żaba – kum, kum,
sowa – hu, huu...,
wąż - s...,itd....
oraz inne dźwięki z otoczenia:
uderzanie - buch, buch,
woda - kap-kap; chlap-chlap,
zegar – cyk, cyk, tik-tak, bim-bam-bom,
podskoki - hop, hop,
strzelanie - pif –paf,
upadanie, rzucanie, uderzanie – bęc,
szorowanie -szuru-buru,
kichnięcie - a psik!
bicie serca - pik, pik,
okrzyki radości - hip, hip, hura,
zatrzymywanie konia – prrrr,
poganianie konia - wio!
nawoływanie kurczaków - cip –cip,
karetka pogotowia - i-u,
straż pożarna - e-u,
auto - brum; pi-bi,
samochód policyjny - e-o, itd.

WIERSZE - usprawniające narządy mowy i oddychanie:
Jak ziewamy?
(pogłębianie oddechu, wydłużanie fazy wydechowej, pobudzanie przepony, utrwalanie nawyku mówienia na wydechu, usprawnianie warg, żuchwy i podniebienia miękkiego)
Kiedy lewek głośno ziewa,
masz wrażenie, że lew śpiewa.
Już szeroko rozwarł paszcze,
już publika brawo klaszcze.
Pokaż teraz ty mój panie,
jak wygląda lwie ziewanie: aaaaaaa.
Hipopotam, gdy jest śpiący, bywa także ziewający. Paszcze mocno tak otwiera, masz wrażenie, że cię zżera. Pokaż wszystkim ty mój panie, hipopotama ziewanie: aaaaaaa.
Reksio znany z dobranocki, chowa w budzie swoje klocki. Gdy jest śpiący zwyczaj miewa, niesłychanie głośno ziewać. Zostań teraz psiną małą, ziewaj głośno buzią całą: aaaaaaa.
Lewek, Reksio, Hipopotam,
już sam nie wiem jeszcze kto tam. Gdy na spanie chętkę mają,
Wszyscy głośno tak ziewają: aaaaaaa.
Do tej grupy dodam siebie,
Kasię, Anię oraz Ciebie.
Gdy szykuje się nam spanie, Słychać wokół to ziewanie: aaaaaaa.
,,Kłótnia zegarów”
(wydłużanie fazy wydechowej, pobudzanie przepony, utrwalanie nawyku mówienia na wydechu, kształtowanie słuchu mownego, usprawnianie czubka i tylnej części języka, utrwalanie prawidłowej wymowy głosek)
Zegar potężny stoi przy ścianie, wskazówki pręży, prawi kazanie: - Jestem tu ważny, godzin pilnuję, wszak wie to każdy, nie oszukuję! Moje tykanie głośno się niesie, takie tykanie, że słuchać chce się. - Tik-tak, tik-tak, tik-tak...
-A ten zegarek czego tu szuka?

