Kreatywność uczniów

mgr Kinga Izabela Bednarz 22.09.2022

Kreatywność uczniów

Kreatywność i innowacyjność są elementami bez których nie byłby możliwy rozwój ludzkości. Umiejętności te mogą być kształtowane, dlatego chciałam zwrócić uwagę na postawy uczniów w zakresie twórczego myślenia. By zaobserwować charakterystykę ich działań przygotowałam arkusze zadań. Badania zostały przeprowadzone w kwietniu 2022 w grupie 7 uczniów klasy pierwszej.
Pierwsze zadanie polegało na dokończeniu zdania „Białe jak...” w trzech wersjach. Miało ono wykazać skojarzenia uczniów i ich ewentualną powtarzalność. I tak u każdego pojawiło się porównanie do chmur (siedmiokrotnie), cztery razy podano śnieg, dwukrotnie kartka. Reszta uzupełnień to indywidualne i unikatowe wybory: broda, mleko, przebiśniegi, ściana, kura, suknia ślubna. Zakres pojęciowy bardzo duży, dzieci poruszały się w obrębie różnorodnych kategorii, nie można przyporządkować ich do jednej grupy. Zwraca uwagę fakt, że posłużyły się one pojęciami, które przynależą do rzeczy im znanych, takie, które same mogą obserwować.
Drugie zadanie polegało na wymyśleniu innej nazwy dla określenia chrupek, doniczki i piórnika. W pierwszym przypadku zdecydowana większość posłużyła się rdzeniem wyrazu i odniosła do czynności chrupania, powstały nazwy takie jak: chrupinki , chrupoci, chrudeczki, chrubcie, parujcie. Jeden uczeń posłużył się nazwą doritosy, która była mu znana z opakowań słonej przekąski, tylko jedno dziecko wymyśliło całkowicie nową nazwę, wykorzystało przy tym swoje imię – Wiktorki. Bazowanie na określeniu funkcji przedmiotu jest widoczne w tworzeniu alternatywnego nazewnictwa dla słowa piórnik, uczniowie wykorzystali tu litery z podanego wyrazu, tworzyli rymy: chmurnik, chornik, pirnósi, piurtka, piurtko. Dwukrotnie pojawiło się to samo określenie – torepka. Bardzo ciekawe nazwy powstawały dla zastąpienia wyrazu doniczka: dodżiczki, drogówki, telefoniczni, donisia, fodićka, dosia. Brak tutaj jednego sposobu myślenia, dzieci tworzyły te nazwy, wydaje się, z dowolnych skojarzeń. Wystąpiły zdrobnienia, które wyrażają pozytywny odbiór znaczeniowy przedmiotu, mogą być też sposobem uczynienia przedmiotu emocjonalnie bliższym i ważnym.
W trzecim zadaniu każdy uczeń miał dorysować zakończenie historyjki obrazkowej. Pierwszy obrazek ukazywał chłopca w pokoju (o smutnym wyrazie twarzy) i akwarium z jedną rybką, które ustawione było na stoliku. W kolejnej części chłopiec szedł z akwarium ścieżką, zakończenie zależało od dzieci. Troje z nich przedstawiło scenę wyrzucania rybki do wody, dwoje narysowało samo akwarium z rybką i również dwoje uczniów stworzyło rysunki postaci w ręku z akwarium i rybką czyli dokładnie w takim stanie jak było wcześniej. Zauważalny jest brak jakiejkolwiek akcji, wybiegania do przodu
Czwartym poleceniem było dorysowanie skojarzenia do przedstawionego symbolu oka, ucha, nosa, dłoni i języka. I tu najczęściej pojawiały się odwołania do przedstawionych zmysłów, przy wizerunku oka pojawił się trzykrotnie ekran, dwa razy narysowano rzęsy, cień do powiek, ale też i cyfrę, czyli coś co można zobaczyć, odwołano się tu do funkcji oka. Przy symbolu ucha dzieci dorysowywały nutki, dłoń z piktogramem dźwięku, kolczyki, ozdoby ucha. Pojawił się też kwiat (tak po prostu) i dżdżownica, która może do tego ucha wpełznąć. Nos skojarzył się dzieciom z piegami, krostkami, kroplami, ale też z rzeczami, które wąchamy i niekoniecznie ładnie pachną, dorysowano bowiem papierek, kupę z muchami i kupę. Odniesienie proste, nie mniej jednak wywołujące u dzieci emocje. Ciekawe skojarzenia pojawiły się przy obrazku dłoni: pady, fale, patyki, bransoletka, myśląca postać podpierająca głowę dłonią właśnie. Przy symbolu języka powstały: uśmiechnięty kwiat, uśmiech, język, szminki – czyli bezpośrednie odniesienia do tego co dzieci widzą. Jeden uczeń narysował obiad, obrazek języka skierował go do powołania się na zmysł smaku.
Ostatnie zadanie polegało na wymyśleniu i narysowaniu „Pojemnika na uczucia”. Wszyscy za punkt wyjścia obrali tu rzecz fizycznie namacalną, następnie nadawali mu jakieś cechy charakterystyczne. Dwa razy narysowano kubełek do którego wpadają emotikony minek, utworzono też pojemnik z symbolami narządów zmysłu, miskę z uszami, w której umieszczone są emotikony min, pudełko z sercem, uśmiechniętą, smutną i złą twarzą. Jedno dziecko narysowało pojemnik bez jakichkolwiek oznaczeń, jedno nie podjęło się zadania w ogóle.
Zaproponowane ćwiczenia były dość nietypowe dla uczniów, ale przystąpili oni do nich z ochotą i entuzjazmem, wierząc we własne możliwości i siły. Mimo braku oceniania i nie narzucaniu limitu czasowego u niektórych widoczne było poczucie napięcia czy dyskomfort. Obawiały się poprawności własnego rozumowania, który jest znaczący jeśli chodzi o kreatywność. Większość miała jednak dużą frajdę przy przelewaniu własnych pomysłów na papier. Powstały odpowiedzi ciekawe, z widocznymi schematami. Dzieci odwołują się do własnych doświadczeń, przedstawiają to co im bliskie, znane. Potrafią wydobyć jednak ekspresję twórczą przy, wydawałoby się, rzeczach pospolitych i zwykłych. Powstałe odpowiedzi są dowodem na to, że kreatywność może mieć w każdej strefie ludzkiej aktywności i może mieć dowolną postać. Jest to niewątpliwa okazja do refleksji i powód by stwarzać jak najwięcej sytuacji wzmagających kreatywność w pracy nauczycielskiej.