On jak Komarek brzęczy do ucha. -Cyk, cyk, cyk...
Kogoś takiego niech nikt nie słucha, on nic ważnego wam nie wystuka.
- Tik-tak, tik-tak, tik-tak...
- Mnie trzeba cenić, panowie, panie, proszę docenić moje tykanie.
- Tik-tak, tik-tak, tik-tak...
- Nie bądź potworem, panie zegarze, ja każdą porę też dobrze wskażę. -Cyk, cyk, cyk...
- Twoje tykanie jest bardzo głośne, lecz za to moje- ciche, radosne.
- Tik-tak, tik-tak, tik-tak...
-Cyk, cyk, cyk...
- I mam, kolego, szczęścia też więcej, u pana swego bywam na ręce.
-Cyk, cyk, cyk...
,,Kto mruczy?”
(wydłużanie fazy wydechowej, równomierne wydychanie powietrza, utrwalanie nawyku mówienia na wydechu, zniesienie napięcia mięśni krtani i gardła, wyłączenie rezonansu nosowego)
Mały kotek wskoczył na babci kolana, mruczy, by tu zostać do samego rana:
- Mmm..., mmm...
A gdy kotek widzi miskę pełną mleka, głośno sobie mruczy, z wypiciem nie zwleka: - Mmm..., mmm...
Także duże misie śniąc o plastrach miodu, mruczą bardzo głośno i nie czuja głodu: - Mmm..., mmm...
Kiedy bure misie są w pobliżu ula, przyjemne mruczenie aż pszczółki rozczula: - Mmm..., mmm...
Bardzo grzeczne dzieci, aby mówić pięknie, na ćwiczeniach mruczą przyjemnie i dźwięcznie: - Mmm..., mmm...
Ćwiczymy powtórnie mruczenie cichutkie, niech będzie i długie i bardzo równiutkie: - Mmm..., mmm...
,,Żująca krowa”
(usprawnianie żuchwy i warg)
Stałą krowa na pastwisku,
bardzo grzeczna, czarno- biała. Trawy dużo miała w pysku,
i dokładnie przeżuwała.
I przesuwa szczękę w prawo,
w lewo, w górę oraz w dół.
Żuje trawę niezbyt żwawo,
już przeżuła trawy pół.
Znów przesuwa szczękę w prawo, w lewo, w górę, teraz w dół. Rusza szczęką niezbyt żwawo, żeby przeżuć drugie pół.
Znowu rusza szczęką w prawo,
w lewo, w górę, znowu w dół. Rusza szczęką niezbyt żwawo, Żuje trawy drugie pół.
Szczęką rusza w przód i w tył,
w lewo, w prawo, góra, dół.
Z trawy został tylko pył,
bo przeżuła drugie pół.
,,Gęsi i wilki”
(wydłużanie fazy wydechowej, ekonomiczne zużywanie powietrza, utrwalanie nawyku mówienia na wydechu, różnicowanie natężenia głosu, usprawnianie warg, żuchwy i czubka języka, utrwalanie prawidłowej wymowy głosek: u, s)
Idą gęsi skrajem lasu, spieszą się, nie mają czasu, bo za brzozą czy też sosną apetyty wilkom rosną. Gąski zaraz głośno syczą, Wiki tylko ptaki liczą.
Marzą im się białe gąski, mięsa smaczne, tłuste kąski.
- Sss, sss, sss,
- Uuu...
Słychać wokół wilków wycie – uuu... tak zdradziły swe ukrycie. Teraz białe gąski wiedzą, gdzie te wilki sobie siedzą.
Już ze strachu syczą gąski, nie chcą służyć za przekąski:
Groźnie syczą niesłychanie, by zmieniły wilki zdanie: - sss...., sss... Koncert syku gęsi dają, wilki pilnie go słuchają.
Zasłuchane w syku dźwięki, same spiewać chcą piosenki.
Wcale nie są skore wilki, by załatwiać tu posiłki.
Stoją w rzędzie równiuteńko i zawodząc, wyją cienko: - Uuu... Bardzo długo wyją jeszcze: - Uuu...
Gdy przestały wyć już wreszcie, białych gąsek zapytały,
czy by koncert z nimi dały.
Gąski syczą oburzone, że z wilkami... wykluczone: -Sss..., sss... Bo gdy miną spółki-chórki, to niepewne gąsek skórki.
Wilki wyją zawiedzione: -Uuu.. Gąski syczą oburzone: -Sss..., sss... Poszedł każdy w swoją stronę i historii tej już koniec!
,,Wiatr i wąż”
(utrwalanie nawyku mówienia na wydechu, różnicowanie natężenia głosu, utrwalanie prawidłowej wymowy głosek: s, sz, różnicowanie dźwięków opozycyjnych s-sz, usprawnianie czubka języka)
Szumi wiatr, szumi wciąż: Szszsz... szszsz...
A tu głośno syczy wąż: Sss... sss...
Wiatr piosenkę nową szumi: Szszsz... szszsz...
Lecz syk węża szum ten tłumi: Sss... Sss...
Zdenerwował się aż wąż: - Czy mam szumu słuchać wciąż?! Sss... sss... Przecież pięknie syczę sam, teraz ja tu koncert dam! Sss... sss...
Węża syk i wiatru szum naśladuje dzieci tłum: Szszsz... szszsz... Sss... sss...

,,Piesek”
(wydłużanie fazy wydechowej, ekonomiczne zużywanie powietrza, utrwalanie nawyku mówienia na wydechu, różnicowanie natężenia głosu, utrwalanie prawidłowej wymowy głoski: h, usprawnianie warg, żuchwy, tylnej części języka i podniebienia miękkiego)
Mała Ola pieska ma, gdy jest grzeczny, łapę da.
Gdy się bawi Oli pies, szczeka głośno groźny jest. Hau, hau, hau ,hau! Hau, hau, hau ,hau!
Szarpie buty, rzuca kość, głupich figlów nie ma dość. Jeży się na głowie włos, gdy zabiera piesek głos. Hau, hau, hau ,hau! Hau, hau, hau ,hau!
Kiedy Ola idzie spać, piesek nie chce łapy dać.
Chce się bawić mały psiak, bardzo głośno szczeka tak: Hau, hau, hau ,hau! Hau, hau, hau ,hau!
Ola lubi swego psa, choć kłopotów wiele ma.
Lubi piesek panią swą i wesoło wita ją:
Hau, hau, hau ,hau! Hau, hau, hau ,hau!
,,Jedzie pociąg”
(wydłużanie fazy wydechowej, równomierne wydychanie powietrza, pobudzanie przepony, utrwalanie nawyku mówienia na wydechu, różnicowanie natężenia głosu, kształtowanie słuchu mownego, usprawnianie warg, żuchwy, czubka języka, tylnej części języka, podniebienia miękkiego utrwalanie prawidłowej wymowy głosek: cz, sz, k, t, s, f, u)
Niesłychanie długi pociąg świszcze, gwiżdże i łoskocze, to rozpędzi się to stanie, to zazgrzyta, to furkocze. Kiedy pociąg szybko jedzie poprzez lasy, góry, pola, głośno dźwięk się wokół niesie, to turkoczą jego koła:
- Czuk, czuk, czuk...
- Czuk, czuk, czuk...
Gdy pod górę pociąg jedzie, dudnią ciężko jego koła, sapie, dyszy i łoskocze i rytmicznie szeptem woła: -Tyak, tak, tak...
-Tak, tak, tak...
Tłum podróżnych na peronie na przybycie oczekuje, a gdy pociąg wreszcie wjedzie, z piskiem kół wnet zahamuje: -Psss, psss...
Stoi sobie ciężki potwór wśród podróżnych na peronie,
gdy wypuszcza białą parę, cały peron w bieli tonie: -Szszsz...
-Fff...
-Szszsz...
-Fff...
Znowu rusza w długą podróż, mknie przez miasta, wioski, pola, kiedy mija jakieś dzieci, to wesoło pociag woła:
-Uhuuu..., uhuuu...
Wiersze, w których wykorzystano onomatopeje:
,,Co to, co to?”
Jedzie pociąg fu fu fu
Trąbka trąbi tru tu tu
A bębenek bum bum bum
Na to żabki kum kum kum Deszczyk kapie kap kap kap Konik człapie człap człap człap Mucha brzęczy bzy bzy bzy
A wąż syczy sss sss sss
Baran beczy bee bee bee
Za to koza mee mee mee
Zegar cyka cyk cyk cyk
A dzwoneczki dzyn dzyn dzyn Jeżyk idzie tup tup tup
Woda chlapie chlup chlup chlup Dzięcioł stuka stuk stuk stuk Do drzwi pukam puk puk puk.

,,Poliglota”
Jestem mały poliglota, bo rozumiem psa i kota.
Ptasi język także znam, zaraz udowodnię wam.
Kotek miskę mleka miał. Pyszne było – miauknął: miau miau. Piesek też by pewnie chciał, szczeknął głośno: hau hau.
Małej myszce ser się śni, piszczy cicho: pii pii pii.
Kurka zniosła jajek sto. Gdacze o tym: ko ko ko.
Kaczka śliczne pióra ma, Kwacze dumnie: kwa kwa kwa. Nad jeziorem żabek tłum, kumka sobie kum kum kum.
Jak to dobrze kumie, kumie, że ktoś po żabiemu umie.
,,Dziwne rozmowy”
W chlewiku mieszka świnka i trąca ryjkiem drzwi. Gdy niosę jej jedzenie to ona „kwi kwi kwi”.
Opodal chodzi kaczka, co krzywe nóżki ma.
Ja mówię jej „dzień dobry” a ona mi „kwa kwa kwa” Na drzewie siedzi wrona, od rana trochę zła.
Gdy pytam „Jak się miewasz?” to ona „kra kra kra”. Przed budą trzy szczeniacki podnoszą straszny gwałt. Ja mówię „cicho pieski”, a one: „hau hau hau”.
,,Co mówią zwierzaki?”
Co mówi bocian, gdy żabę zjeść chce? Kle kle kle
Co mówi żaba, gdy bocianów tłum?
Kum kum kum
Co mówi kaczka, gdy jest bardzo zła?
Kwa kwa kwa
Co mówi kotek, gdy mleczka by chciał?
Miau miau miau
Co mówi kura, gdy znosi jajko?
Ko ko ko
Co mówi kogut, gdy budzi w kurniku? Ku ku kukuryku
Co mówi koza, gdy jeść jej się chce? Mee mee mee
Co mówi krowa, gdy brakuje jej tchu? Mu mu mu
Co mówi wrona, gdy wstaje co dnia? Kra kra kra
Co mówi piesek, gdy kość zjeść by chciał? Hau hau hau
Co mówi baran, gdy jeść mu się chce? Bee bee bee
Co mówi ryba, gdy powiedzieć chce? Nic! Przecież ryby nie maja głosu.
,,Wesołe i smutne okrzyki”

Tam na wróble stoi strach – ach ach!
Jaki duży wyrósł groch – och, och!
Ty wietrzyki liśćmi chwiej – hej, hej!
Heli dobrze w szkole szło – ho ho!
Znów od rana w kuźni ruch – buch buch!
Płaksa nie wie, czego chce – eeeee!
Drzemią kury w cieniu lip – cip cip! Przeskoczymy przez ten kloc – hoc, hoc! Przemknął zając w poprzek bruzd – szust, szust! Traktor na zakręcie znikł – pyk pyk!
Krówki w polu mokną w dżdżu – mu mu! Znowu rozlał mi się klej - ojej!
Deszcz załzawia oczka szyb – chlip chlip! Poszedł kaczki wołać Jaś – taś taś!
Nie wrzeszcz, bo to ledwie świt - cyt cyt! Wrona też swój okrzyk ma – kra kra!
Jurek Władka zgubi trop – hop hop!
Od niedzieli zima zła – hu ha!
Do snu nucą kotki dwa – aaaa!

V LITERATURA
1. Bogdanowicz M. ,,W co się bawić z dziećmi?’’
2. Chrzanowska A. Szopik K. ,,Zabawy i ćwiczenia logopedyczne- poradnik dla logopedy, nauczycieli i rodziców”
3. Demel G. ,,Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”
4. Malkiewicz M. ,,Jarmark logopedyczny. Wybór zabaw wspomagających mowę przedszkolaków”
5. Skorek E.,,100 tekstów do ćwiczeń logopedycznych”,
6. Stecko E. ,,Zaburzenia mowy dzieci – wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne”
7. Sprawka R. ,Graban J. ,,Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci od 4 do 7 lat” 8. Styczek I. ,, Logopedia”
9. Szłapa K. ,,Cmokaj, dmuchaj, parskaj, chuchaj”
10. Jugowar B. "Psychologia rozwojowa dla rodziców - wiek przedszkolny" Warszawa 1982 s.52
11. Ziembardo P. G. Ruch F. L. "Psychologia i życie" Warszawa 1988r.

VI EWALUACJA
Ewaluacja jest procesem gromadzenia informacji dotyczących jakości i efektywności podejmowanych działań. Pozwala na formułowanie wniosków, daje podstawę do planowania dalszej pracy i określenia kierunku rozwoju.
Ewaluacja opierać się będzie na:
- bezpośredniej obserwacji dzieci,

- wynikach postępów

VII WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU
Program przeznaczony jest dla dzieci 5 i 6-letnich. Realizowany będzie od października do czerwca w oddziałach przedszkolnych w formie zabawowej. Osobami realizującymi program jest logopeda i wychowawcy grupy przedszkolnej. Doboru zestawu ćwiczeń pasujących do tematyki prowadzonych zajęć (zgodnie z podstawą programową wychowania przedszkolnego i planem pracy dydaktyczno- wychowawczym grupy) dokonuje logopeda prowadzący dane zajęcia. W razie potrzeb konsultuje się z wychowawcą grupy.
Istotnym elementem programu jest podniesienie świadomości rodziców w zakresie profilaktyki logopedycznej, rozwoju mowy dziecka i najczęściej występujących zaburzeń mowy. Program wraz z zestawem proponowanych ćwiczeń zostanie opublikowany na stronie internetowej naszej placówki, dzięki czemu rodzice będą mogli doskonalić nabyte przez dziecko sprawności ćwicząc z nim w domu.

„Należy do dobrego wychowania dzieci, ażeby dobrze wykształcić narzędzie mowy, ażeby dzieci nauczać każde słowo doskonale wyraźnie i czysto wymawiać. I to będzie pierwsza nauka, którą dzieci powinny odebrać od matki, ojca i wychowawców.”  - Jędrzej Śniadecki